مقررات رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان :دور جدید مجلس شورای اسلامی از روز هشتم خردادماه و با ادای سوگند 288 نماینده آغاز به کار می‌کند؛ از روز برگزاری انتخابات تا تشکیل مجلس جدید، حدود سه ماه گذشته است و در این مدت، ممکن است برخی اتفاقات باعث شده باشد تا فردی صلاحیت حضور در مجلس آینده را از دست بدهد، از این جهت، مرجعی باید صلاحیت فعلی نمایندگان را دوباره بررسی کند که این مرجع کسی نیست جز خود نمایندگان مجلس! دوره جدید مجلس شورای اسلامی زمانی رسمیت پیدا می‌کند که نمایندگان سوگند یاد کنند و اعتبارنامه‌های آنها به تصویب عموم نمایندگان برسد؛ اما اعتبارنامه چیست و چرا باید به تصویب مجلس برسد؟
اعتبارنامه چیست؟
با برگزاری انتخابات و انتخاب نمایندگان مردم در حوزه‌های مختلف، وزارت کشور باید برای هر منتخب یک اعتبارنامه صادر کند، این اعتبارنامه به منزله این است که صلاحیت نماینده به صورت قانونی تائید و وی پس از طی مراحل مختلف توانسته است، حایز آرای لازم شده و به مجلس راه پیدا کند. اعتبارنامه در واقع گذرنامه منتخبان برای ورود به مجلس است. حالا اگر در فاصله برگزاری انتخابات تا زمان تشکیل مجلس، مشخص شود که نماینده‌ای صلاحیت قانونی خود را از دست داده است یا اسناد و مدارکی کشف شود که در موقع بررسی صلاحیت‌ها از نظر شورای نگهبان دور مانده باشد، در این صورت در هنگام تشکیل مجلس جدید و در زمان بررسی اعتبارنامه‌ها این موضوع مد نظر قرار گرفته و در صورتیکه نماینده‌ای فاقد صلاحیت باشد، به تشخیص سایر نمایندگان اعتبارنامه وی رد، و اجازه ورود وی به مجلس داده نمی‌شود. رسیدگی به مقررات رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان دارای تشریفاتی است که در مواد 27 تا 39 آئین‌نامه داخلی مجلس به تفصیل در خصوص این تشریفات و روال قانونی صحبت شده است. اما این تشریفات چیست؟
رسیدگی اولیه به اعتبارنامه‌ها
پس از ادای سوگند توسط نمایندگان در اولین جلسه رسمی دوره جدید مجلس شورای اسلامی، نمایندگان به قید قرعه در 15 شعبه به طور مساوی تقسیم می‌شوند. هر شعبه داراى یک رئیس، دو نائب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر خواهد بود. وظیفه این شعب مقررات رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان ، تعیین اعضای کمیسیون تحقیق درباره اعتبارنامه‌ها، تعیین اعضای کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس و بررسی صلاحیت سایر نمایندگان برای عضویت در کمیسیون‌های تخصصی مجلس است. اعتبارنامه نمایندگان بر اساس جدول حوزه‌های انتخابیه به ترتیب حروف الفبا بین شعبه اول تا شعبه پانزدهم تقسیم می‌شود. بر اساس ماده 30 آیین‌نامه داخلی، شعب رسیدگى به اعتبارنامه ها را شروع و نسبت به مدارکى که در شوراى نگهبان مورد رسیدگى قرار نگرفته و یا پس از رسیدگى شوراى نگهبان به دست آمده است اتخاذ تصمیم می‌کند.
علاوه بر رسیدگی خود شعبه، هریک از نمایندگان که به اعتبارنامه نماینده دیگری معترض باشد، باید ظرف مدت سه روز اعتراض خود را به صورت کتبی به شعبه مربوطه که در حال رسیدگی به اعتبارنامه مورد اعتراض است، تقدیم کند. شعبه هم حداقل 24 ساعت قبل از رسیدگی به اعتبارنامه مذکور باید از معترض یا معترضان جهت توضیح پیرامون اعتراض خود دعوت کند. شعب حداکثر ظرف مدت 12 روز از زمان دریافت پرونده و مقررات رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان باید بررسی خود را به پایان رسانده و گزارشی مبنی بر تصویب یا رد اعتبارنامه را از طریق هیات رییسه به مجلس ارائه کنند.
گزارش هریک از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت می شود. اگر گزارش شعبه مبنی بر تایید اعتبارنامه باشد یا اینکه معترضان از اعتراض خود عدول کرده باشند، اعتبارنامه مصوب تلقی شده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام می‌کند. اما اگر گزارش شعبه مبنی بر رد اعتبارنامه باشد یا گزارش شعبه مبنی بر تصویب اعتبارنامه باشد اما معترض یا معترضان همچنان بر اعتراض خود باقی باشند، در این صورت اعتبارنامه برای بررسی بیشتر به کمیسیون تحقیق ارجاع می‌شود.
مقررات رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان مورد اعتراض
کمیسیون تحقیق ظرف مدت 15 روز باید به موضوع رسیدگی کند. کمیسیون از معترضان برای توضیح شفاهی دعوت کرده و از نماینده مورد اعتراض هم می‌خواهد تا حضوری یا کتبی دفاعیاتش را به کمیسیون ارائه کند. اگر نماینده مورد اعتراض، در جلسه حاضر نشود یا دفاعیه‌ای هم ارسال نکند، در این صورت کمیسیون بدون توجه به این موضوع، گزارش نهایی را تنظیم می‌کند. پس از بررسی کمیسیون تحقیق، نظر این کمیسیون، در مجلس قرائت می‌شود. اگر نظر کمیسیون تحقیق بر تصویب اعتبارنامه باشد، در این صورت، سخنگوی شعبه‌ای که در مرحله اول اعتبارنامه را رد کرده بود، به توضیح اعتراض خود می‌پردازد، نماینده معترض هم حداکثر نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌کند. اگر معترضان متعدد باشند، سه نفر از معترضان به قید قرعه مجموعا حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می کنند. اگر نظر کمیسیون تحقیق بر رد اعتبارنامه نماینده باشد، در این صورت سخنگوی کمیسیون تحقیق به بیان ادله رد اعتبارنامه می‌پردازد. پس از بیان این گزارشات، نماینده‌ای که به اعتبارنامه‌اش اعتراض شده، حداکثر به مدت دو برابر وقت مخالفان به دفاع از خود می‌پردازد. البته نماینده مذکور می‌تواند بخشی از وقت خود را به دو نفر از نمایندگان دیگر واگذار کند تا آنها از وی دفاع کنند.
رای مجلس برای رد یا تایید اعتبارنامه
پس از بیان نظرات معترضان و دفاع نماینده مورد اعتراض، مجلس وارد رای‌گیری در خصوص اعتبارنامه مذکور می‌شود. در صورتیکه نماینده مورد اعتراض، در جلسه حاضر نباشد، هیات رئیسه 10 روز به وی فرصت می‌دهد تا آماده دفاع از خود شود، اگر ظرف این مدت برای دفاع از خود حاضر نشود، در این صورت مجلس بدون توجه به دفاعیات وی، وارد رای گیری خواهد شد. رای‌گیری در خصوص اعتبارنامه نماینده‌ای که مورد اعتراض واقع شده است، به صورت مخفی و با ورقه مخصوص صورت می‌گیرد. تا زمانی که اعتبارنامه نماینده‌ای تصویب نشده باشد، وی حق دادن رای در خصوص مصوبات مجلس به جز در مورد اعتبارنامه سایر نمایندگان را نخواهد داشت.
شاهرخ صالحی کرهرودی