طبق تعاریف، مال و دارایی چیزی اســت که ارزش مــــادی و اقــتصادی دارد پس کار و فعالیت اشخاص نیز دارای ارزش اقتصادی است. مطابق قانون مدنی و به استناد قاعده فقهی (احترام به مال و عمل اشخاص) و برابر سایر اصول حقوقی موجود، زنان برای کارهایی که در خانه شوهر انجام می‌دهند می‌توانند حقوق دریافت کنند و کار کردن زن حقوق دارد.
براساس ماده 336 قانون مدنی، مصوب 18/2/1307: «هرگاه کسی به حسب امر دیگری اقدام به عمل نماید که عرفاً برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتاً مهیای آن عمل باشد عامل، مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر اینکه معلوم شود قصد عدم تبرعه داشته است.»
تا مورخ 23/10/1385 در قانون مدنی در خصوص پرداخت اجرت‌المثل تنها ماده قانونی موجود ماده 336 مذکور بود ولی در خصوص مطالبه اجرت‌المثل ایام زندگی مشترک؛ مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام در تاریخ 28/8/1371 در خصوص پرداخت حقوق قانونی زن پس از اجرای حکم طلاق تصریح شده است. بر این اساس صدور حکم اجرت‌المثل زن دارای قید و شرط فراوانی است که عبارتند از:
- اجرای حکم طلاق در دفترخانه رسمی طلاق
- متقاضی طلاق باید مرد باشد
- زن نیز درخواست مطالبه اجرت‌المثل نماید
- تقاضای طلاق از سوی شوهر به‌خاطر تخلف زن از وظایف همسری یا سوء‌اخلاق و رفتارش نباشد،
- زن در خصوص کارها و فعالیت‌های خویش در طول زندگی مشترک عدم قصد تبرع دارا باشد (یعنی برای دریافت پول و دستمزد کار کرده باشد) و البته اگر در خصوص حقوق مالی خود با همسرش شرط ضمن عقد دیگری شده باشد دادگاه مطابق آن توافق تصمیم می‌گیرد و به استناد ماده واحده مربوط به طلاق در رأی خود نسبت به اجرت‌المثل زن اظهار‌نظر و تعیین تکلیف میکند.
البته برای بررسی این قانون باید نگاهی دقیق به روند تصویب این ماده داشته باشیم.
در تاریخ 23/10/1385 مطابق «تبصره الحاقی ذیل ماده 336 قانون مدنی» مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام که به‌دلیل اصرار مجلس شورای اسلامی به مصوبه خود بعد از ایرادات بیان شده از سوی شورای نگهبان نسبت به مصوبه مجلس صورت گرفت. در نهایت، طبق اصل 112 قانون اساسی موضوع مصوبه مذکور برای تعیین تکلیف نهایی و رفع اختلاف ایجاد شده؛ به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده شد.
متن اولیه مصوبه مجلس به شرح زیر بود:
«زوجه می‌تواند اجرت‌المثل ایام زندگی مشترک خود را از ماترک متوفی با جلب نظر کارشناس و با رعایت بند الف تبصره 6 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوبه 28/8/1371 مطالبه کند.»
با ملاحظه متن اولیه و پیشنهادی لایحه قانونی مذکور و مصوبه مجمع تشخیص مصلحت مشاهده می‌شود این تبصره ماده قانونی با تغییرات عمده‌ای مواجه شده است. به طوری که اختلاف‌های فراوانی با نظر اولیه طراحان قانون مذکور دارد که هدف آنان حمایت از زنانی بود که مدت 35- 30 سال یا زمان بیشتری پا به پای شوهرانشان در طول زندگی کار کرده و اکنون همسرانشان مرحوم شده‌اند و مهریه‌های آنان نیز بسیار ناچیز است.
به‌همین خاطر ضرورت دفاع از حقوق آنان و دستگیری‌شان وجود دارد که با توجه به مصوبه قانونی مذکور اکنون در محاکم خانواده مشاهده می‌شود هر خانمی که قصد مطالبه مهریه و نفقه دارد با هر میزان سن زندگی (و علی‌رغم آن‌که میزان مهریه‌های نجومی امروزه ارتباطی با اجرت‌المثل زنان ندارد) دادخواست اجرت‌المثل نیز به‌طرفیت همسرشان مطرح میکند که به‌نظر با فلسفه ایجاد چنین حقی برای زنان که در زمان تصویب آن در مجلس مطرح بود، منافات دارد.
از طرفی عمده اختلاف نظر مجلس و شورای نگهبان در خصوص تبرعی بودن یا نبودن خدمات و کارهای زنان بود که ملاحظه می‌گردد، در تاریخ 23/10/1385 بدین شرح تصویب شد:
«چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به‌عهده وی نبوده و عرفاًٌ برای آن کار اجرت‌المثل باشد؛ به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده است و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.»
در بررسی تبصره الحاقی مذکور نیز به چند نکته باید اشاره نمود:
- با تصویب این تبصره، زن در طول دوران زندگی مشترک مانند مطالبه مهریه و نفقه اش می‌تواند به مطالبه اجرت‌المثل ایام زندگی مشترک خویش اقدام نماید.
- در صورتی زن مستحق اجرت‌المثل است که کارهایی انجام داده باشد که شرعاً به عهده‌اش نبوده است. با مراجعه به منابع معتبر شرعی و قانونی در می‌یابیم از جمله مهم‌ترین تکالیف شرعی برعهده زن تمکین بی‌قید و شرط او در قبال مرد است. همچنین مطابق مواد 1168 و 1178 قانون مدنی، نگهداری اطفال را هم حق و تکلیف ابوین (پدر و مادر) دانسته و آنان را مکلف به تربیت اطفال بر حسب امکان نموده است.
در سایر موارد نیز هیچ گونه تکلیفی برعهده زوجه به‌عنوان وظیفه شرعی و قانونی در زندگی مشترک اشاره‌ای نشده، هرچند در سیره معصومین علیه‌السلام به‌خصوص دستور حضرت رسول(ص) که اشاره به تقسیم مسئولیت امور خانواده و خانه بین زوجین دارد به‌طوری که فرمودند: امور بیرون از خانه بر عهده امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) و تکالیف داخل خانه را بر عهده حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) قرار دادند. طبق ماده 1104 قانون مذکور: «زن و شوهر باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند» در می‌یابیم که دوام و پایداری و استحکام کانون خانواده نیازمند حمایت و سعی و تلاش دوجانبه زوجین است در غیر این صورت معلوم نیست احتمالاً چه سرنوشت نافرجامی در انتظار آینده چنین خانواده‌ای باشد.
- در صورتی به‌زوجه اجرت‌المثل تعلق می‌گیرد که در عرف برای آن کار و خدمات به اشخاص ثالث، دستمزد و اجرتی پرداخت شود. به بیان دیگر «آن اعمال دارای ارزش اقتصادی» باشند وگرنه استحقاق دریافت اجرت‌المثل و دستمزد برای آن اعمال را دارا نیست.
- از جمله شرایط قانونی موجود در تبصره الحاقی مذکور، اثبات انجام امور مربوطه «با دستور مرد» است. یعنی اینکه شوهر دستور صریح بر انجام آن عمل خاص را به همسر خویش داده باشد و از وی تقاضای انجام آن کار را خواسته باشد وگرنه چنانچه زن راساً و بنا به عواطف و احساسات مادرانه فرزند خویش را نگهداری و مراقبت نموده باشد در این صورت، نسبت به نگهداری و مراقبت از طفل برای فرزند خویش، استحقاق دریافت اجرت و دستمزد نخواهد داشت.
- نکته مهم و شرط اساسی برای وصول اجرت‌المثل، اثبات «قصد عدم تبرع» زن در انجام فعالیت‌ها و کارهای انجام داده در خانه است که وی به‌عنوان مدعی باید در دادگاه با دلایل محکمه‌پسند اثبات کند که در طول زندگی وی به قصد کسب درآمد و اجرت و مزد در خانه شوهرش کار کرده که اثبات آن نیازمند ادله قوی و معتبر و مستند و محکمه پسند است. در مقابل، زوج نیز حق دفاع و اثبات خلاف این شرط را دارد. البته به‌نظر زوجه می‌تواند با این شرط دریافت وجه را کتباً تنظیم نماید و یا با اظهارنامه‌ای به اطلاع همسرش برساند.
البـتــه شــایان ذکر است، با توجه به اینکه در عرف موجود در نظام خانوادگی جامعه، مادیات فرع بر معنویات است، اصل اولیه حاکم، در انجام عمل زن در خانه بر تبرعی و رایگان بودن کارهایی است که وی انجام می‌دهد و زنان در قبال دریافت پول و دستمزد از شوهرانشان کار نمی‌کنند بلکه برعکس با عواطف و احساسات مادرانه به تربیت و نگهداری فرزندان خود و رسیدگی به امور خانواده می‌پردازند، مگر خلاف آن ثابت شود.
براساس رویه قضایی موجود در محاکم با عنایت به تفاسیر مختلف، عده‌ای از حقوقدانان در مورد رایگان بودن یا نبودن کارهای زنان در خانه و به‌رغم تصویب تبصره الحاقی به ماده 336 قانون ع شرط تعلق اجرت‌المثل را به زنان پس از اجرای حکم طلاق و آن هم با تقاضای زوج می‌دانند و همچنین معتقدند که در صورتی زنان استحقاق اجرت‌المثل را دارند که بیرون از خانه مبادرت به کسب درآمد برای پرداخت مخارج خانواده نمایند و به‌عنوان نیروی کار فعالیت داشته باشند.
همان‌طور که در بعضی از مناطق خاص جغرافیایی و یا عشایر زنان پا‌به‌پای مردان به قالی‌بافی، دامداری و کشاورزی، باغداری و… می‌پردازند.نه زنانی که صرفاً به امور خانه داری و بچه‌داری می‌پردازند و یا در بیرون از خانه مشغول کار بوده فرزندشان در مهدهای کودک و یا نزد پرستار نگهداری می‌شوند و غذا نیز از بیرون تهیه می‌شود.
البته این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت که زنان مانند مردان در خانه کارها و خدمات فراوانی انجام می‌دهند ولکن نوع کارکرد زن در خانه و با ویژگی خانواده‌های ایرانی و حاکمیت معنویت در خانه و عرف حاکم بر آن، انجام کار زن در خانه را در قبال مزد به سختی می‌توان مورد پذیرش قرار داد و الا اگر از ابتدای زندگی زوجه قصد دریافت اجرت‌المثل و دستمزد گرفتن را به شوهرش اعلام نماید معلوم نیست شروع زندگی مشترک‌شان چه وضعیتی پیدا خواهد کرد؟
نکته مهم اینکه در خصوص اهمیت و پاداش کار و خدمات زن در خانه، روایات و احکام و سفارشات فراوان موجود است از جمله از حضرت رسول‌اکرم(ص) در صفحه 175 در جلد 15 وسایل الشیعه روایت شده:
«هر زنی که به‌عنوان اصلاح‌تربیت کارهای منزل، چیزی را جابه‌جا کند، خداوند با نظر رحمت و لطف به سوی او نظر میکند و کسی را که پروردگار عالم با نظر لطف به او نگاه کند، او را در آتش نمی‌سوزاند.»
صرف نظر از ارزش معنوی والای زحمات زنان، لذا با توجه به اینکه استحقاق اجرت‌المثل منوط به احراز شرایط خاصی طبق قانون است و شامل تمامی زنان نمی‌شود، لکن تصویب این قانون گام مهمی در جهت صیانت از حقوق زنان جامعه و اهمیت و ارزش گذاری وتکریم خدمات و فعالیت‌های بانوان در خانواده است.
واقعا زنها حق دارند نسبت به عدم رعایت تعادل حقوق مدنی بین زن و مرد معترض باشند.متاسفانه مردان تمام قوانین را به نفع خودشان نوشته اند.به بهانه اجبار زن به ادامه زندگی مشترک همه را توجیه میکنند.من خودم یک مرد هستم اما این قوانین را انسانی نمی بینم. از اول بگویید اجرت المثل باطل است و اینهمه تبصره و بهانه داخلش نیاورید
با سلام و احترام به همه
بنده هم به عنوان یک مرد به این قانون اعتراض دارم نه اینکه حق زن ضایع شده ، بلکه از این جهت که حق مرد ضایع شده.
ببینید اگر بنا باشد یک پسر تلاش کند و کار بکند و اگر هم بتواند درآمدی کسب کند و حتی بتواند پس اندازی هم بکند آنوقت تازه یک خانمی را بعنوان همسر که نه بعنوان یک اقا بالاسر برای خودش انتخاب کند و خرج اورا بدهد مسکن و لباس و غذا با این شرایط اقتصادی سخت تهیه بکند که چی بشه؟ مثلا شب بیاد همخوانی بکند و خانم متقاضی این هم باشد که من برای خودش و مرد غذا پخته اجرت المثل بخواد و لباس مردی را شسته که از صبح تا شب برای زندگی مشترک و لقمه نانی تلاش کرده و شب با خستگی خانه آمده و رن از مردش بخواد که امروز من غذا پختم برای خودم و شما و لباس هر دویمان را شستم پولش ( اجرت المثل )را حساب کن . یا بگه بچه مشترکمان را نگه داشتم پولش را بده .
آیا مرد برده هست ؟ یا دیوانه است ؟ که برای تنها نیاز جنسی خودش را به … بفروشد
با این تفکر کدوم پسر احمق میشه که ازدواج کنه
لطفا کمی عاقلانه حرف بزنید و جو گیر نشید که هرچه دهنتون رسید بگید
احساسات خخخخ خیلی خنده داره گذشت اون دورانی که با این حرفها زنان رو خر فرض کردین من خودم اگر ازدواج کنم درقبال هرکاری که بکنم پول کلان میگیرم نده اینقدر تحت عشارش میزارم تا دیوونه بشه ومشکل روانی پیدا کنه یا خودش طلاق میده ومهریمو میگیرم یا به خاطر مشکل روانیش راحت میتونم طلاق بگیرم خخخخخ
سلام،بسیار زیبا،آخه شمایی کامنت میزاری قوانین مزخرفه،تو فک چ فامیلتون عرف اینه زن برای کار منزل پول میگیره؟؟بفرمایید زنان ازدواج که کنند،خودبه خود یه پا کارمندن…واقعا نمیدونم عقلتون در چه حده.همونجوری کسب درآمد وظیفه مرده،غذاپختن و دیگر کار ها هم وظیفه زنه.حق و حقوق من درآوردی😂😂
مردی کە برای رفاه زندگیش وآرامش همسرش بە سختی کار میکند وبە آب واتیش میزنە ،آیا حق همسرش نیست کە کارهای خانە را انجام بدە ،میگویند زن ومرد برابرند ،ولی مرد باید برای نان وسرپناه بمیرد ولی زن هیچ کاری نکنە اخە کجاش عادلانە است
دقیقا ااونجاش عادلانه ست که زن باردار میشه نه ماه با مشقت بچه رو به دوش میکسه با هزاران سختی زایمان میکنه با هزار بدبختی و شب بیداری بچه بزرگ میکنه اما از نام فامیل گرفته تا مالکیت بچه به پدرش میرسه
هر وقت تکلیف عدالت این قضیه رو روسن کردید به دنبال بقیه عدالت در زندگی زناشویی باشید
دقیقا موافقم
همین شوهر من چند وقته یجوری شده .
قبلا هرچی طلا داشتمبا زبون چرب و نرم از دستم دراورد رفت خونه خرید ماشین خرید ولی زد به اسم بچه مون الانم یجوری رفتار میکنه انگار من نیستم .
بارک الله
آیا حق زن اینه که شبانه روز در خانه مراقب بچه و شوهر و کارهای خانه باشه مشقت بارداری رو داشته باشه ولی مرد مهریه که حق قانونی زن هست رو نده مگه در زمان طلاق و اونم با صد ترفند نده و بعد از فوت شوهر فقط یک هشتم دارایی بهش برسه ؟ یعنی به اندازه یک فرزند ارزش نداره حق ارث داشته باشه ؟ وقتی قوانین رو مردان بنویسند بهتر از این نخواهد شد . اینه عدالت محض نههه؟
آخه صحبت از حق مهریه میکنید و بیشتر از حقتون میخواید ، مهریه چه صیغه آیه؟ چرا زن به مرد مهریه نمیده ، وقتی صحبت از مهریه میشه حق شماست ولی وقتی صحبت از مشترک میشه به یک هشتم راضی نیستید ، عجب !!!
چون که ما حق طلاق نداریم حق حضانت فرزند رو نداریم و هیچ کدوم از آزادی های شمارو نداریم هیچ کدوم از حقوق اجتماعی ما برابر شما نیست
پس باید مهریه بدید. والا جهیزیه ک سیمونی قانونا وظیفه شماست ولی زن میخره میاره حقوق و درامد زن برای خودشه ولی مرد انتظار داره زن درامدش رو خرج زندگی کنه .
زنان و مرد باید پا به پای هم کار انجام بدن زن کارهی خونه بچه داری و بارداری شب نخوابی مرد مه کار بیرون ولی اونجاش ناعادلانه است که نرد هر چیزی میخره به نام خودشه و زن عملا هیچ دارایی مالی نداره برای کوچکترین پول باید التملس شوهرش و بکنه و بعد کلی بدو بیراه هم از بعضی مردها بشنوه من یه زنم سه تا بچه دنیا اوردم شوهرهم هیچ کمک داخل کارهای خونه نمیکنه همش مهمون میاره و کلی کار روی سر من بعد باید التماسش کنم که پول بده و نمیده ماشین و به اسم خواهرش کرده که ثبت نام کنه ولی حاظر نشد به نام من کنه میگه زن ممکنه بره ولی من به عنوان یک زن هرچه طلا از خونه پدرم اوردم و هرچه پول از خونه پدرم که مبلغش هم کم نیست داشتم بش دادم با فکر زندگی مشترک
میدونی کجا درد ناک بود وقتی بچم مریض بودو باعد عمل میکرد پدرش سر کار بود با پدر خودم بردمش دکتر بیمارستان گفت فقط امضای پدر و جد پدری
این عدالت هست
تو محقی خانم عزیز
چه مرد با فکر و بافرهنگی
«هر زنی که به‌عنوان اصلاح‌تربیت کارهای منزل، چیزی را جابه‌جا کند، خداوند با نظر رحمت و لطف به سوی او نظر میکند و کسی را که پروردگار عالم با نظر لطف به او نگاه کند، او را در آتش نمی‌سوزاند.»
این حرفا چرت و فریبه زنان حساب میشه
خب چرا ازین احادیث برای مردا وجود نداره فقط برای زنها گفته شده ؟؟؟
مثلا بگه اگر زن بچه نمیخواد مرد زنش رو مجبور به فرزند آوری نکنه ک اون دنیا در آخرت مرد از آتش جهنم دور میشه .
فریب زنها کافیه دیگه
خوب یهومیگفتین همچین قانونی وجودنداره☹️😏این یعنی چی تاموقعی که طلاق نخاسته نمیتونه حقشو طلب کنه،امروزمن به خاطرپولی که ازقلک پسرم برداشتم وبراخودم لباس توخونه خریدم کتک خوردم😭گردنم خیلی دردمیکنه،این قانون هم به دردعمه تون میخوره،وقتی هیچی نداشتیم گوشواره ی من که مادرم بهم داده بودروفروخت وخرج خونه ای که مادرش هم بودکردتازه همونوحق استفاده نداشتم مادرش قفل کرده بودخرجی خونه رو😢حالاکه داریم میگه توشریک من نیستی همه چی مال خودمه،وقتی مردم یک هشتم مالم میرسه به تو🤧من این اسلام واین قانون واین کشورواین شوهروچه جوری قبول کنم