مستمری از کارافتادگی و آشنایی با نحوه محاسبه آن در قانون تامین اجتماعی

مستمری از کارافتادگی : چنانچه کارگر به هر دلیل توانایی خود را به صورت کلی یا جزئی از دست دهد، با توجه به درجه کاهش توانایی در دسته‌بندی مختلفی قرار می‌گیرد و در برخی موارد چنانچه کاهش توانایی ناشی از کار کارگر باشد مورد حمایت بیمه تأمین اجتماعی خواهد بود و چنانچه ناشی از غیر حرفه او باشد مورد حمایت بیمه تأمین اجتماعی نخواهد بود. علاوه بر این از کارافتادگی انواع مختلفی دارد که عبارتند از: از کارافتادگی جزئی، از کارافتادگی کلی و غرامت مقطوع. در این زمینه با سید هاشم پاک‌نژاد، حقوقدان گفت‌وگو کردیم که درپی می آید.

مبانی قانونی بیمه از کارافتادگی چیست؟

مبنای قانونی بیمه از کارافتادگی، اصول قانون اساسی و قوانین کار و تأمین اجتماعی است. مطابق اصل 29 قانون اساسی، برخورداری از تأمین اجتماعی در مورد ازکارافتادگی حقی است همگانی و دولت مکلف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های مالی فوق را برای همه افراد کشور تأمین کند؛ بنابراین دولت موظف است تأمین اجتماعی همگانی را صرف‌نظر از اشتغال به کار یا اشتغال نداشتن به کار فراهم کند. در بیمه اجتماعی همه چیز تابع کار و وجود رابطه اشتغال، شرط برقراری آن است، همچنین در تأمین اجتماعی دولت مکلف به تأمین هزینه‌های مربوط است، در صورتی که در بیمه‌های اجتماعی دولت نقش عمده‌ای در تأمین هزینه‌ها ندارد و بیشترین هزینه آن را کارگر و کارفرما می‌پردازند و پرداخت قسمتی ناچیز از آن با دولت است.

از کارافتادگی کلی چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

از کارافتادگی کلی عبارتست از کاهش قدرت کار بیمه‌شده به نحوی که فرد مشمول قانون تأمین اجتماعی نتواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگر بیش از یک‌سوم درآمد خود را به دست آورد. البته قانونگذار در قانون کار تعریفی از این واژه ارائه نکرده است و برای توضیح و شرایط تحقق آن باید طبق قانون تأمین اجتماعی عمل کرد. در چنین مواردی مطابق با ماده 70 قانون تأمین اجتماعی به تشخیص کمیسیون پزشکی باید درجه کاهش قدرت کار بیمه شده 66 درصد و بیشتر باشد. همانطور که مشاهده می‌شود فرد در از کار افتادگی کلی بیش از دو‌سوم توان کاری خود را از دست می‌دهد، به طوری که نمی‌تواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری بیش از یک سوم درآمد قبلی خود را به دست آورد. پس با ایجاد این نوع از کارافتادگی رابطه کارگر و کارفرما خاتمه پیدا‌می‌کند و کارگر، دیگر قادر نیست به کار خود ادامه دهد.

طبق ماده 31 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، در این نوع از کارافتادگی، کارفرما موظف است بر اساس آخرین مزد کارگر به نسبت هر سال سابقه خدمت حقوقی به میزان 30 روز مزد به وی پرداخت کند. البته ازکارافتادگی کلی اعم از اینکه ناشی از حادثه و یا بیماری حرفه‌ای باشد یا نباشد مورد حمایت بیمه تأمین اجتماعی است و به موجب آن مستمری از کارافتادگی پرداخته خواهد شد با این تفاوت که چنانچه از کارافتادگی به موجب حادثه ناشی از کار یا بیماری شغلی باشد مستمری کامل از کارافتادگی و الا به نسبت سنوات حق بیمه پرداختی، مستمری محاسبه و پرداخت می‌شود.

ملاک پرداخت حق سنوات مزد پرداختی به کارگر است یا مزد اعلام شده به سازمان تأمین اجتماعی؟

در این موارد باید آخرین مزد پرداختی به کارگر مدنظر قرار گیرد نه مزد اعلامی به سازمان تأمین اجتماعی برای حق بیمه. در صورتی که بر مبنای مزد اعلامی به تأمین اجتماعی حق سنوات پرداخت شود حق کارگر تضییع و حقوق کار از ماهیت حمایتی خود به سود کارگر خارج می‌شود زیرا هدف قوانین کار و تأمین اجتماعی حمایت از کارگر و افراد بیمه شده است.

میزان مستمری از کارافتادگی کلی ناشی از کار، چگونه پرداخت می‌شود؟

قانون تأمین اجتماعی در بند الف ماده 70 خود میزان مستمری از کارافتادگی کلی را محاسبه کرده است. میزان مستمری ماهانه از کارافتادگی کلی ناشی از کار عبارت است از یک سی‌ام متوسط حقوق ماهانه بیمه شده ضرب‌در سنوات پرداخت حق بیمه به نحوی که از صد در صد متوسط حقوق ماهانه او بیشتر و از 50 درصد حقوق ماهیانه او کمتر نباشد. به طور مثال کارگر از کارافتاده‌ای که یک سی‌ام مزد او 20 هزار تومان است و 15 سال سنوات دارد، میزان مستمری از کارافتادگی او 300 هزار تومان است. در مورد بیمه شدگانی که افراد تحت تکفل دارند و همسر، فرزند، پدر یا مادر تحت سرپرستی دارند در صورتی که مستمری استحقاقی آنان، از 60 درصد مزد یا حقوق متوسط آنان کمتر باشد علاوه بر آن معادل 10 درصد مستمری استحقاقی به عنوان کمک، مشروط بر آنکه جمع مستمری و کمک به وی از 60درصد تجاوز نکند پرداخت خواهد شد.

از کارافتادگی جزئی چگونه محاسبه می‌شود؟

ابتدا لازم است مفهوم از کارافتادگی جزئی را بدانیم تا شناخت بیشتری به دست آید. از کار افتادگی جزئی عبارتست از کاهش قدرت کار بیمه شده به نحوی که با اشتغال به کار سابق یا کار دیگری فقط قسمتی از درآمد خود را به دست آورد، در چنین مواردی به تشخیص کمیسیون پزشکی باید میزان کاهش قدرت کار بیمه شده بین 33 تا 66 درصد باشد و باید این نوع از کارافتادگی به علت حادثه ناشی از کار باشد. بنابراین از کارافتادگی جزئی فقط در اثر حادثه ناشی از کار مشمول حمایت بیمه تامین اجتماعی است و در صورتی که ناشی از حادثه خارجی یا بیماری اعم از حرفه‌ای یا غیر حرفه‌ای باشد، شامل نمی‌شود.

مطابق ماده 60 قانون تأمین اجتماعی، حوادث ناشی از کار حوادثی هستند که در حین ادای وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد و مقصود از حین ادای وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسه‌های وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول به کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار اجرای ماموریتی باشد. اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان یا برای معالجات درمانی و توان‌بخشی و اوقات رفت‌و‌برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه جزو اوقات ادای وظیفه محسوب می‌شود مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت‌ و‌ برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد، حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.

میزان مستمری از کارافتادگی جزئی چه مقدار است؟

میزان مستمری از کارافتادگی جزئی عبارتست از حاصلضرب درصد از کارافتادگی بیمه شده در مبلغ مستمری از کارافتادگی کلی. برای مثال در صورتی که شخص 35 درصد از کارافتاده شده باشد و مبلغ مستمری از کارافتادگی 300 هزار تومان باشد، میزان به دست آمده از ضرب 35 درصد در این مبلغ به عنوان از کارافتادگی جزئی محسوب می‌شود.

در چه صورتی کارگر مشمول غرامت مقطوع است؟

مطابق بند ج ماده 75 قانون تأمین اجتماعی اگر درجه کاهش قدرت کار بیمه‌شده به تشخیص کمیسیون پزشکی بین 10 تا 33 درصد و موجب آن حادثه ناشی از کار باشد بیمه شده استحقاق دریافت غرامت نقص مقطوع را خواهد داشت و میزان آن عبارت است از 36 برابر مستمری استحقاقی مقرر در بند الف ماده 70 قانون تأمین اجتماعی ضرب در درصد از کارافتادگی.