اشتغال زندانیان : زندان جای بسیار عجیبی است، افراد بسیاری با هر ویژگی و طرز فکری در آن حضور دارند. بر اثر اشتباه، ندانم‌کاری یا ارتکاب عمدی جرم، پایشان به این فضا رسیده است که یا ادب می‌شوند یا اینکه بیشتر از آن چیزی که بلد بوده‌اند یاد می‌گیرند و به جامعه برمی‌گردند! این دسته آخر همان‌هایی هستند که باز هم گذرشان به این دباغ‌خانه می‌افتد و البته باکشان هم نیست.
بسیاری از زندانیان آمده‌اند که ادب شوند و به جامعه بازگردند، اما در این فرایند، گاهی شیطنت‌هایی می‌کنند که به قیمت جان عده‌ای تمام می‌شود؛ مثلاً همین چند وقت پیش، یک زندانی آتش‌سوزی عمدی در یکی از زندان‌های کشور راه انداخت و چند نفری را به کام مرگ کشاند. این اتفاقات نشان می‌دهد که باید سر این افرد در زندان کمی بیشتر گرم شود! این البته یک نظر شخصی نیست، بلکه کارشناسان فعال در این عرصه این کار را پیشنهاد می‌کنند.
40 هزار مددجوی شاغل
همه روزهای زندان عین هم می‌گذرد. اگر غیر از این بود، دیگر خط کشیدن زندانی روی دیوار برای معلوم شدن روزهای باقی‌مانده تا آزادی معنایی نداشت. اتفاقی که دلایل زیادی را برای آن می‌شمارند که یکی از آنها روزمرگی در زندان و بیکاری است. با این حال، همین حالا حدود ۴۰ هزار مددجو در کارگاه‌های مختلف صنعتی و کشاورزی داخل زندان اشتغال دارند.
این مددجویان در ۳۰ رشته و در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنایع دستی، صنعت پوشاک، دامپروری و کارگاه‌های تولیدی فعالیت می‌کنند. البته بیشتر مجرمان زندانی از اشتغال مناسب برخوردار نیستند یا مهارت لازم را برای انجام کار ندارند. اقدامات گسترده‌ای هم در بخش‌های مختلف فرهنگی، اصلاح و تربیت، بازپروری، مشاوره و روان‌درمانی، اشتغال و حرفه‌آموزی زندانیان انجام شده است که می‌تواند آینده شغلی فرد رهاشده از زندان را تضمین کند، اما هنوز تا رسیدن به استانداردها راه زیادی در پیش داریم.
امان از روزمرگی زندانیان
اشتغال زندانیان : مدیرکل زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان سمنان می‌گوید: نباید در حد رفع تکلیف کار کنیم، بلکه باید وقت خود را صرف خدمت به زندان و زندانیان کنیم. «عباسعلی عرب» در یک جلسه پرسش و پاسخ با تاکید بر حفظ وحدت و انسجام در کارها خاطرنشان کرد: انسجام و وحدت در گفتار و رفتار و برطرف کردن اختلاف نظرها و ایجاد وحدت رویه در انجام امور محول‌شده موجب پیشگیری از حوادث ناگوار در زندان‌ها می‌شود. وی در ادامه خواستار به کار گیری تعقل و درایت در زندانبانی شد و افزود: برقراری ارتباط خوب با زندانیان و پرهیز از ارائه وعده و وعیدهای دست‌نیافتنی به آنان، کمک شایانی به حل مشکلات و حوادث زندان‌ها در مواقع بحرانی می‌کند.
اشتغال زندانیان
اشتغال زندانیان : «خلیل حیات مقدم» قاضی دادگاه تجدیدنظر نیز با بیان اینکه بر اساس آییننامه داخلی زندان‌ها، زندان به زندان باز، نیمه‌باز و نیمه‌بسته تقسیم شده است، می‌گوید: بر این اساس، اداره کل زندان‌ها وظیفه دارد این طبقه‌بندی را ایجاد کند. همچنین باید با نظارت اجرای احکام و قاضی دادگاه مربوط، زندان باز، نیمه‌باز و اشتغال به کار زندانیان را محقق کند.
وی افزود: طبق این آییننامه، زندان‌ها مکلف‌اند به زندانیان حرفه‌های لازم را آموزش دهند تا بعد از بیرون آمدن از زندان بتوانند در حرفه‌ای که آموزش دیده‌اند مشغول به کار شوند. این موارد در قانون آییننامه زندان‌ها ذکر شده است. البته اگر بخواهیم قانون را اجرا کنیم، اداره کل زندان‌ها به نیرو‌های زیادی نیاز خواهد داشت. به همین دلیل، متاسفانه به این وظیفه خطیر زندان‌ها تاکنون توجه کافی نشده است.
اشتغال اجباری هم داریم
حیات مقدم با بیان اینکه اشتغال زندانیان برای زندانی، اختیاری است، گفت: البته در یک حالت این کار اجباری خواهد بود، آن هم وقتی است که با دستور قاضی همراه باشد. گاهی دادگاه برای زندانی تکالیفی را تعیین می‌کند و وقتی این تکالیف در حکم دادگاه آمده باشد، به رأی تبدیل می‌شود. در این صورت، انجام آن اجباری است. به طور مثال، اگر دادگاه ذکر کند که زندانی باید حرفه‌ای خاص را بیاموزد، در این صورت، تکلیفی اجباری است و محکوم موظف است حرفه لازم را بیاموزد یا در فلان کارگاه کار کند.
به گفته این قاضی تجدیدنظر، در قانون پیش‌بینی شده است که اگر در رأی، اشتغال به کار زندانی قید شود، این کار اجباری است و زندانی باید آن را بیاموزد و انجام دهد، اما اگر در رأی قید نشده باشد و زندانی را مجبور به انجام کار کنند، او می‌تواند شکایت کند و این موضوع را مورد پیگرد قضایی قرار دهد.
زندانیانی که دستمزد هم می‌گیرند
بعضی از زندانیان به دلیل مشکلات مالی که بر اثر زندانی شدن به خانواده‌هایشان تحمیل می‌شود، تلاش زیادی می‌کنند تا بخشی از این هزینه‌ها را در روزهایی که در زندان هستند، تامین کنند. قاضی حیات مقدم در این باره گفت: امکان ندارد که زندانی کاری انجام دهد و دستمزدی دریافت نکند. کار در زندان در بعضی موارد حتی می‌تواند تامین‌کننده هزینه خانواده‌های زندانیان باشد. وی ادامه داد: از زندانی نمی‌توان درخواست کرد که پزشک یا وکیل و مانند اینها شود، زیرا بر اساس رأی دادگاه، به زندانی گفته می‌شود که شغل‌هایی مثل خیاطی، مکانیکی و آهنگری را یاد بگیرد. در واقع، در آییننامه زندان‌ها پیش‌بینی شده است که زندانی چه حرفه‌‌هایی را می‌تواند بیاموزد.
مدرک هم می‌گیرند
حیات مقدم با بیان اینکه در صورت حرفه‌آموزی، به زندانیان مدرک داده می‌شود و این مدرک بیرون از زندان ارزش و اعتبار دارد، گفت: این مدرک زیر نظر وزارت کار و نیز سازمان آموزش‌های فنی و حرفه‌ای صادر می‌شود. به طور کلی، سازمان زندان‌ها تلاش می‌کند هم مهارت‌های زندگی و هم مهارت‌های حرفه‌آموزی و اشتغال را به زندانیان آموزش دهد.
بازگشت به زندان کاهش می‌یابد
در میان همه باید و نبایدهایی که در این مطلب هرچند به طور مختصر بیان شد باید این مورد را نیز در نظر بگریم که اشتغال و نداشتن درآمد یکی از دلایل گرایش مجرم به بزه است. نداشتن مهارت نیز زمینه‌های بیکاری وباز هم بزه را فراهم می‌کند. به همین دلیل است که مساله حرفه‌آموزی در سال‌های اخیر به جد مورد توجه متولیان قرار گرفته و تمام تلاش خود را می‌کنند تا هر روز بر تعداد کسانی که جذب کارگاه‌ها می‌شوند و کاری را فرا می‌گیرند بیشتر شود. به عبارتی با سرمایه‌گذاری در این حوزه آمار بازگشت زندانی به چرخه جرم به شدت کاهش می‌یاد.
اشتغال‌زایی مددجویان در زندان می تواند علاوه بر ایجاد امنیت روانی برای فرد و جامعه، در کاهش آمار بازگشت مجدد به زندان نیز تاثیر داشته باشد و البته احساس مفید بودن نیز از منظر روانی بار مثبتی را در جلوگیری از ارتکاب جرم به بار آورد. فقط به این شرط که به دلیل کمبود فضای زندان‌ها هر روز کارگاه‌های موجود در زندان را تبدیل به سلول نکنیم.
فاطمه برخورداری