آشنایی با جرم پولشویی

پولشویی یکی از بزهکاری‌های بزرگ مالی در سطح جهان شمرده می‌شود که عبارت است از تبدیل یا جابجا کردن دارایی، با هدف پنهان داشتن خاستگاه غیر قانونی آن یا کمک به هر کسی که با این جرایم سر و کار دارد. در حقیقت، پولشویی روندی از جریان پول است که بر اساس آن، درآمدهای ناشی از فساد و اقتصاد زیرزمینی به چرخه سالم اقتصاد وارد می‌شود و صورت قانونی به خود می‌گیرد.

مراحل تحقق پولشویی

منظور از پولشویی، قانونی جلوه دادن وجوه و درآمدهای غیرقانونی و به عبارتی دیگر، تطهیر درآمدهای حاصل از فعالیت‌های مجرمانه به منظور پنهان کردن یا تغییر ظاهر منشا غیرقانونی آن است. برای اینکه این امر تحقق پیدا کند، باید فرایند پیچیده، مستمر و بلند مدتی سپری شود:

1. مرحله نخست، جای‌گذاری یا مکان‌یابی یا استقرار است که در این مرحله با تزریق درآمدهای حاصل از فعالیت‌های مجرمانه به شبکه مالی رسمی، با هدف تبدیل درآمدهای حاصل از جرایم از حالت نقدی به ابزارهای مالی اقدام می‌شود. معمولاً در این مرحله وجوه کلان حاصل از جرایم را به مبالغ کوچکتری تقسیم می‌کنند که این اقدام از طریق سپرده‌گذاری در بانک‌های داخلی یا دیگر موسسه‌های مالی رسمی و غیررسمی یا بیرون بردن پول از مرزها یا خرید کالاهای ارزشمند صورت می‌گیرد.
2. مرحله دوم، پنهان‌سازی یا لایه‌چینی است که در این مرحله تلاش می‌شود درآمدهای حاصل از جرایم از طریق معاملاتی که انجام می‌شود، از منشا خودشان جدا شوند.
3. مرحله سوم، مرحله ادغام و یکپارچه‌سازی است که از طریق فراهم کردن پوشش ظاهری مشروع با توجه به اینکه درآمدهای حاصل از جرایم از منشا خودشان هم جدا شده‌اند، این کار در قالب ایجاد موسسه‌های اقتصادی یا خریدهای کلان انجام می‌شود و از این راه به پول‌هایی که از طریق نامشروع به دست آمده است، صورت مشروع داده می‌شود.

انواع پولشویی

چهارگونه پولشویی قابل شناسایی است:

• پولشویی درونی: شامل پول‌های کثیف حاصل از فعالیت‌های مجرمانه در داخل خاک یک کشور می‌شود که در همان کشور شسته می‌شود.
• پولشویی مهارشونده: شامل پول‌های کثیف به دست‌آمده از فعالیت مجرمانه است که در داخل یک کشور کسب و در خارج از آن تطهیر می‌شود.
• پولشویی بیرونی: شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام‌شده در سایر کشورها است که در خارج نیز شسته می‌شود.
• پولشویی وارد شونده: که شامل پول‌هایی است که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط به دست آمده و در داخل خاک یک کشور مورد نظر شسته می‌شود.

آثار پولشویی

1. آلوده شدن و بی‌ثباتی بازارهای مالی.
2. بی‌اعتمادی مردم نسبت به نظام مالی.
3. تغییرات جبری و ناخواسته در تقاضای پول.
4. تغییر شدید در نرخ بهره و سود.
5. خروج پیش‌بینی نشده سرمایه از کشور.
6. تضعیف بخش خصوصی.

پیامدهای قانونی جرم پولشویی

پیامدهای قانونی جرم پولشویی منطبق با برخی مواد قانون مجازات اسلامی است:

• تحقق جرم پولشویی وابسته به وجود جرایمی مانند قاچاق مواد مخدر، اختلاس و ارتشا است. سپس اقدامات و فعل و انفعالاتی بر روی درآمدهای حاصل از این قبیل جرایم صورت می‌گیرد تا منشا غیرقانونی مال پنهان شود.
• عمل مرتکب جرم پولشویی به شکل‌های زیر اتفاق می‌افتد:

1. مخفی کردن ماهیت واقعی مال حاصل از ارتکاب جرم.
2. نقل و انتقال فیزیکی مال یا درآمدهای حاصل از جرم.
3. انتقال وجه یا هر مال دیگری از طریق موسسات مالی.
4. کمک یا معاونت به شخص مجرم برای عدم شمول مقررات کیفری.
5. تحصیل و استفاده از اموال و عایدات ناشی از جرم.

گاهی اوقات، ترک فعل نیز منجر به تحقق جرم پولشویی خواهد شد و آن در مواقعی است که شخص، از روی آگاهی و عمد، از انجام وظایفی که در ارتباط با قانون به عهده او است، خودداری می‌کند. (جرایم مرتبط با پولشویی)

در ماده ۶۶۲ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی نیز پیش‌بینی شده است: «هرکس با علم و اطلاع یا با وجود قراین اطمینان‌آور به اینکه مال در نتیجه ارتکاب سرقت به دست آمده است، آن را به نحوی از انحا تحصیل، مخفی یا قبول کند یا مورد معامله قرار دهد، به حبس از 6 ماه تا سه سال و ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

• خصوصیات مال حاصل از ارتکاب جرم: درآمدهای حاصل از جرم به معنی هر مالی است که مستقیم یا غیرمستقیم از اعمال مجرمانه «جرایم منشا» از قبیل ارتشا، اختلاس، گرفتن پورسانت در معاملات دولتی، کلاهبرداری، قاچاق مواد مخدر و قاچاق کالا و ارز حاصل شده است و نیز، شامل اموالی بوده که درآمدهای حاصل از جرم به طور مستقیم وارد آن شده و سپس با آن آمیخته شده است.

چرا باید با پولشویی مقابله کرد؟

پولشویی اعتبار و در نتیجه ثبات بازارهای مالی را از بین می‌برد، به‌گونه‌ای که نظام بانکی در نتیجه جرایم سازمان‌یافته، اعتبار خود را از دست می‌دهد و سیستم مالی کشور دچار آسیب جدی می‌شود.

وظایف قوه مقننه در مقابل پولشویی

• تصویب قوانین و ابزارهای حقوقی لازم برای مراجع مسئول مبارزه با پولشویی؛ که این قوانین باید:

1. شفاف باشد
2. تفسیربردار نباشد.
3. اطلاعاتی و امنیتی نباشد.
4. سلیقه‌ای نباشد.
5. به گونه‌ای باشد که مجریان ناچار باشند تنها به روش واحد عمل کنند.
6. قوانین مغایر یا متعدد حذف و واحد شوند.

•  اعلام جرم بودن پولشویی.
• اصلاح بعضی از قوانین، به عنوان مثال قوانین مبارزه با ارتشاء فساد و قانون تجارت، به نحوی که برای مبارزه با پولشویی سودمند باشد.
• مشاغل و معاملاتی که در آنها استفاده از پول نقد مجاز است و نیز مشاغل و معاملاتی که در آنها استفاده از پول نقد مجاز نیست به طور دقیق مشخص شوند.