وقتی یک فرد در مقابل یک سازمان عظیم قرار می‌گیرد، فکر می‌کنید چه اتفاقی می‌افتد؟ شک نباید کرد که این فرد است که زیر بزرگی این سازمان و نهاد نابود خواهد شد. تنها در یک صورت این اتفاق نخواهد افتاد: قوانینی وجود داشته باشد که از فرد در مقابل سازمان‌ها و نهادها و ارگان‌های دولتی و حکومتی محافظت کند و سازمان‌هایی وجود داشته باشند که پیگیر شکایت این فرد بوده و حقش را به او بازگردانند. راستی شما چیزی از دیوان عدالت اداری می‌دانید و تا به حال سر و کارتان به آن افتاده است؟ اگر حس می‌کنید حقی از شما توسط نهادهای دولتی و حکومتی ضایع شده، پس این مطلب می‌تواند به‌کار شما بیاید.
شعب دیوان عدالت
دیوان عدالت اداری، ساختاری است که زیرنظر رئیس قوه قضاییه کار می‌کند. در حال حاضر هم 50شعبه بدوی و نیز 10شعبه تجدیدنظر دارد. هر شعبه بدوی، یک رئیس یا دادرس علی‌البدل دارد. هر شبعه تجدید نظر هم یک رئیس و 2 مستشار دارد. آرایی که شعبه‌های بدوی صادر می‌کنند، قابل تجدیدنظر است. جدا از این موارد، در حال حاضر 3 شعبه تشخیص هم وجود دارد. در تهران، می‌توانید به ضلع جنوبی پارک شهر واقع در منطقه 12مراجعه کنید. البته از طریق پست سفارشی یا مراجعه به دفاتر نمایندگی دیوان مستقر در دادگستری مراکز استان‌ها هم می‌توانید کارتان را دنبال کنید.
اولین قدم چیست؟
دستور زبان گفتاری شما با دیوان عدالت اداری، دادخواست است، یعنی بدون دادخواست، زبان شما الکن بوده و نمی‌دانید از چه چیزی باید صحبت کنید. پس، اول باید دادخواست تنظیم کرده و تحویل دبیرخانه دیوان عدالت اداری بدهید. دادخواست خودتان را باید به زبان ساده و بدون خط خوردگی و کامل و خوانا، روی برگه‌های چاپی مخصوص بنویسید و تحویل دبیرخانه بدهید. این برگه‌ها را یا از طریق دفاتر پستی یا از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی دیوان که ذکر کردیم، می‌توانید دریافت کنید. یک کار ساده‌تر هم برای تهرانی‌ها، این است که به دیوان عدالت اداری بروند، در آنجا دفتری در کنار دیوان مستقر است که عده‌ای، هم به شما مشاوره می‌دهند و هم برایتان دادخواست پر می‌کنند؛ البته هزینه‌ای هم دریافت می‌شود.
چه اطلاعاتی لازم است؟
اگر جزو اشخاص حقیقی هستید، باید نام، نام‌خانوادگی، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، شغل، تابعیت و اقامتگاه (آدرس پستی شامل نام استان- نام شهر- میدان- خیابان-کوچه- شماره پلاک و کد پستی را به‌صورت خوانا بنویسید؛ طوری که بین برخی اعداد شبیه هم، اشتباهی صورت نگیرد. برای اشخاص حقوقی هم نام شرکت، شماره ثبت، نشانی اقامتگاه اصلی، شماره تماس و کدملی دارندگان حق امضای اوراق و اسناد تعهد‌آور (طبق آگهی آخرین تغییرات در روزنامه رسمی) مورد نیاز است. مشخصات دقیق طرف شکایت، که همان نهاد دولتی یا حکومتی باشد، نیاز است. در ضمن، موضوع شکایت و خواسته هم باید «صریح و منجز» و خیلی ساده نوشته شود. اگر مدارک و ضمائمی هم دارید که حرف شما را اثبات کرده و نقش سند را دارند، باید کپی یا رونوشت آنها، تحویل دهید.
کی به شکایت رسیدگی می‌شود؟
وقتی مدارک را تحویل دادید، رسیدی به شما تحویل داده می‌شود. بعد از مدتی که شعبه بدوی رسیدگی به دادخواست شما مشخص شد، یک پیامک شامل «شماره پرونده 16رقمی» و «شعبه رسیدگی کننده» به همان شماره همراهی که در دادخواست ذکر کرده‌اید، ارسال می‌شود. حفاظت از این پیامک و اطلاعات آن و نیز رسیدی که تحویل شما داده شده، بسیار حیاتی است. در ضمن، روند پرونده را هم از طریق تلفن گویای 51200و نیز پایگاه اطلاع‌رسانی دیوان می‌توانید دنبال کنید.
درخواست صدور دستور موقت چیست؟
شما به دیوان رفته‌اید و شکایت کرده‌اید، اما در این حین یا بعد از شکایت شما، نهاد یا سازمان یا ارگان مورد نظر، تصمیم و رأی خودش را که گرفته، عملیاتی می‌کند. اگر شما مدعی شوید که این اجرای تصمیم، می‌تواند خسارتی به شما وارد سازد که جبرانش غیرممکن یا سخت است، می‌توانید درخواست صدور دستور موقت بدهید تا فعلا از این امر جلوگیری شود.
یک نکته باقیمانده
شما رفته‌اید و به دیوان عدالت اداری شکایت کرده‌اید. شکایت شما هم ثبت و ضبط شده است. طبیعی است که شما، یک طرف شکایتی داشته باشید که نهاد یا ارگان یا سازمانی دولتی و حکومتی است. اگر شما به‌عنوان شاکی، لازم بدانید که شخصی حقیقی یا حقوقی هم برای شفاف شدن دادرسی شما حضور داشته باشد یا مدارک لازم را ارائه کند، می‌توانید اقدام به درخواست جلب شخص ثالث کنید که در همان دیوان کارش انجام می‌شود. البته برعکسش هم وجود دارد: اگر شخص ثالثی در پرونده شما ذی‌نفع بوده یا ضرر کند، می‌تواند اعتراض کند.
آخرش چه می‌شود؟
شما شکایت دارید، شکایت خود را مطرح می‌کنید که همان دادخواست است. دادخواست شما، راهی شعبه بدوی می‌شود. نسخه‌ای از شکایت تحویل طرف شکایت داده می‌شود تا طی یک ماه، مستندات خود را برای اثبات عدم‌صحت دادخواست مطرح شده ارائه کند. البته اگر شعبه لازم دید، هر کدام از طرفین را دعوت به ارائه توضیح می‌کند. اگر کار به تجدیدنظر کشیده شد، دوباره این فرایند اتفاق می‌افتد. در نهایت، یا حق با شماست یا نیست. اگر حق با شما بود، ابلاغ می‌شود که از اجرای حکم صادره توسط این نهاد در قبال شما خودداری شود. اگر هم طرف مقابل، توجهی نکند، حکم جلب صادر شده و حکم 2ماه تا یک سال انفصال از خدمات دولتی بابت طرف شکایت صادر می‌شود.
چطور می‌توان به رأی صادره اعتراض کرد؟
شما همه مراحل قبل را طی کرده‌اید ولی از رأی صادر شده راضی نیستید و احساس می‌کنید که در حق شما اجحاف شده است. در این صورت، مسئله طرح دادخواست تجدیدنظرخواهی از آرای شعب بدوی پیش می‌آید. همه آرای شعب بدوی دیوان، قابل تجدیدنظر خواهی هستند. این‌اعتراض به‌حکم، البته برای کسانی که ساکن کشور هستند در کمتر از 20روز باید اتفاق بیفتد. اگر وارد این مرحله شدید، علاوه بر اطلاعات رایج معمول، باید اطلاعات شعبه بدوی و رأی صادر شده و… را هم ارائه کنید. سپس همان مراحل طی شده و اطلاع‌رسانی انجام می‌شود.
بابت چی باید به دیوان برویم؟
شاید سؤال اول شما این باشد که بابت چه شکایت‌ها و کارهایی، می‌توانیم به این دیوان مراجعه کنیم؟ اگر شما طرف شکایت‌تان، سازمان‌ها و ارگان‌ها و نهادهای دولتی باشد، در این صورت می‌توانید در این دیوان، طرح شکایت کنید تا حق شما را بگیرد. در کل بابت موارد زیر می‌توانید به این دیوان مراجعه کنید:
- اگر از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها شکایتی داشته باشید.
- اگر از آرا و تصمیمات قطعی هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون‌های مالیاتی، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده 100 قانون شهرداری‌ها منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها شکایتی داشته باشید. و…
البته تبصره‌ها و متن کامل موارد را می‌توانید در سایت divan-edalat.ir مشاهده کنید.
حضور در دیوان
بهترین راه این است که یک‌بار به دیوان عدالت در ضلع جنوبی پارک شهر بروید تا همه اطلاعات را به‌دست بیاورید اما به‌صورت غیرحضوری هم می‌توانید اقدام کنید. فقط اینکه، اصل مدارک هم توسط دبیرخانه و کارمندان آن باید تصدیق شود؛ پس نیاز هست که اصل مدارک را هم با خودتان ببرید. کپی از مدارک در 3 نسخه هم همراه‌تان باشد که البته، در اطراف دیوان می‌توانید این کپی‌ها را بگیرید.
اگر هم حوصله این همه دوندگی را ندارید، کار را به وکیل بسپارید. در ضمن، دادخواست شما هزینه‌ای هم دارد که باید بابتش، 10هزار تومان تمبر باطل کنید. برای دادخواست دوم، این رقم 20هزار تومان می‌شود. هزینه تصدیق هر یک از مدارک و اوراق پیوستی هم 500تومان است. نکته اصلی اینکه هنگام تحویل مدارک و کپی‌ها، حتما خودتان در 3 نسخه، آنها را تقسیم‌بندی کنید تا کارتان با تأخیر همراه نباشد.
عیسی محمدی
