پول‌هایی که باید پرداخت شود
طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) «مالیات» پرداختی است الزامی و بلاعوض. مالیات ممکن است به شخص، مؤسسه، دارایی و امثال اینها تعلق گیرد. چنین تعریفی پرداخت‌های تامین اجتماعی را هم در بر می‌گیرد، حال آنکه بر حسب مقررات و عرف مالیاتی ایران، اصطلاح «مالیات» پرداخت‌های اخیر را شامل نمی‌شود. در این باره بررسی 3 قانون مالیاتی وجود دارد و مالیات در کشور ما به 3 شکل دریافت می‌شود: مالیات مستقیم، مالیات غیرمستقیم و مالیات بر ارزش افزوده. در ادامه، بخشی از این بررسی 3 قانون مالیاتی را می پردازیم.
تعریف مالیات و بررسی 3 قانون مالیاتی
یک نوع هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت با هدف بهره‌وری از امکانات و منابع یک کشور موظف‌اند آن را پرداخت کنند تا توانایی‌های جایگزینی این امکانات و منابع فراهم شود. مالیات، در واقع، انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود، زیرا ابزار و امکانات دست‌یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم کرده ا
انواع مالیات
- مالیات مستقیم
- مالیات غیر مستقیم
- مالیات برارزشافزوده
مـالیات مستقیــم
این نوع مالیات را می‌توان مالیات بر درآمدها، سود یا مالیات بر ثروت و امثال آن نیز تعریف کرد. این مالیات به طور مستقیم از درآمد یا دارایی افراد حقیقی و حقوقی گرفته می‌شود.
اشـخاص مشمــول مالیات
اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات هستند:
- همه مالکان، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به همه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌کند.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به تمامی درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌کند.
- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌کند.
- هر شخص غیرایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌کند.
کسانی‌که مالیات مستقیم نمی‌پردازند
اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات‌های موضوع این قانون نیستند:
- وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی
- دستگاه‌هایی که بودجه آنها به وسیله دولت تامین می‌شود.
- شهرداری‌ها
مالیات غیــرمستقیم:
مالیات‌هایی که پرداخت‌کننده آن فرد معینی نیست و دارای قابلیت انتقال بالایی است، مالیات غیرمستقیم خوانده می‌شوند. مالیات غیرمستقیم روی مصرف کالاها و فعالیت‌هایی وضع می‌شود که به طور غیرمستقیم بر درآمد تأثیر دارند.
مالیات بر ارزش افزوده
نوعی مالیات بر مصرف است که در زنجیره واردات، تولید و توزیع، بر حسب درصدی از ارزش کالا و خدمات، مشمول دریافت می‌شود.
معافیت از مالیات برارزشافزوده و بررسی 3 قانون مالیاتی
عرضه کالاها و ارائه خدمات زیر و همچنین واردات آنها، حسب مورد، از پرداخت مالیات معاف است:
- محصولات کشاورزی فرآوری‌نشده
- دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان
- انواع کود، سم، بذر و نهال
- آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان
- کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ و تحریر و مطبوعات
- کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها و…
- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات است.
- اموال غیرمنقول
- انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی(انسانی، حیوانی، گیاهی) و خدمات توانبخشی و حمایتی
- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم
- خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجاز و صندوق تعاون
- خدمات حمل و نقل عمومی و مسافری درون و برون‌شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی
- فرش دستباف
- خوراک دام و طیور
مجازات فـرار از مالیات و بررسی 3 قانون مالیاتی
در پی تصویب لایحه قانون مالیات‌های مستقیم، فرار مالیاتی و عدم ارائه اظهارنامه جرم محسوب شده و مرتکبان در دادگاه‌های عمومی محاکمه و به حبس تعزیری از سه ماه تا دو سال محکوم خواهند شد.
- هر شخص که به قصد فرار از پرداخت مالیات، اسناد و مدارک خلاف واقع تنظیم و به آن استناد و یا مبادرت به اختفای فعالیت اقتصادی خود و کتمان درآمد حاصل از آن را کند مجرم محسوب می‌شود.
- هر شخصی که بنا به قانون مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی بوده و در سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای مربوط خودداری کند، مجرم است.
- هر کسی به موجب مقررات این قانون و یا قانون مالیات بر ارزش افزوده مکلف به وصول کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر شده و مالیات مزبور را در مواعد قانونی به سازمان امور مالیاتی کشور ایصال نکند مجرم خواهد بود.
مأخذ، نرخ و نحوه محاسبه مالیات
مأخذ محاسبه مالیاتی، بهای کالا یا خدمات مندرج در صورت‌حساب خواهد بود. در مواردی که صورت‌حساب موجود نباشد یا از ارائه آن خودداری شود یا به موجب اسناد و مدارک مثبته احراز شود که ارزش مندرج در آنها واقعی نیست، مأخذ محاسبه مالیات بهای روز کالا یا خدمت به تاریخ روز تعلق مالیات است. موارد زیر جز ء مأخذ محاسبه مالیات نیست: الف- تخفیفات اعطایی ب- مالیات موضوع این قانون که قبلا از سوی عرضه‌کننده کالا یا خدمت پرداخت شده است.
ج- سایر مالیات‌های غیرمستقیم و عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمت به آن تعلق گرفته است.
مالیات‌بر درآمد املاک
- درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک است.
- درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می‌شود، عبارت است از: کل مال‌الاجاره اعم از نقدی و غیرنقدی، پس از کسر 25 درصد بابت هزینه‌ها و استهلاکات و تعهدات مالک.
مالیات بر درآمد کشاورزی
درآمد حاصل از تمامی فعالیت‌های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و طیور، صیادی و ماهی‌گیری، نوغان‌داری، احیای مراتع و جنگل‌ها، باغ‌های اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات معاف‌اند.
مالیات بر درآمد حقوق
درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران، برحسب مدت یا کار انجام‌یافته، به طور نقد یا غیرنقد تحصیل می‌کند، مشمول مالیات بردرآمد حقوق است.
مالیات بردرآمد مشـاغل
درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌های این قانون در ایران تحصیل کند، پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.
زهرا صابری
