نگاهی به ضعف و ناکار آمدی دفاع از حقوق کودکان در ایران

کشور ایران در سال ۱۳۷۲ به کنوانسیون حقوق کودک پیوست و شورای نگهبان در تاریخ ۱۱/۱۰/۱۳۸۱ قانون حمایت از حقوق کودکان را به تصویب رسانده است.

قوانین حمایتی حقوق کودکان در ایران

این قوانین علی رغم اینکه بایستی مشکل گشایی بوده باشند اما در عمل موثر نبوده اند که شایسته است که تجدید نظر شود و در تکمیل آن تلاش شود برخی از صاحب نظران در علم حقوق مانند بنیامین صدر که عضو هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی می باشند در همایش ((کودکان،  قربانیان خاموش جنگ ها)) از فقدان ساز وکار مشخص حقوقی برای دفاع از حقوق کودکان در ایران انتقاد کرد. شایان ذکر است که این همایش که به همت کمیته بین المللی صلیب سرخ جمعیت هلال احمر و سازمان دفاع از قربانیان خشونت برگزار شده بود.

و یا آقای دکتر علی نجفی توانا حقوقدان، وکیل باتجربه وعضو دیگری از هئیت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این همایش (در سال ۸۸)  به صراحت ابراز کرد : با نهایت تاسف می گویم که در مقررات داخلی ایران برخلاف وجود قوانین بازدارنده در سطح جهانی، ساز و کار مشخص و کار آمدی برای دفاع از حقوق کودکان نداریم و حمایت لازم از کودکان در مواجهه با دشواری های احتمالی زندگی نمی شود  به عنوان نمونه در حالی که درصد قابل توجهی از کودک آزاری ها در کشورمااز  پدر ومادر فاقد صلاحیت انجاممی شود ولی در آخرینقانون حمایتی مصوب ۱۳۸۳ پدر و مادر مستثنی شدند .و همچنین اقای دکتر توانا در این همایش یکی از مهم ترین مشکلات  را موضوع مناقشه برانگیز ممنوعیت اعدام کودکان زیر ۱۸ سال دانست و گفت ممنوعیت اعدام افراد زیر ۱۸ سال که تا کنون نادیده گرفته شده است، به این دلیل باید لازم الاجرا باشد که مسئولیت کیفری از افراد زیر ۱۸ سال در قوانین و مقررات بین المللی سلب شده است .

علی رغم اینکه جرایم اطفال زیر ۱۸ سال در دادگاههای رسیدگی می شود و قانون حمایت از کودکان و نوجوانان سعی در حمایت از کودکان را دارد اما هنوز نتوانسته سن کودک را در قوانین به روشنی و فقط یک سن خاص تعیین کند، زیرا با تامل به قانون جزایی ومدنی در ایران کودک کماکان سن قانونی اش ۹ سال برای دختران و ۱۵ سال است و مطابق ماده ۷ …. اقدامات تربیتی که درچارچوب ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی ایران و ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی صورت می گیرد، از شمول این قانون خارج است .

این در حالی است که حاد ترین شکل کودک آزاری که منجر به فوت شده پدرصورت گرفته و براساس ماده۲۲۰ قانون مجازات اسلامی پدر قصاص نمی شود، بدیهی است بازتاب قوانین ناقص و ناکارآمد به صورت ناهنجاریهای اجتماعی بروز خواهد کرد . انجمن حمایت از حقوق کودکان در ایران گزارشی انتشار داده که بر اساس آن سی در صد از کودکان یک تا پنج ساله در ایران در معرض آزارهای جسمی هستند، در این گزارش همچنین آمده است که بیش از پنجاه درصد والدین ایرانی تنبیه بدنی کودکان را حق خود می دانند .

خانم عصمت یاری مسئول واحد مددکاری با بیان این که ۲۷ میلیون کودک زیر ۱۸ سال در ایران وجود دارد .وی افزود آمار سازمان بهزیستی نشان می دهد ۱۴۴ هزار و ۵۶۵ مورد کودک آزاری در شش ماه اول سال ۸۸ به اورژانس اجتماعی  گزارش شده است وی با اشاره به اینکه بطور متوسط روزانه ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ تماس با اورژانس اجتماعی برقرار می شود ، اظهار داشت ۱۱% تماسهای اورژانس اجتماعی در نه ماه اول سال ۸۸ در مورد کودک آزاری بوده است .

همچنین ۹ میلیون کودک پایین تراز ۶سال در کشور وجود دارد و ۳۰ در صد که ۳۰% از کودکان زیر پنج سال در معرض آزارهای جسمی می باشند این فعال حوزه کودکان اضافه کرد در شش ماه اول سال ۸۸ دویست مورد کودک آزاری به دفتر حمایت از حقوق کودکان اطلاع داده شده که از این تعداد ۲۰ در صد عاطفی بود ه است به گفته وی ۵۳ درصد آزارها توسط پدران ودر کل ۹۰ در صد آزار ها توسط پدر و مادرها و یا نا پدری و نامادری و در فضای خصوصی و منزل انجام می شود .

خانم یاری تاکید کرد از موارد گزارش شده کودک آزاری به انجمن حمایت ازحقوق کودکان بیش از ۹۰ درصد خانواده ها وضعیت نا بسامان داشتند که ۲۶ درصد از موارد موجود اعتیاد در خانواده و ۲۸ در صد طلاق و ۵۴ درصد در خانواده ها مشاجره و در گیری و بیماری روانی در والدین گزارش شده است، وی تصریح کرد بیشتر آزارها در فضای خصوصی توسط پدر ومادر انجام می شود و تقریباٌ همه موارد در خانواده های نابسامان است .

مسئول واحد مددکاری انجمن حمایت از حقوق کودکان اضافه کرد رابطه معناداری میان خانواده های نابسامان و تعداد ونوع آزار کودکان وجود دارد و کودکان در خانواده های نابسامان و معتاد بیشتر مورد آزار چند گانه و توام جسمی، عاطفی، غفلت و جنسی قرار می گیرند . خانم یاری همچنین گفت در خانواده هایی که والدین سطح تحصیلات بالاتری دارند کودکان بیشتر مورد آزار عاطفی قرار می گیرند، اما در کل در هر دو نوع خانواده کودک آزاری تاثیر سوء بر شخصیت خود پنداری کودک دارد و هر دو مانعی بر رشد عاطفی، روانی و اجتماعی کودک است ، وی بیان کرد با این که نهادینه بودن شرایط نابسامانی بریک خانواده شالوده اش باز تولید درنسلهای بعدی  آن خانواده است و مهمترین  تاثیر خشونت نسبت به کودکان ایجاد دوگانگی شخصیت در تمام  سالهای عمر او است و حتی در این گونه  کودکان همواره احساس نفرت وخشم همزمان با احساس گناه همراه است و به عبارت بهتر تشویق به اعتماد و احترام به والدین و تاکید بیش از حد در مورد اطاعت و حرف شنوی از والدین علیرغم ازدیاد و فزونی کاستی ها وغفلتها و بی کفایتی والدین در تربیت فرزندان موجب تشدید احساس تنفر، گناه  وخشم  در کودکان می شود .

خانم یاری تاکید کرد : در برخی ما شاهد تماس تلفنی کودکانی هستیم که مورد آزار والدین قرار می  گیرند و احساس گناه شدید ی در مورد اطلاع آزار رسانی دارند . یاری با اشاره به رواج استفاده از تنبیه جسمی و عاطفی تحت عنوان تربیت کودک و تایید قانونی و عرفی آن که به صورت هنجار پذیرفته شده است  گفت : نتایج یک تحقیق میدانی در ایران نشان می دهد که بیش از ۵۰ در صد والدین اقدام به تنبیه بدنی کودکان را حق خود می دانند و آن را یکی از راه های تربیتی فرزندان خود ذکر می کنند و چهل درصد والدین اقدام به تنبیه بدنی کودکان کرده اند.  وی فقر اقتصادی را در کنار فقر فرهنگی از دیگر عوامل کودک آزار عنوان کرد و گفت اغلب کودک آزاری ها در خانواده های متشنج و تک والد و خانواده معتاد رخ می دهد و معمولاٌ این خانواده ها از لحاظ اقتصادی در شرایط نابسامانی بسر می برند، عدم برنامه ریزی مناسب برای کودکان چه در سطح خرد وچه در سطح کلان ، تولد بدون برنامه ریزی قبلی کودک در خانواده تا سیاستهای ضد نقیض در کنترل جمعیت حاکی از نگاه ابزاری به کودک است .

این فعال حقوق کودکان با بیان اینکه تنها در تهران حدود هفت هزار کودک کار وجود دارد و این رقم تنها مربوط به کودکانی است که کار آنها بارز وآشکار است و در سطح جامعه دیده می شود وی ادامه داد به نظر می رسد علیرغم تلاش مسئولان  برای ریشه کن کردن بیسوادی در سنین بالا، ما شاهد افزایش بیسوادی در پایین هرم سنی حتی در کلان شهر ها هستیم وی افزود هنوز نهاد متولی کودکان در ایران وجود ندارد و ما شاهد  سسیاست گذاریهای مقطعی، شتابزده در امور مربوط به کودکان هستیم وی تصریح کرد در نهایت امور مربوط به کودکان، تنها جزئی از حاشیه ای از وظایف متعدد یک سازمان قرار می گیرند و یا در گیر مسئله ای می شوند که هرکدام این وظیفه را به دیگری محول می کنند وی تاکید کرد بسیاری از مشکلات کودکان با روان درمانی و مشاوره اعضای خانواده قابل پیشگیری یا بهبود است ولی به علت هزینه های سنگین این درمانها و کمبود است ولی به علت هزینه های سنگین این درمانها و کمبود نیروی متخصص نسبت به جمعیت این بخش با مشکل جدی مواجه هستیم .