درآمدى که شخص حقیقى در خدمت شخص دیگر (اعم از حقیقى یا حقوقی) در قبال تسلیم نیروى کار خود بابت اشتغال در ایران برحسب مدت یا کار انجام‌یافته به‌طور نقد یا غیرنقد تحصیل مى‌کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است. (ماده ۸۲ ق.م.م)
مجازات‌های قانونی متخلفان
بنا به ماده ۸۳ مالیات‌هاى مستقیم درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقررى یا مزد یا حقوق اصلی) وکیل و مزایاى مربوط به شغل اعم از مستمر یا غیرمستمر قبل از وضع کسور و پس از وضع معافیت‌هاى مقرر در این قانون مزایاى مستمر غیرنقدى استفاده از مسکن واگذارى از طرف کارفرما (یا اثاثیه و یا بدون اثاثیه)
استفاده از اتومبیل اختصاصى واگذارى از طرف کارفرما (با راننده و یا بدون راننده)
سایر مزایاى غیرنقدى مستمر از قبیل خواروبار، بن،…
حقوق و مزایاى مستمر نقدى شغلى
حقوق ثابت ـ مزایاى مستمر شغلى ـ حق مقام ـ حق اولاد ـ حق مسکن ـ حق ایاب و ذهاب ـ مدد معاش ـ فوق‌العاده‌هاى (بدى آب و هوا) ـ محرومیت از تسهیلات زندگى ـ محل خدمت ـ اشتغال خارج از مرکز ـ مرزى ـ شرایط محیط کار ـ نوبت کارى ـ کشیک ـ جذب ـ مزایاى ارزى ـ اشتغال مأمورین در خارج کشور)
فوق‌العاده کسر صندوق ـ فوق‌العاده تضمین صاحب‌جمعان
به‌طور مستمر به اشخاص حقوق‌بگیر پرداخت یا تخصیص داده مى‌شود.
سایر مزایائى که طبق مقررات استخدامى کارفرما تحت عناویتى غیر از موارد فوق همراه با حقوق و مزایاى نقدى ماهانه به‌طور مستمر به اشخاص حقوق‌بگیر پرداخت یا تخصیص داده مى‌شود.
مزایاى غیرمستمر
مزایاى غیرمستمر به استناد قانون مالیات‌ها و قانون کار عبارتند از:
اضافه‌کار، فوق‌العاده مأموریت، هزینه سفر، پاداش انجام کار، عیدى و پاداش آخر سال،
وجوه پرداختى بابت لباس کار و یا در اختیار گذاردن آن ـ پرداختى‌هاى بابت هزینه درمان و معالجه کارکنان ـ بازخرید مرخصى ـ پاداش ـ بهره‌ورى
سایر مزایاى غیرمستمر که طبق مقررات استخدامى یا قانون کار از طرف کارفرما به کارکنان پرداخت و یا در اختیار آنان قرار داده مى‌شود.
نحوهٔ محاسبه درآمد مشمول مالیات حقوق
به استناد ماده ۸۲ قانون مالیات‌ها براى محاسبه درآمد مشمول مالیات حقوق باید درآمدهاى غیرنقدى به معادل نقدى آن تقویم و سپس به درآمدهاى نقدى اضافه گردد تا درآمد مشمول مالیات حقوق مشخص گردد.
چگونگى تقویم مزایاى غیرنقدى به نقدى
به استناد تبصره ذیل ماده ۸۳ قانون مالیات‌هاى مستقیم در حال حاضر صرفاً مبناى تقویم درآمدهاى غیرنقدى زیر به نقدى مشخص گردیده است.
- مسکن با اثاثیه معادل ۲۵ درصد و بدون اثاثیه ۲۰ درصد حقوق و مزایاى مستمر نقدى (به استثناء مزایاى نقدى معاف موضوع ماده ۹۱ قانون مالیات‌ها) در ماه پس از وضع وجوهى که از این بابت از حقوق کارمند کسر مى‌شود.
- اتومبیل اختصاصى با راننده معادل ۱۰ درصد و بدون راننده معادل ۵ درصد حقوق و مزایاى مستمر نقدى (به استثناء مزایاى نقدى معاف موضوع ماده ۹۱ قانون مالیات‌ها) در ماه پس از وضع وجوهى که از این بابت از حقوق کارمند کسر مى‌شود.
- سایر مزایاى غیرنقدى معادل قیمت تمام‌شده براى پرداخت‌کننده حقوق.
معافیت مالیاتى درآمد حقوق
با توجه به اینکه قانون اصلاح ماده (۸۴) قانون مالیات‌هاى مستقیم در ۱۹/۱۲/۷۵ به تصویب مجلس شوراى اسلامى و در ۲۵/ ۱۲/ ۷۵ نیز به تأیید شوراى نگهبان رسیده که از ۱/۱/۱۳۷۶ قابل اجرا مى‌باشد لذا نخست متن قانون مزبور جهت اطلاع ذکر مى‌شود:
ماده واحده ـ ماده ۸۴ قانون مالیات‌هاى مستقیم مصوب ۱۳۶۶ و اصلاحات بعدى آن به‌شرح زیر اصلاح مى‌شود:
ماده ۸۴ ـ تا میزان ۶۰ برابر حداقل حقوق مبناى جدول حقوق موضوع ماده یک قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت، مصوب ۱۳۷۰، درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق کلیه حقوق‌بگیران، از جمله کارگران مشمول قانون کار، از یک یا چند منبع، از پرداخت مالیات معاف مى‌شود.
تبصره ۱
درصد مالیات حقوق، تا مبلغ ۱۲ برابر حداکثر حقوق موضوع ماده ۸ لایحه قانونى مربوط به حداکثر و حداقل حقوق مستخدمین شاغل و بازنشسته و آماده به خدمت مصوب ۴/۲/۱۳۵۸ شوراى انقلاب جمهورى اسلامى ایران در سال، علاوه بر اعمال معافیت موضوع این ماده بخشوده مى‌شود و نسبت به مازاد آن، مالیات براساس نرخ‌هاى مقرر در ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌هاى مستقیم، مصوب ۱۳۷۱، محاسبه مى‌شود. این بخشودگی، مانع استفاده از بخشودگى مقرر در ماده ۹۲ قانون یاد شده نیست. این قانون از تاریخ ۱/۱/۱۳۷۶ لازم‌الاجراء است.
تبصره ۲
مالیات اضافه‌کارى براى کارمندان مشمول قانون نظام هماهنگ و کارگران مشمول قانون کار، یکسان دریافت مى‌شود. میزان اضافه‌کار قابل محاسبه براى کارگران مشمول قانون کار، بیش از ۵۰ درصد ساعات کار روزانه نخواهد بود. (حداکثر سقف مجاز اضافه‌کارى مشمول نرخ ۱۰% برابر ۹۶ ساعت براى کارگران مى‌باشد).
حداکثر حقوق موضوع ماده یک قانون نظام هماهنگ پرداخت حقوق کارکنان دولت طبق مصوبات هیئت‌وزیران در سال‌هاى در سال‌هاى ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ به‌شرح ذیل مى‌باشد:
جدول حداقل و حداکثر معافیت موضوع لایحه اصلاحى ماده (۸۴) قانون مالیات‌هاى مستقیم
| تاریخ اجرا | ضریب حقوق | حداقل معافیت سالیانه | حداقل معافیت ماهیانه | حداکثر معافیت تبصره (۱) ماده ۸۴ اصلاحى |
| از ۱/۱/۱۳۷۶ | ۱۴۰ | ۲،۸۸۰،۰۰۰ = ۱۲۰×۰۰×۰ | ۲۴۰،۰۰۰ | ۱،۲۰۰،۰۰۰ |
| از ۱/۵/۱۳۷۶ از | ۱۶۰ ۱۸۰ | ۳،۸۴۰،۰۰۰ = ۱۶۰×۰۰×۰ ۴،۳۲۰،۰۰۰ = ۱۸۰×۰۰×۰ | ۳۲۰،۰۰۰ ۳۶۰،۰۰۰ | ۱،۴۰۰،۰۰۰ ۱،۸۰۰،۰۰۰ |
| ۱۳۷۷/۱/۱از ۱/۱/۱۳۷۸ | ۲۰۰ | ۴،۸۰۰،۰۰۰= ۲۰۰×۰۰×۰ | ۴۰۰،۰۰۰ | ۲،۰۰۰،۰۰۰ |
| از ۱/۱/۱۳۷۹ | ۲۳۰ | ۵،۵۲۰،۰۰۰ = ۲۳۰×۰۰×۰ | ۴۶۰،۰۰۰ | ۲،۴۰۰،۰۰۰ |
نحوه محاسبه حداقل و حداکثر موضوع ماده (۸۴) لایحه اصلاحی
- عدد مبناى جدول حقوق نظام هماهنگ پرداخت حقوق کارکنان دولت عدد ثابت ۴۰۰ مى‌باشد.
- ضریب حقوق کارکنان دولت معمولاً در بهمن یا اسفندماه و یا در تبصره‌هاى قانون بودجه کل کشور همه ساله توسط دولت اعلام مى‌شود.
تذکر
با توجه به توضیحات فوق براى به‌دست آوردن حداکثر معافیت مالیاتى موضوع ماده ۸۴ باید معادله X= ضریب حقوق سالانه×۰۰×۶۰ را حل نمود و پس از به‌دست آوردن X آن را بر دوازده تقسیم مى‌کنیم تا معافیت ماهیانه حداقل حقوق و مزایاى حقوق‌بگیران به‌دست آید.
نکته مهم
چنانچه مجموع درآمد حقوق و اضافه‌کار هریک از کارکنان کمتر از حداکثر حقوق و مزایاى موضوع در ماده باشد (براى سال ۱۳۷۹ تا مبلغ دو میلیون و چهارصد هزار ریال در ماه) باشد. اضافه‌کار پرداختى در ماه نیز تا تکمیل سقف حداکثر معافیت سالیانه (در سال ۱۳۷۹ معادل ۲،۴۰۰،۰۰۰ ریال) نیز شامل معافیت ۲۵ درصدى مى‌شود.
سایر معافیت‌هاى مالیاتى درآمد حقوق
درآمدهاى حقوق (حقوق و مزایا) افراد ذیل به استناد ماده ۹۱ قانون مالیات‌ها از پرداخت مالیات معاف است:
- رؤسا و اعضاء مأموریت‌هاى سیاسى خارجى در ایران و رؤسا و اعضاء هیئت‌هاى نمایندگى فوق‌العاده دول خارجى نسبت به درآمد حقوق دریافتى از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل
- رؤسا و اعضاء هیئت‌هاى نمایندگى سازمان ملل متحد و مؤسسات تخصصى آن در ایران نسبت به درآمد حقوق دریافتى از سازمان و مؤسسات مزبور در صورتى‌که تابع دولت جمهورى اسلامى نباشند.
- رؤسا و اعضاء مأموریت‌هاى کنسولى خارجى در ایران و همچنین کارمندان مؤسسات فرهنگى دول خارجى نسبت به درآمد حقوق دریافتى از دول متبوع به شرط معامله متقابل
- کارشناسان خارجى که با موافقت دولت جمهورى اسلامى ایران از محل کمک‌هاى بلاعوض فنى و اقتصادى و علمى و فرهنگى دول خارجى وى با مؤسسات بین‌المللى به ایران اعزام مى‌شوند نسبت به حقوق دریافتى آنان از دولت متبوع یا مؤسسات بین‌المللى مذکور.
- کارمندان محلى سفارتخانه‌ها و کنسولگرى‌ها و نمایندگى‌هاى دولت جمهورى اسلامى ایران در خارج نسبت به درآمد حقوق دریافتى از دولت جمهورى اسلامى ایران در صورتى‌که داراى تابعیت دولت جمهورى اسلامى ایران نباشند به شرط معامله متقابل.
