با چه زنان و مردانی نمی‌توان ازدواج کرد
مقصود از موانع نکاح، شرایطی است که چنان‌چه در یکی از زن یا مرد وجود داشته باشد، امکان ازدواج آن دو را به‌صورت «موقت» یا به‌طور «دایم» منتفی می‌سازد حتی اگر تمامی شرایط اساسی صحت عقد نیز موجود باشد. دست شما برای انتخاب شریک زندگی باز است و می‌توانید با هر کسی خواستید ازدواج کنید اما باید این چند خط قرمز را رعایت کنید تا دچار بطلان نکاج وتعقیب کیفری نشوید.
قرابت در حدود معین
خویشاوندانی که نکاح با آنها، به علت قرابت ممنوع است «محارم» نامیده می‌شوند.
- ازدواج با خویشان نزدیک از نظر فیزیولوژی، زیان‌بخش است.
- ازدواج با خویشان نزدیک، از نظر اخلاقی منفور و محکوم است.
محارم بر سه دسته‌اند:
الف- محارم نسبی : قرابت نسبی، عبارت از خویشاوندی است که با تولد یکی از دیگری و یا منتهی شدن دو نفر به منشا واحد حاصل می‌شود. نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است:
- نکاح با پدر و اجداد و مادر و جدات هر قدر که بالا برود.
- نکاح با اولاد هر قدر که پایین بیاید.
- نکاح با بردار و خواهر و اولاد آنها تا هر قدر که پایین برود.
- نکاح عمو و عمه و خاله و دایی خود و عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر و اجداد و جدات.
ب- محارم سببی : بر اساس مواد 1047 تا 1049 قانون مدنی، نکاح بین خویشان سببی ذیل ممنوع است:
- بین مرد و مادر و جدات زن حتی بعد از انحلال ازدواج (بند ا ماده 1047)
- بین مرد و زنی که سابقا زن پدر و یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاء (فرزندزادگان) او بوده است. (بند 2 ماده مذکور)
- بین مرد و اناث از اولاد زن، از هر درجه که باشند مشروط بر اینکه بین زن و شوهر نزدیکی واقع شده باشد. (بند 3 ماده 1047)
- بین مرد و خواهر زن، مگر بعد از انحلال ازدواج با آن زن. ماده 1048 قانون مدنی در این‌باره می‌گوید: «جمع بین دو خواهر ممنوع است، اگر چه به عقد منقطع باشد.»
- بین مرد و دختر برادر زن یا دختر خواهر زن، مگر با اجازه زن. (ماده 1049 قانون مدنی)
ج-محارم رضاعی : اگر کودکی، شیر کسی، غیر از مادر خود را با شرایط خاصی بنوشد، به آن زن (دایه) و بستگان او محرم می‌شود که به آن «محرم رضاعی یا شیری» گفته می‌شود.
نکته: ماده 1045 قانون مدنی می‌گوید: قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است. مشروط بر اینکه :
- شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد .
- شیر، مستقیم از پستان مکیده شده باشد .
- طفل لااقل یک شبانه روز ویا پانزده دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد .
- شیر خوردن طفل قبل ازتمام شدن دو سال از تولد او باشد.
شرایط شیرخوارگی محرمیت
شیر دایه، محصول ازدواج شرعی و حلال باشد. بنابراین اگر زنی بدون زایمان کودک را شیر بدهد و یا از راه غیر شرعی زایمان کند، به کودک محرم نمی‌شود. کودک، شیر را به‌طورمستقیم بنوشد. اگر شیر را در دهانش بدوشند یا در ظرفی بدوشند و به او بدهند، محرم نمی‌شود.
شوهر‌داشتن (تاهل)
شوهر‌داشتن زن، یکی از موانع نکاح است و ازدواج با زن شوهردار، ضمانت اجرای مدنی و کیفری دارد، اگر چه چند زنی در حقوق ما با شرایطی پذیرفته شده است، ولی چند شوهری به هیچ وجه مجاز نیست. چند‌شوهری، برخلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه و موجب اختلاط نسل است و قانون هیچ یک از کشورهای متمدن، آن را نپذیرفته است. برابر قانون مدنی، باطل است و ممکن است موجب حرمت ابدی (همیشگی) ازدواج با زن و مرد دوم شود.
قانون، این ازدواج را صحیح نمی‌داند: ماده 1050 قانون مدنی در این باره می‌گوید: «هر کس زن شوهردار را با علم به وجود علقه زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، عقد باطل و آن زن مطلقا بر آن شخص حرام ابد می‌شود.» یعنی دیگر هیچ‌گاه، حتی پس از انحلال نکاح، آن مرد نمی‌تواند با این زن ازدواج کند.
پای مجازات نیز به‌میان می‌آید: ازدواج با زن شوهردار، جرم است و اگر منجر به مواقعه( نزدیکی) نشود، طرفین این عقد باطل، به شش ماه تا 2 سال حبس یا جزای نقدی از سه تا داوزده میلیون ریال محکوم خواهند شد. (ماده 644 قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده سال 1375)
عده زن
در عده بودن زن، یکی از موانع نکاح است. در مدت عده، زن حق ازدواج مجدد ندارد.دلایل وجوب رعایت عده به این شرح است:
- جلوگیری از اختلاط نسل اقتضا دارد که زن تا مدتی پس از انحلال نکاح نتواند ازدواج کند.
- رابطه زناشویی هر قدر هم که ملال‌آور و ناپایدار باشد، محترم است و احترام آن ضرورت دارد که زن نتواند بلافاصله پس از انحلال نکاح از نو ازدواج کند.
- عده طلاق، گاهی مهلتی برای تفکر و بازگشت به زندگی خانوادگی است. در این مدت زن و شوهر می‌توانند درباره کانون خانوادگی و سرنوشت خود و فرزندانشان بیندیشند و قانون‌گذار این اختیار را به شوهر داده است که در صورت پشیمانی از گسستن رابطه زناشویی، با رجوع خود اثر طلاق را از میان برده، زندگی مشترک را بدون اشکال از سر گیرد.
دین
ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان مجاز نیست. در مورد ازدواج مرد مسلمان با زن غیرمسلمان، قانون مدنی ساکت است ولی مشهور فقها ازدواج دایم با زن غیر مسلمان را برای مرد مجاز نمی‌دانند.
نکته در مورد ازدواج ایرانی با خارجی
به‌استناد ماده 1060 قانون مدنی:
«ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است.»
براساس این قانون، زن ایرانی، باید برای ثبت ازدواج با مرد خارجی نسبت به دریافت این اجازه‌نامه که «پروانه زناشویی» نامیده می‌شود از بخش کنسولی نمایندگی اقدام کند.
ازدواج مرد ایرانی با زن خارجی نیز نیازمند ارائه مدارکی به وزارت‌کشور است تا اجازه ثبت رسمی نکاح آنها را صادر کند. این اجازه، تنها به منظور احراز هویت جهت مسائل امنیتی و اطلاعاتی در خصوص ازدواج با اتباع خارجی پیش‌بینی شده است. زن خارجی، پس از ازدواج به تابعیت ایرانی در می‌آید و اقامت او در ایران اشکالی ندارد.
داشتن چهار زن دایمی
در حقوق اسلامی، تعدد زوجات یا چند همسری، به چهار زن دایمی محدود شده و در عالم حقوق «استیفاء عدد» از موانع نکاح به‌شمار آمده است. استیفاء عدد، مانعی برای ازدواج دایم مرد و موجب بطلان که نکاح مجدد است.
نکته: استیفاء، در لغت به معنی کامل گرفتن است.
نکته: استیفاء عدد، در اصطلاح فقهی آن است که مرد چهار زن دایم داشته باشد؛ در این صورت نمی‌تواند زن پنجمی به عقد دایمی بگیرد.
