ارث زنان : هدی عمید، وکیل پایه یک دادگستری در خصوص سهم الارث زنان می‌گوید: «براساس ماده 861 قانون مدنی زن پس از مرگ همسرش ارث میبرد به شرط اینکه در عقد دائم او بوده و قبل از مرگ شوهرش زنده باشد. اگر شوهر در زمان فوت هیچ فرزند یا نوه‌ای از همسرش یا از همسران قبلی نداشته باشد، زن از اموال مرد یک چهارم ارث میبرد. در غیر این صورت یک هشتم از اموال مرد را به ارث خواهد برد. بر اساس قوانین، در میزان سهم ارث زنان و شوهر تفاوت‌هایی وجود دارد و همچنین وجود یا نبودد فرزندان در میزان سهم الارث زن و مرد تأثیر دارد و چنانچه مرد دارای همسران متعدد باشد نیز در میزان سهم ارث زنان یا زنان، تغییراتی ایجاد می‌شود. در صورت انحصار ورثه به شوهر، تمام ترکه زن به شوهر می‌رسد، در حالی که برابر ماده 949 قانون مدنی در صورت انحصار ورثه به زن، تنها یک چهارم اموال شوهر به او می‌رسد و بقیه متعلق به حاکم است و به خزانه دولت واریز می‌شود.»
ارث زنان
همچنین ماده 942 قانون مدنی می‌گوید: «اگر مردی دارای دو یا چهار زن عقد دائم است، پس از مرگش در صورت داشتن فرزند، یک هشتم از اموالش بین زنان به طور مساوی تقسیم خواهد شد.» بنابراین همان‌طور که می‌بینید سهم ارث زنان از اموال شوهرش، بسیار اندک و ناچیز است و از سوی دیگر مهم اینکه بدانیم جمعیتی بیش از ۱۸ میلیون زن ایرانی، خانه دار هستند و این به معنی آن است که اکثریت این زنان از درآمد خارجی یا بیمه عمری برخوردار نیستند. در نتیجه پس از سالها زندگی مشترک،، دارایی متعلق به خودشان ندارند و با فوت همسرانشان دچار مشکلات جدی معیشتی می‌شوند.
در این میان باید توجه داشته باشیم که از مهم‌ترین شرایط ارث بردن زن از شوهر، وجود عقد دائم است. و به عبارت دیگر زنی که در عقد موقت با همسرش باشد، نیز در صورت فوت او هیچ ارثی از اموال شوهر نمی‌برد. شرایط تا پیش از سال ۸۷ البته به مراتب اسفناک‌تر بود و تا آن زمان زن فقط از اموال منقول شوهر و نیز اعیانی اموال غیرمنقول ارث میبرد. اما خوشبختانه با اصلاحیه قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ زن نیز مانند شوهر از کلیه ماترک شوهر بهره‌مند می‌گردد، با این توضیح که زن از عین اموال غیرر منقول، محروم است و فقط از قیمت آنها بهره‌مند می‌گردد.
بر اساس قوانین تنها پشتوانه مالی که ممکن است زن داشته باشد، بحث مهریه است. افراد زیادی به اشتباه تصور می‌کنند که بعد از فوت زوج (شوهر)، مطالبه مهریه غیر ممکن است و زوجه (زن) دیگر نمی‌تواند مالک مهریه مندرج در عقد نامه ازدواج باشد وآن را مطالبه کند. در حالی که بر اساس قوانین، زن می‌تواند مهریه خود را از ماترک شوهر مطالبه کند و اگر مهریه او وجه رایج باشد استحقاق دریافت مهریه به نرخ روز فوت بر اساس شاخص بانک مرکزی را دارد. به عبارت دیگر یکی از بدهی‌های مسلمم شوهر، مهریه است که از ماترک مرحوم به همسر وی پرداخت می‌گردد. از آنجا که در بسیاری از موارد ارثیه قابل توجهی به همسران تعلق نمی‌گیرد، این موضوع می‌تواند کمک مؤثری باشد.»
اما در برابر این مشکلات چه باید کرد؟
این وکیل پایه یک دادگستری در ادامه، بیان می‌کند:«متأسفانه باور عمومی اشتباهی وجود دارد که هر فردی می‌تواند اموالش را با وصیت میان نزدیکان خود به هر شکلی که می‌خواهد تقسیم کند، اما باید بدانیم بر اساس ماده 843 قانون مدنی هر فردی تنها می‌تواند نسبت به یک سوم اموالش وصیت کند واگر وصیت فرد متوفی بیش از این مقدار باشد باید ورثه در خصوص بقیه اموال اجازه دهند. یعنی اگر خانه‌ای که از سوی شوهر متوفی برای همسرش وصیت شده از نظر قیمتی بیش از یک سوم اموال او نباشدد وصیتنامه صحیح است. در غیر این صورت باید ورثه درباره بقیه ثلث اموال اجازه دهند.و اگر آنها موافقت نکنند، وصیت نسبت به بیش از یک سوم معتبر نیست. راه حلی که در این میان توصیه می‌شود این است که زوجین می‌توانند در زمان حیات اموال خود راا به مالکیت دیگری درآورد اما باید از قالب عقودی باشد که فوت منتقل‌کننده در آن تأثیری نداشته باشد.
یکی از رایج‌ترین موارد عقد صلح عمری است. عقد صلح یک نوع قرارداد است که در آن معامله به زبانی عامیانه با مسامحه انجام می گیرد و فارغ از شرایط قراردادهای معمولی است مثلاً یک خانه را در مقابل یک شاخه نبات صلح می‌کنند. صلح نامه را دفترخانه‌ها تنظیم می‌کنند که به موجب آن مصالح (کسی که صلح می‌کند) اموال خود را به نام دیگری (متصالح) صلح می‌کند بدین صورت که مصالح تا زمانی که در قید حیات است (مدت صلح می‌تواند به مدت عمر مصالح یا متصالح یا شخص ثالث باشد)) می‌تواند از اموال مذکور استفاده نماید ولی بعد از فوت شخصی که در صلح نامه ذکر شده اموال به متصالح انتقال داده می‌شود و سایر ورثه نسبت به آن اموال حقی ندارند.»
ثمین چراغی
