انحلال شرکت
زمانی که شرکتی بخواهد به فعالیت خود پایان دهد باید منحل شود و بر طبق قانون تجارت بایستی مراحلی را طی نماید تا انحلال شرکت انجام شود. شرکتهایی که نامحدود می باشند و به عبارتی عمر آنها نامحدود است مجبور به ادامه فعالیت نیستد و هر زمان که بخواهند می توانند شرکت را منحل نمایند.
- وظایف مدیر تصفیه چیست؟
- ختم تصفیه چه مراحلی دارد؟
- انحلال شرکت چه آثاری دارد؟
- انتصاب مدیر تصفیه چگونه است؟
- تصفیه شرکت تجاری چگونه است؟
- تقسیم دارایی شرکت به چند روش میباشد؟
- بقای شخصیت حقوقی شرکت چه آثاری دارد؟
- شرکت در زمان تصفیه شخصیت حقوقی دارد؟
- دلایل انحلال شرکت با مسئولیت محدود چیست؟
شرکت با مسئولیت محدود شرکتی می باشد که بین دو یا چندین نفر تشکیل شده است و برای امور تجاری فعالیت میکند به عبارتی دیگر برای انحلال این نوع شرکت بایستی تصفیه اموال شرکت انجام شود و از آنجایی که شرکاء در این شرکت به میزان سهامی که دارند قبول مسئولیت می کنند لذا برای تصفیه اموال در صورتی که دارایی شرکت برای پرداخت بدهی های شرکت کافی نباشد اشخاص به میزان سهم خود باید پرداخت بدهی ها را بر عهده بگیرند.
آثار انحلال شرکت
پس از انحلال شرکت، باید اموال شرکت میان شرکا تقسیم شود، اما چون شرکت قبل از انحلال معاملاتی با دیگران انجام داده و تعهداتی را نیز بر عهده گرفته است و طلب‌هایی دارد، ابتدا باید به امر تصفیه شرکت پرداخت، سپس در صورتی که سرمایه‌ای باقی ماند، میان شرکا تقسیم شود.
پس از انحلال شرکت باید به حالت اشاعه اموال پایان داده شود و از شرکت چیزی باقی نماند. در نتیجه،اموال باید میان شرکا تقسیم شود، اما چون خود شرکت در طول حیاتش با اشخاص ثالث معامله کرده است و طلبکارانی دارد که قبل از تقسیم دارایی شرکت منحل شده باید به حق خود برسند، قانون گذار سیستم تصفیه دارایی شرکت را وضع کرده است یعنی دارایی که بعد از ثبت شرکت بوجود آمده است؛ به این معنا که اموال پس از نقد شدن و پرداخت حقوق طلبکاران شرکت، میان شرکا تقسیم خواهد شد.
از تاریخ تقسیم، طلبکاران شرکت دیگر حقی نسبت به شرکت ندارند و اگر طلبی از آن ها باقی مانده باشد باید از شرکای سابق مطالبه کنند؛ اما این طلبکاران نیز باید بعد از گذشت مدت کوتاهی از انحلال شرکت از تعرض مصون باشند. به همین دلیل، قانون گذار در این نوع دعاوی، مرور زمان کوتاهی را پیش بینی کرده است.
تصفیه شرکت
تصفیه شرکت منجر به نقد کردن دارایی، دریافت مطالبات شرکت، پرداخت دیون و انجام تعهدات می‌شود. البته بدیهی است که برای انجام این اعمال شرکت باید شخصیت خود را حفظ کند. شرکت را پس از انحلال، همچنان می‌توان متعهد ساخت.
امر تصفیه، در مفهوم دقیق، به مجوعه عملیاتی گفته می شود که به نقد کردن دارایی و طلب های شرکت می انجامد. این امر تقسیم دارایی شرکت میان شرکا نیز پس از وضع بدهی های شرکت و پرداخت آن ها صورت می گیرد.
هر گاه دارایی شرکت برای پرداخت دیون آن کافی نباشد، تعیین سهم هر یک از شرکای مسئول پرداخت بدهی های شرکت، قسمتی از عملیات تصفیه را تشکیل می دهد.
در مورد امر تصفیه اموال شرکت های اشخاص، قانون گذار دو طریق را پیش بینی کرده است:
- طریق قراردادی و دوستانه است که طرفین ممکن است آن را در اساسنامه پیش بینی کرده باشند.
- تصفیه قانونی است و آن در صورتی است که اساسنامه برای امر تصفیه پیش بینی خاصی نکرده باشد که در این صورت، تصفیه اموال شرکت تحت نظارت احتمالی دادگاه انجام می شود. این مواد متضمن عملیاتی است که در مجموع، به تصفیه امور شرکت می انجامد و به بقای شخصیت حقوقی شرکت در زمان تصفیه و نقش مدیر تصفیه مرتبط هستند.
دلایل انحلال شرکت با مسئولیت محدود
موارد انحلال برای شرکتها یکسان است و شرکت با مسئولیت محدود نیز همانند سایر شرکتها منحل می شود و دلایل زیر عامل انحلال این نوع شرکت میباشد:
- انجام موضوع شرکت: در صورتی که شرکت موضوعی را که برای انجام آن ایجاد شده بود را به طور کامل انجام دهد و به عبارتی این فعالیت تمام شده باشد، یا انجام آن غیر ممکن شود.
- انقضاء مدت فعالیت شرکت: این مورد برای شرکتهایی می باشد که مدت فعالیت آنها تعیین شده است و بعد از تمام شدن و پایان مدت فعالیت باید شرکت منحل شود.
- تصمیم همه شرکا: از آنجا که قرارداد تشکیل شرکت توسط تمام شرکا منعقد شده است، بنابراین خودشان هم می‌توانند از این قرارداد با توافق همه شرکا صرف نظر کنند.
- منتفی شدن تعدد شرکا: زمانی که شرکتی با چندین نفر آغاز بکار می کند و بعد از مدتی تعداد شرکا کم می شود و فقط یک نفر باقی می ماند، شرکت بطور طبیعی منحل خواهد شد.
- در صورت ورشکستگی: این عامل یکی از مهمترین عواملی می باشد که قطعا برای برخی از شرکتها به وجود می آید، زمانی که شرکتی نتواند بدهی های خود را پرداخت کند قطعا به ورشکستگی نزدیک می شود و در این صورت منحل می شود.
شخصیت حقوقی شرکت در زمان تصفیه
اگرچه قانون به صراحت مقرر نکرده است که شخصیت حقوقی شرکت در زمان تصفیه باقی خواهد ماند، از بعضی مواد این قانون می توان وجود شخصیت حقوقی شرکت را استنتاج کرد.
برای مثال اگر برای اجرای تعهدات شرکت معاملات جدیدی لازم شود، متصدیان تصفیه انجام خواهند داد.
تاکید قانون گذار بر اجرای”تعهدات شرکت” اشاره دارد به اینکه شرکت موجود است و می توان آن را متعهد کرد. متصدیان تصفیه حق دارند شخصاَ یا توسط وکیل از طرف شرکت محاکمه کنند. مفاد این ماده از ماده قبل روشن تر است و نشان می دهد که شرکت در حال تصفیه می تواند علیه اشخاص ثالث اقامه دعوا کند.
انجام دادن این امر، توسط مدیر تصفیه و به وکالت از طرف شرکت صورت می گیرد. البته مدیر تصفیه می تواند از طرف شرکت، شخص دیگری را وکیل در تعقیب و جوابگویی کند..
با وجود آنکه ادامه شخصیت حقوقی شرکت در زمان تصفیه از مواد مذکور استنباط می شود، به نظر می رسد که بهتر است قانون گذار این امر را که در مورد شرکت های سهامی عام و خاص پذیرفته است، در مورد کلیه شرکت های تجاری به صراحت مقرر کند.
آثار بقای شخصیت حقوقی شرکت
نتایج بقای شخصیت حقوقی شرکت در حال تصفیه متعدد است، اما عمده آن ها به شرح زیر است:
- شرکت نام و اقامتگاهش را حفظ می کند تا اشخاص ثالث بتوانند علیه او اقامه دعوا کنند و به طور کلی، حقشان را از او مطالبه کنند. از طرفی، شرکت نیز با حفظ نام و اقامتگاه خود، خواهد توانست به طور مستقل علیه اشخاصی که به او بدهکارند، اقامه دعوا کند. حفظ اقامتگاه شرکت در حال تصفیه، صلاحیت دادگاه را نیز معین می کند.
- دارایی شرکت باقی می ماند و به مالکیت مشاع شرکا در نمی آید. این وضع به طلبکاران شرکت امکان می دهد که از دارایی شرکتی که با او معامله کرده اند، انحصاراَ بهره مند شوند و با طلبکاران شخصی شرکا در رقابت نباشند.
- شرکت می تواند تعهدات جدیدی را در حدود ضرورت امر تصفیه بر عهده بگیرد.
- هر گاه شرکت قادر به پرداخت دیون خود نبوده، انحلالش نیز نتیجه ورشکستگی نباشد، طلبکاران شرکت می توانند صدور حکم ورشکستگی شرکت در حال تصفیه را تقاضا کنند. صدور حکم ورشکستگی به طلبکاران شرکت امکان می دهد معاملاتی را که شرکت در دوران به اصطلاح “مشکوک” انجام داده است، با اثبات ادعایشان، باطل اعلام کنند.
- چون شخصیت حقوقی شرکت فقط برای امر تصفیه باقی می ماند، شرکت از تاریخ انحلال، نه قابل تبدیل به شرکت دیگری است و نه قادر است فعالیت جدیدی را شروع کند، اما آیا اگر انحلال شرکت به اراده جمیع شرکا بوده باشد، همه شرکا می توانند تغییر عقیده داده، مشروط بر اینکه اراده شرکا قبل از ختم امر تصفیه ابراز شده باشد. این راه حل در حقوق ما نیز قابل قبول به نظر می رسد؛ چه شرکت در حال تصفیه شرکتی است که در حال حیات و اراده بر بقای آن به منزله توافق بر تشکیل شرکت جدید نیست، بلکه اراده بر ادامه حیات شرکت است.
انتصاب مدیر تصفیه
هر گاه در اساسنامه شرکت ترتیب خاصی پیش بینی نشده باشد در شرکت های تضامنی و نسبی و مختلط غیر سهامی و سهامی، امر تصفیه با مدیر یا مدیران شرکت است، مگر آنکه شرکای ضامن، اشخاص دیگری را از خارج یا از بین خود برای تصفیه معین کنند.
شرکای ضامن باید به اتفاق، مدیر یا مدیران تصفیه را منصوب کنند و هرگاه اتفاق نظر پیدا نکنند مرجع قضایی، اشخاصی را برای امر تصفیه معین خواهد کرد.
در هر مورد که اشخاصی غیر از مدیران شرکت برای تصفیه معین شوند، اسامی آن ها باید در اداره ثبت اسناد، ثبت و اعلان گردد.
بر عکس، هر گاه امر تصفیه را مدیران شرکت انجام دهند، چون این مدیران در نزد اشخاص ثالث شناخته شده هستند، ثبت و آگهی اسامی آنان ضروری نیست. به همین دلیل، قانون گذار این امر را مقرر نکرده است و معلوم نیست که در صورت عدم ثبت اسامی مدیران خارج از شرکت و اعلان نکردن نام آن ها حقوق اشخاص ثالث در رابطه با شرکت سمتی ندارند، هر گاه اشخاص ثالث با آن ها معامله کنند، شرکت در قبال آن ها مسئول نخواهد بود.
وظایف مدیر تصفیه
وظیفه متصدیان تصفیه خاتمه دادن به کارهای جاری و اجرای تعهدات و وصول مطالبات و تقسیم دارایی شرکت است. پس وظیفه کلی مدیر تصفیه این است که اموال و مطالبات شرکت را جمع آوری و تبدیل به نقد کند، بدهی های شرکت را به طلبکاران آن بپردازد و باقی مانده دارایی شرکت را میان شرکا تقسیم کند.
وظلیف مدیر تصفیه، در قانون متعددند، ولی عمده آن ها نقد کردن دارایی شرکت، پرداخت دیون آن و احیاناَ اداره بهره برداری از شرکت است.
قانون گذار در اجرای این وظایف، به متصدی تصفیه اختیار داده است که به شخصه علیه اشخاص ثالث اقامه دعوا کند و یا برای این امر وکیل انتخاب کند و دعاوی را با اجازه شرکای ضامن به صلح خاتمه داده یا به داوری ارجاع دهد.
چیزی که نشان می دهد مدیر تصفیه از اختیارات وسیعی برای انجام دادن وظایف خود برخوردار است.این وسعت اختیار از این نظر قابل تایید است که اشخاص ثالث می توانند در معاملات خود با مدیر تصفیه با آسودگی خیال عمل کنند؛ چه فرض این است که مدیر تصفیه از کلیه اختیارات لازم برای انجام دادن تکالیف خود برخوردار است، البته به جز حق صلح و داوری که اشخاص ثالث طرف متصدی تصفیه باید در روابطشان با متصدی تصفیه دلیل چنین حقی را از او مطالبه کنند.
یکی از وظایف عمده متصدی تصفیه این است که در انجام دادن وظایفش مصلحت شرکت و شرکا را رعایت کند بنابراین، در انجام دادن معاملات و احیاناَ در مصالحه با اشخاص ثالث نباید از آنچه عرفاَ بر عهده اوست تخطی کند یا برای مثال اموال شرکت را در جهت منافع خود به کار برد و یا با سوء نیت آن ها را به قیمتی بسیار کمتر از قیمت واقعی شان به فروش برساند، والا مسئول خواهد بود.
از دیگر وظایف عمده متصدی تصفیه، پرداخت بدهی های شرکت است. این بدهی ها را در صورتی که مسلم باشند، متصدی تصفیه خواهد پرداخت و در غیر این صورت، مدعیان را برای دریافت آن ها باید به دادگاه مراجعه کنند. چون تصفیه شرکت منحل شده جز در مواردی که انحلال شرکت به سبب ورشکستگی باشد، مطابق مقررات ورشکستگی صورت نمی گیرد، این بدهی ها حال نمی شوند.
بنابراین، متصدی تصفیه این بدهی ها را به تدریج و در سر موعد خواهد پرداخت؛ مگر آنکه مصلحت غیر از این اقتضا کند.
پرداخت بدهی های شرکت به هر صورتی ممکن است. طلب شرکت به یک طلبکار ممکن است با بدهی شخصی اخیر به شرکت، در حدود مقررات قانون مدنی، تهاتر شود و چون تهاتر قهری (قانونی) است،نیازی به جلب موافقت شرکای ضامن نیست.
متصدی تصفیه باید برای پرداخت دیون آتی شرکت، یعنی دیونی که هنوز موعد آن ها نرسیده مبالغی را نگهداری کند و حق ندارد بدون وضع مبلغی معادل این دیون حین تصفیه، چیزی از دارایی شرکت میان شرکا تقسیم کند.
نظارت بر کار مدیر تصفیه
قانون تجارت چگونگی نظارت بر کار مدیر تصفیه را فقط در موردی پیش بینی کرده است که در شرکت های مختلط (سهامی و غیر سهامی)، شرکای غیر ضامن اقدام به تعیین ناظر کرده باشند.
حتی اگر در چنین شرکت هایی شرکای غیر ضامن یک یا چند نفر ناظر را برای کنترل متصدی تصفیه معین کرده باشند، حدود اختیارات و تکالیف این نظار مشخص نیست.
در شرکت تضامنی یا نسبی، تعیین یک یا چند نفر ناظر بر متصدی تصفیه میسر نیست، مگر آنکه شرکا به اتفاق آن را پذیرفته باشند و یا اساسنامه آن را پیش بینی کرده باشند.
ختم تصفیه
درباره اثر ختم تصفیه نکته مهم این است که شخصیت حقوقی شرکت در حال تصفیه در چه زمانی زایل می شود.
مثلا در قانون کشور فرانسه نتیجه زایل شدن شخصیت حقوقی شرکت و اتمام تکالیف متصدی تصفیه این است که شرکا، نسبت به دارایی باقی مانده، مالک مشاع می شوند و تقسیم اموال توسط خود آن ها و بدون دخالت متصدی تصفیه و مطابق با مقررات راجع به تقسیم ترکه انجام می شود.
اما مطابق حقوق تجارت ایران، متصدی تصفیه، علاوه بر امر تصفیه به معنای اخص کلمه، تقسیم دارایی شرکت را نیز به عهده دارد در نتیجه، شخصیت حقوقی شرکت تا پایان تقسیم دارایی باقی می ماند.
تقسیم دارایی شرکت
بنابر آنچه گفته شد درباره طریق تقسیم باید قواعد حقوق مدنی مراعات شوند.در حقوق فرانسه امر تقسیم تابع تقسیم ترکه است. در حقوق ما، مقررات قانون مدنی و قانون امور حسبی هر دو در امر تقسیم باید مورد نظر قرار گیرند. البته در اجرای مقررات مزبور باید شرایط خاص شرکت های تجاری و شرکا را در نظر گرفت.در این باره،ذکر دو نکته اساسی ضروری است.
- با زایل شدن شخصیت حقوقی شرکت،اموال باقی مانده به نحو مشاع متعلق حق شرکا قرار می گیرد و کل اموال،اعم از نقد و غیر نقد ،به مالکیت همگی شرکا در می آید.بنابراین، شرکایی که اموال غیر پولی را حین تشکیل شرکت به عنوان حصه به شرکت آورده اند، حق مطالبه عین اموال را ندارند، بلکه به نسبت میزان آورده خود، نسبت به اموال مورد بحث دارای حق مالکیت خواهند شد. لذا شرکا می توانند حین تنظیم شرکتنامه یا اساسنامه یا هنگام تقسیم دارایی شرکت، توافق کنند که عین اموال با پرداخت مابه التفاوت به دیگر شرکا، به صاحبان قبلی آن ها باز گردد. چنین توافقی، از نظر اعتبار، تابع قواعد عام حقوق مدنی خواهد بود.
- هرگاه دارایی شرکت پس از پرداخت تمام بدهی های آن و یا پس از وضع این بدهی ها،به اندازه سرمایه شرکت باشد، تقسیم دارایی به نسبت آورده انجام خواهد گرفت و در نتیجه، شریکی که آورده اش فقط از کار او تشکیل می شود، حقی نسبت به دارایی شرکت نخواهد داشت. لذا،ممکن است که دارایی قابل تقسیم،چیزی بیش از سرمایه اولیه باشد که در این صورت عقل سلیم حکم می کند که مابه التفاوت سرمایه اولیه و دارایی موجود قابل تقسیم و به عبارت فنی تر، ارزش افزوده میان همه شرکا تقسیم شود.
البته، قانون تجارت معین نمی کند که این ارزش افزوده به چه نسبتی تقسیم خواهد شد؛ اما منطقی این است که این زیاده، میان کلمه شرکا و از جمله شرکایی که فعالیت خود را به عنوان سرمایه به شرکت آورده اند، به نسبت سودی که به آن ها تعلق می گرفته است، تقسیم شود؛ چون این زیاده، در واقع همان ماهیت منفعت را دارد.
مراحل انحلال شرکتها توسط وکیل
- شما نیاز به وقت مشاوره حضوری با وکیل متخصص و کارشناسان امور ثبتی را دارید.(برای دریافت وقت و مشاوره با کارشناسان امور ثبتی میتوانید با شماره 87132-021 داخلی 2 تماس بگیرید.)
- پس از گرفتن وقت حضوری با وکیل، جزئیات انحلال شرکت را برای وکیل شرح داده و در صورت لزوم وکالتنامه وکیل را امضاء می کنید.
- در این مرحله وکیل مراحل قانونی انحلال شرکت را انجام خواهد داد.
مدارک لازم برای انحلال شرکت تجاری توسط وکیل
- اصل صورت جلسه انحلال شرکت که به تایید همه شرکا و مدیر تصفیه رسیده باشد.
- آخرین روزنامه رسمی که آگهی های شرکت در آن منتشر می گردد.
- فتوکپی شناسنامه مدیر تصفیه در صورتی که خارج از شرکاء انتخاب شده باشد.