جرم ترک انفاق در زندگی زناشویی

تامین نیازهای مادی زن در زندگی زناشویی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است تا حدی که دین مبین اسلام تاکیدات فراوانی نسبت به تامین این نیازها درطول روابط زناشویی داشته است. در رابطه زناشویی ، زن دارای برخی حقوق خاص می باشد که کاملاً مختص اوست و به عبارتی می‌توان گفت تکلیفی بر گردن همسر اوست .

از مهمترین حقوق زن ، دریافت بموقع نفقه در زندگی زناشویی است . این حق به اندازه‌ی حائز اهمیت میباشد که حتی اگر زن دارای وضع مالی خوبی هم باشد،  همسر او مکلف است نفقه او را پرداخت نماید تا آنجا که اگر این تکلیف از سوی مرد ترک شود، قانونگذار، جرمی تحت عنوان ترک انفاق کیفری را برای مرتکب پیش‌بینی نموده است .

نفقه مختص عقد دائم است و طبق ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی، نفقه در عقد موقت (صیغه) بر مرد واجب نیست ،مگر اینکه قبلاً در قالب شرطی در عقد، به آن اشاره شده باشد.

نفقه چیست؟

طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ، نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، لباس‌ ، غذا ، وسایل منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج…

ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی نیز در عقد دائم ، مرد را مکلف کرده که به همسر خود نفقه پرداخت کند.

حالا که به تعریف قانونی نفقه اشاره کردیم، بررسی میکنیم زن در چه شرایطی مستحق دریافت این حق قانونی خود است.

شرایط تعلق نفقه به زن

با ازدواج بین زن و مرد و شکل گرفتن یک نظام خانواده، وظایف و تکالیفی بین زوجین ایجاد می‌شود . یکی از این وظایف که از مهمترین اصول حقوقی نیز بشمار می آید ، تمکین زن در مقابل نیازهای همسر خود است و در مقابل این تمکین است که مرد نیز موظف است نفقه همسر خود را تامین و بدون چون و چرا  پرداخت نماید. پس میتوان گفت در شرایطی که زن از همسر خود تمکین نمی‌کند مستحق دریافت نفقه نیست.

این دو موضوع ، موضوعات مهمی است که همواره مورد اختلاف زوجین و محل شکایت های مختلف در مراجع قضایی است . به عنوان یک تعریف ساده و مختصر در تعریف ترک انفاق می توان گفت : خودداری از پرداخت نفقه همسر و فرزندان و افراد واجب النفقه…

با مطالب بیان شده ، در صورتی که مرد به تکالیف خود در پرداخت و فراهم آوردن نفقه زوجه عمل نکند جرمی تحت عنوان ترک انفاق کیفری شکل خواهد گرفت و زن میتواند برای مطالبه این حق و همچنین مجازات شوهر خود به مراجع قضایی رجوع نماید.

با این شرایط آیا ترک انفاق جرم است؟

ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد ، هرکس با داشتن استطاعت مالی ، نفقه همسر خود را در صورت تمکین پرداخت نکند دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا ۵ ماه به حبس محکوم می کند. طبق این ماده هر چند که قانونگذار ترک انفاق را جرم دانسته ، ولی برای تحقق آن شروطی را  بیان نموده است:

اولین شرط مهم اینکه مرد استطاعت یا توان مالی کافی برای  پرداختن نفقه را داشته باشد،  به نحوی که پس از پرداخت درعسر و حرج شدید (ناتوانی برای ادامه زنگی) قرار نگیرد ، و دوم اینکه زن باید به تکالیف زناشویی خود در مقابل همسر عمل کرده باشد و به عبارتی از همسر خود تمکین (خاص) نموده باشد.

مفاهیم مخالفی که از این ماده قانونی به ذهن می رسد این است که در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداخت نفقه همسر خود را نداشته باشد قابل مجازات نیست ، و زن صرفاً از طریق محاکم حقوقی میتواند حقوق از دست رفته خود را مطالبه نماید و یا نهایتاً با ارائه دلایل و اثبات عسر وحرج خود، از همسرش طلاق بگیرد . نکته مهم اینکه اگر زن از همسر خود تمکین خاص ننموده باشد این جرم تحقق نمی یابد و حتی استحقاق دریافت نفقه را نیز از دست می‌دهد.

مجازات جرم ترک انفاق

همانگونه که ذکر شد ، قانونگذار برای جرم ترک انفاق از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس تعیین نموده است ، ولی خوشبختانه جرم ترک انفاق  کیفری از جرائمی است که طبق قانون، قابل گذشت اعلام شده یعنی در هر مرحله زن می تواند با اعلام گذشت خود ، از تعقیب کیفری مرد صرفنظر نماید ، که در این حالت دادسرا یا دادگاه با صدور قرار موقوفی تعقیب ، تعقیب کیفری متهم را ملغی مینماید.

راه های اثبات شکایت ترک انفاق

از مواردی که باعث می شود زن دست به طرح شکایت علیه همسر خود بزند ، بیرون انداخته شدن از منزل  و یا با وجودی که در منزل حاضر و به انجام وظایف خود پرداخته است، برای مخارج زندگی هزینه ای از سوی شوهر به او پرداخت نمیشود و عملاً زن رها گردیده است.

بااین شرایط زن به عنوان شاکی در مرجع کیفری ، میبایست ادعای خود را در دادسرا و دادگاه با ارائه دلایل ثابت کند. مهمترین دلایلی که در مرجع قضایی می تواند برای زن کارگشا باشد اولاً اقرار خود زوج است و دلیل بعدی شهادت شهود و مطلعین… البته شاهدان می بایست شرایط خاصی داشته باشند مثلاً از اقوام و بستگان شاکی نباشند و به ترک انفاق صورت گرفته از سوی زوج اشراف داشته باشد و از زندگی شاکی مطلع باشند و بدانند که شاکی به دلیل پرداخت نکردن نفقه از سوی  همسرش در سختی و مشقت فراوان است.

ترک انفاق از دست جرائمی است که به دلیل ماهیت جرم به دفعات قابل شکایت کیفری است و حتی در مواردی که شهود، حاضر به حضور در دادگاه و ادای شهادت نباشند مقام قضایی می تواند از طریق ضابطان دادگستری ، تحقیقات محلی مورد نیاز را در این خصوص تکمیل نماید.

چه راه هایی برای اثبات پرداخت نفقه وجود دارد ؟

معمولا مردان پس از حضور در مرجع قضایی و در مواجهه با ادعای ترک انفاق و عدم پرداخت نفقه مدعی می‌شوند که مثلاً همسرم از تمکین اجتناب نموده و یا محل زندگی را بدون اذن ایشان ترک کرده است و دلایلی هم برای اثبات این موضوعات بیان می نمایند و مدعی می شوند با توجه به همین دلایل است که از پرداخت نفقه خودداری نموده اند.

عده ای هم ضمن پذیرش موضوع ، از دادگاه تقاضای صلح و سازش در این امر می نماید. که البته در صورت عدم رضایت زن ، این پذیرفتن موضوع از سوی مرد ، خود اقرار بر ترک انفاق کیفری محسوب میشودو قطعا به نفع مرد نخواهد بود.

برخی از مردان نیز مدعی می شوند که نفقه را پرداخت کرده اند، که البته زن باید با ارائه مدارک و دلایل قوی این ادعا را رد کند، در این حالت مرجع قضایی پرونده را با تفهیم اتهام و صدور قرار جلب  دادرسی به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌کند و قرار تامین کیفری متناسب با میزان جرم برای متهم در نظر گرفته می شود.

عده‌ای از مردان نیز با ارائه دلایل و مدارک کافی از این اتهام دفاع می‌کنند ، مثلاً با ارائه فاکتور و رسید هزینه های صورت گرفته به صورت ماهانه یا هفتگی یا تقدیم اجاره نامه منزل و همچنین میزان وجوه واریز شده به حساب زوجه ، عدم ترک انفاق خود را ثابت می نمایند که در این حالت نیز دادگاه با بهره گیری از نظر کارشناسان و در صورت کافی بودن دلایل قرار منع تعقیب زوج را صادر می نماید. برای آگاهی از چیستی نفقه می توانید مقالات بیشتر را در پایگاه خبری یاسا مطالعه نمایید.