همانطور که همه ما می‌دانیم، امروزه انواع مشکلات اقتصادی باعث شده است که دختران و پسران از ازدواج و تشکیل خانواده سر باز زنند. تهیه ملزومات ابتدایی تشکیل خانواده سختی‌هایی را به همراه دارد و بزرگترین‌شان تهیه مسکن توسط پسران و تهیه جهیزیه توسط دختران است، کمک هزینه‌هایی که برای ازدواج در نظر گرفته شده نیز (مانند وام ازدواج) پاسخگوی رفع این نیازها نمی‌باشد و فقط می‌تواند قسمتی از مشکل را حل کند.
خرید جهیزیه از دید قانون بر عهده چه کسی می‌باشد؟
برخلاف تصور عامه‌ی مردم، تهیه جهیزیه از دید قانون بر عهده مرد است. یعنی همان‌گونه که بر اساس ماده 1106 قانون مدنی نفقه زن در عقد دائم بر عهده مرد است، جهیزیه نیز از دید ماده 1107 قانون مدنی جزو نفقه محسوب می‌شود، فلذا مرد باید آن‌را تهیه کند و وقتی خانواده زوجه یا خودش جهیزیه تهیه می‌کنند صرفا نشان‌دهنده لطف آنان است و فقط برای انتفاع و استفاده از منافع وسایل به خانه زوج برده می‌شود و او نمی‌تواند ادعای مالکیت کند یا اقدام به تخریب وسایل خانه کند.
خرید جهیزیه از دیدگاه عرف بر عهده چه کسی می‌باشد؟
همانطور که می‌دانیم رسوم عجیب و جالبی درباره این مسئله در بین قومیت‌های مختلف وجود دارد و در برخی قوم‌ها تهیه جهیزیه به‌طور کامل بر عهده پسر و در برخی دیگر بر عهده دختر است.
مثلا در بین شهرهای استان خراسان شمالی مرسوم است که تهیه تمامی وسایل منزل و چیزهایی که به‌اصطلاح جهیزیه شمرده می‌شوند بر عهده زوج است و همه را خودش باید تهیه کند و زوجه مسئولیتی ندارد.
اما برای مثال در بین قوم آذری، جهیزیه بر عهده دختر است و به‌جز برخی اقلام بزرگ مثل تلویزیون و یخچال، بقیه موارد را معمولا دختر و خانواده وی تهیه می‌کنند و همینطور در بین اقوام دیگر رسوم متفاوت دیگری نیز وجود دارد.
چه وسایلی عموما جزو جهیزیه داماد محسوب می‌شوند؟
بر اساس عرف حاکم بر جامعه ما، زوج علاوه بر اینکه وظیفه تهیه مسکن را دارا است، یک‌سری وسایل برقی را نیز خریداری می‌کند که اصطلاحا به آن جهیزیه داماد گفته می‌شود. وسایلی مثل فرش، لوازم صوتی، سرویس خواب و سرویس چوب و برخی لوازم برقی بزرگ و …
البته! در نتیجه می‌توان گفت از آنجایی که زندگی مشترک پیوند بین یک زن و مرد است به‌نظر می‌رسد بهترین حالت این است که هردوی آنها در خرید وسایل مشارکت داشته باشند و اینگونه نباشد که فقط یکی از طرفین بار هزینه جهیزیه را به دوش بکشد. اگر ما خواستار تغییر عرف‌های غلط در جامعه هستیم و معتقدیم که باید تغییراتی در این روند ایجاد شود، بهترین حالت این است که از خودمان شروع کنیم!
در ادامه رسوم اقوام مختلف لازم به‌ذکر است که در کشورهای دیگر نیز رسوم خاصی در این‌باره وجود دارد مثلا در کشور هند نه تنها تمامی وسایل جهیزیه توسط خانواده دختر تهیه می‌شود بلکه برخی از آنان بر این باورند که تمامی خرج و مخارج زندگی نیز تا آخر عمر بر عهده خانواده عروس است و باید از لحاظ مالی، زوجین را تامین کنند.
آیا امتناع پدر دختر از تهیه جهیزیه قابلیت پیگیری و شکایت دارد؟
با توجه به اینکه با استناد به قانون مدنی تهیه جهیزیه بر عهده زوج است، دختر نمی‌تواند از پدرش برای این مسئله شکایت کند چرا که پدرش وظیفه‌ای در این باب ندارد.
نگاه دین و شرع به خرید جهیزیه چگونه است؟
با توجه به اینکه در قرآن گفته شده است مردان به‌دلیل برتری‌شان از مال خود نفقه و مهریه می‌دهند استنباط می‌شود که از نگاه شرعی نیز دادن جهیزیه بر عهده مرد است.
در اینجا سنت پیامبر نیز شایان توجه است، در زمانی که حضرت علی و حضرت فاطمه می‌خواستند ازدواج کنند پیامبر فرمودند که جهیزیه از دارایی شخصی فاطمه که همان مهریه‌ی گرفته شده از علی بود تهیه شود و بدین منظور حضرت علی سلاح جنگی‌اش را به قیمت چهارصد و هشتاد درهم فروخت و پولش را برای خرید مهریه در اختیار پیامبر قرار داد و ایشان نیز به بلال دستور داد با مشتی از آن عطر بخرد و باقی‌مانده آن‌را صرف خرید جهیزیه کند. با این روش دیگر هزینه مجددی بر گردن داماد بار نمی‌شود و چون پول مهریه کاملا حلال و متعلق به عروس است، او حق دارد با سلیقه خودش وسایل را خریداری و استفاده کند. بنظر می‌رسد اقدام پیامبر در آن زمان که خرید جهیزیه تماما بر عهده مرد بود، بسیار عاقلانه و خردمندانه بوده است.
آیا جهیزیه دختر بعد از طلاق قابل استرداد است؟
با توجه به این موضوع که جهیزیه از اموال دختر به‌حساب می‌آید، می‌تواند بعد از طلاق تمامی وسایل جهیزیه را پس بگیرد. اگر از وسایل لیست تهیه کرده باشند و بتوانند سیاهه جهیزیه را ضمیمه درخواست استرداد جهیزیه کنند بسیار راحت‌تر می‌توانند آن را پس بگیرند. زوجه برای استرداد جهیزیه باید به شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده درخواستش را ارائه کند.
شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که سیاهه چیست و چگونه تهیه می‌شود؟
سیاهه جهیزیه همان لیست وسایل خریداری شده است که باید در خانه زوج از او امضا گرفته شود و همچنین چند شاهد نیز آن را امضا کنند.
در سیاهه، لیست قیمت، مارک و مدل وسایل نیز باید با جزئیات دقیق ذکر شود.
نکته! وسایلی که بعد از ازدواج با وسایل جدید جایگزین می‌شوند و یا وسایل جدیدی که در طول زندگی مشترک خریداری می‌شوند جزو سیاهه به‌حساب نمی‌آیند و در حالت کلی جزو جهیزیه نیستند. بهتر است برای تهیه این لیست از یک متخصص مشاوره حقوقی دریافت کنید.
در صورتی که به هر دلیلی لیست و سیاهه تهیه نشده باشد چگونه می‌توان جهیزیه را پس گرفت؟
اگر سیاهه جهیزیه موجود نباشد زوجه می‌تواند با استفاده از فاکتور خرید وسایل و یا شهادت شاهدان برای استرداد وسایل درخواست ارائه دهد.
پروسه استرداد جهیزیه از زمان اقدام تا دریافت نهایتا یک تا دو ماه طول می‌کشد.
با این وجود ممکن است که هرکدام از ما در مسائل حقوقی مربوط به خرید جهیزیه یا استرداد جهیزیه پس از طلاق و یا نحوه ارائه دادخواست استرداد جهیزیه و مدارک لازم برای این اقدام با مشکلاتی مواجه شویم و سوالاتی در این باب برایمان به‌وجود بیاید، در این مواقع پایگاه خبری یاسا همراه همیشگی شماست و می‌توانید به راحتی مشکلات خود را با ما در میان بگذارید و دیگر نگرانی‌ای برای مسائل‌تان نداشته باشید!
