احترام کامل به حقوق اقلیتهای مذهبی و تلاش دولتها در رفع تبعیض میان آنان وسایر اقشار جامعه، یکی از مسائل مهم حقوق بشر دنیای امروز است. ایران اسلامی با تمدنی بسیار غنی، سالیان متمادی است که قومیت‌ها و مذاهب مختلف را گرد هم آورده است. در این میان، با توجه به نگرش حکومت جمهوری اسلامی ایران بر مذهب، اقلیتهای دینی ومذهبی از جایگاه برجسته تری در کشور برخوردارند.
طبق قانون اساسی ایران ، اقلیتهای مذهبی از تصحیلات خاص آیین خود در کشور بهره‌مند هستند که این حق تضمین‌کننده کلیه حقوق آنان مطابق اسناد بین‌المللی حقوق بشر نیز است. بر اساس قانون اساسی، اقلیتهای مذهبی از حقوق متنوعی مانند حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی و… بهره مند میگردند، که مجموع این حقوق متصوره برای آنها باید سبب شود تا شأن انسانی آنان مراعات و هویت اقلیتی آنها نیز مستدام بماند.
درکشور ایران برخلاف سایر کشورهای دیگر که اقلیت های متنوعی وجود دارد، به علت اتکای حاکمیت نظام آن بر مذهب، صرفا اقلیت های دینی مورد شناسایی قرارگرفته است و سایر قومیت‌ها با زبانها، فرهنگ‌ها و نژادها متنوع اقلیت به شمار نمی آیند بلکه همانند سایر اقشار مردم تلقی میگردند.
شناسایی اقلیتها در قوانین داخلی
قوانین و مقررات ایران، بر پایه احکام دینی و شرع اسلام پایه گذاری شده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی که اصلی ترین و بنیادی ترین قانون کشور محسوب است، در اصول خود بر این امر تصریح دارد که کلیه قوانین باید بر پایه موازین اسلام باشد.
یکی از موضوعاتی که در تدوین قانون اساسی مورد توجه قرار گرفته، حقوق اقلیتهای دینی است. قانون اساسی ایران، درتعدادی از اصول خود به شناسایی اقلیتهای دینی، فعالیتهای این احزاب، پرداخته است.
اصل 13 قانون اساسی، مهم‌ترین اصل در شناسایی اقلیت‌هاست، که بیان می‌دارد: « ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیتهای دینی شناخته می‌شوند که در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی بر طبق آئین خود عمل می‌کنند.
منشأ این اصل را می‌توان در منابع فقهی و قرآنی جستجو نمود، به‌موجب آیه 256 سوره بقره: برای غیرمسلمانان گرویدن به دین اسلام اجباری نیست و بر همین اساس، اهل کتاب های آسمانی ساکن در کشورهای اسلامی، مجاز به حفظ دین خود در لوای حمایت دولت اسلامی هستند.
شناسایی حقوق اقلیتها
- حق حضور در مجلس
از مهم‌ترین حقوق سیاسی که اقلیتهای دینی در ایران برخوردارند، حق حضور در مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نماینده مردم است. این حق در اصل 64، رسما شناسایی گردیده و مطابق این اصل، زرتشتیان و کلیمیان هرکدام یک نماینده، مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال نیز هرکدام یک نماینده ، می توانند در مجلس ایران داشته باشند.
نکته قابل تامل در این اصل این است که بر طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 90 جمعیت مسلمانان ایران حدود 75 میلیون نفر است. طبق همین سرشماری جمعیت مسیحیان 120 هزار نفر، کلیمیان 9هزارنفر و زرتشتیان 26 هزار نفربوده است. طبق آمار منتشر شده، تعداد اقلیتهای دینی حدود 3درصد جمعیت کل کشور است. در مجلس ایران، جمعیت مسلمانان: 290 نماینده و اقلیتهای مذهبی با توجه به تعداد اندکشان نسبت به جمعیت مسلمانان، 5 نماینده دارند. اگر مقیاسی میان جمعیت و تعداد نمایندگان داشته باشیم، باید بگوییم برای هر 260 هزار مسلمان یک نماینده در مجلس ایران حضور دارد. درحالی‌که مجموع اقلیتهای دینی 160 هزار نفر است در حالی که 5 نماینده در مجلس دارند. این حقی است که برای اقلیتهای دینی و مذهبی، با توجه به اهمیت آن در قانون اساسی ذکرشده است.
- حق داشتن احزاب و انجمن‌ها
برابر با اصل 26 قانون اساسی اقلیتهای مذهبی می‌توانند، مطابق ضوابط تعیین شده دارای حزب ، انجمن و جمعیت باشند.
- حقوق فرهنگی و اجتماعی
مهم‌ترین اصلی که حقوق اجتماعی اقلیتها رابه رسمیت شناخته و تضمین می‌کند، اصل 19 قانون اساسی است. طبق این اصل « افراد جامعه از هر قوم و قبیله و نژادی که باشند، از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، زبان و نژاد و مانند این‌ها هیچگاه سبب برتری نخواهد بود.
- آموزش و تکلم به زبان قومی
مطابق اصل 15 قانون اساسی، هرچند زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران، فارسی معین شده است، لیکن این امر از آزادی تدریس و آموزش زبان‌های دیگر جلوگیری ننموده است، وحتی استفاده از زبان‌های قومی و محلی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات قومیتهای مختلف در کنار زبان فارسی، در مدارس آزاد اعلام شده است.
- آزادی در برگزاری مراسم مذهبی
در اصل 13 قانون اساسی ایران، به آزاد بودن اقلیتها در انجام مراسم مذهبی اشاره شده و عملاً نیز پیروان این سه دین با داشتن کلیساها، آتشکده‌ها و کنیسه‌ها ، مراسم آیینی خود را به پا می دارند.
همچنین ماده 143 آئین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب 1380، هنگام پذیرش زندانی، با کمک وزارت ارشاد، از طریق مسئولین زندان وسایل و تسهیلات مورد نیاز جهت انجام رسومات دینی اقلیتها فراهم شده است.
- داشتن ردیف بودجه اختصاصی
اقلیت های مذهبی شامل(ارامنه تهران و شمال، ارامنه جنوب، کلیمیان، آشوریان و زرتشتیان ) از بودجه ها و اعتبارات دولتی هرچند اندک و ردیف بودجه خاص بهره مند هستند که به نمایندگان آنان جهت استفاده تخصیص داده می شود.
- مجوز انتشار نشریه های مختلف
آیین نامه اجرایی قانون مطبوعات بیان می دارد: اقلیت های دینی ایرانی در صورتی می توانند تقاضای صدور پروانه انتشار نشریه نمایند که اجازه فعالیت قانونی را دارا باشند.
با استناد به همین اصل که چارچوب فعالیت های اقلیتهای مذهبی را در ایران مشخص می کند. به دلیل قانونی بودن این اقلیت ها، امکان اخذ مجوز نشریات مختلف برای آنان بلامانع می باشد.
- انتخاب مدیران اقلیت برای مدارس واستخدام آن ها به عنوان معلم.
- ایجاد تسهیلات جهت صدور گذرنامه واجازه خروج از کشور.
- حق انجام فعالیت های فرهنگی، هنری، ورزشی و تفریحی.
- امکان ادامه تحصیل در مقاطع مختلف دانشگاهی.
- مجوز چاپ کتاب و امکان فروش در مغازه ها.
- امکان اشتغال در پست های دولتی و دانشگاهی.
- دریافت مجوزهای فرهنگی، هنری وتفریحی.
- مرمت و بازسازی اماکن مربوط.
- دارا بودن مدارس خاص اقلیت ها.
- داشتن قبرستان های اختصاصی.
- امکان اشتغال درمحیط های دولتی.
- برخورداری از تسهیلات بانکی در انجام کارهای اقتصادی.
- برخورداری از مجوز کسب در اصناف مختلف.
- کسب موافقت نامه اصولی برای پرداختن به فعالیت های اقتصادی.
- نقل وانتقال آزادانه و تملک اموال منقول و غیر منقول.
- جاری شدن حقوق بازنشستگی.
- آزادی در احوال شخصیه
طبق اصل 13 پیروان اقلیتهای مذهبی در خصوص احوال شخصیه مطابق مقررات مذاهب خودشان عمل می نمایند. کلیه وقایع مدنی اقلیت ها، از جمله ارث، طلاق و ازدواج، که اصلی ترین وقایع شخصیه به حساب می آید، تابع اصول و قوانین فقهی مذاهب اقلیت هاست.
- برابری دیه اقلیت های دینی با مسلمانان
مجمع تشخیص مصلحت نظام در جلسه 6 دی ماه 1382 با تأیید نظر مجلس شورای اسلامی، رأی به برابری دیه مسلمانان و غیرمسلمانان داد. این تبصره با استناد به نظر رهبری، مطرح و تصویب شده است.
کلام آخر
با بررسی حقوق و امکانات خاص اقلیت ها در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، درمی یابیم که تدوین کنندگان قانون اساسی، در نگارش و تصویب قانون اساسی، ضمن اساس قرار دادن شرع مقدس، نسبت به اسناد بین المللی حقوق بشر در رابطه با اقلیت ها نیز بی توجه نبوده اند.
بر همین اساس در قوانین عادی نیز، حقوقی در راستای تضمین اصل 13 قانون اساسی برای اقلیت های دینی در نظر گرفته شده است که از جمیع این قوانین می توان دریافت، اقلیت های ایران با وجود جمعیت کم، از امکانات مناسبی نسبت به اقلیت های ساکن در کشورهای دیگر حداقل در قوانین برخوردارند. پس بیراهه نیست که چنین بیان نمود در مواردی چون اختصاص یک نماینده مجلس به اقلیت ها با وجود جمعیت کم آ نها و یا حضور نمایندگان اقلیت در مجلس تدوین قانون اساسی، نظام حقوقی ایران، مترقی تر و پیشروتر از اسناد حقوق بشری عمل نموده است. آخرین نکته ای که با دقت در روح کلی قانون اساسی دریافته می شود، اصول قانون اساسی ایران در برخورد با اقلیت های دینی و مذهبی، مبتنی بر عدالت و انصاف است. این عدالت و انصاف باید زمینه های مشارکت عمومی اقلیتها را در سطح جامعه بیش از پیش فراهم آورد. البته کج سلیقگی برخی مسئولین در برخی دوره ها نسبت به اقلیتها را نباید به نبود حقوق اساسی آنها در جوامع اسلامی تعمیم داد. امیدواریم تمامی اقلیتهای دینی در ایران بتوانند به طور کامل از حقوق اساسی خود طبق قوانین مادر بهره مند گردند.
شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر، سایر مقالات ما را، در پایگاه خبری یاسا دنبال بفرمایید.
