اگر شما کارمند ارگانهای دولتی یا نظامی، بازنشسته و یا به نوعی دارای حقوق ثابت و فیش حقوقی باشید، حتما برایتان پیش آمده که از طرف بستگان و رفقایتان درخواست ضمانت برای دریافت وام را داشته باشید و قطعا به این مهم نیز واقف هستید که در صورت قبول ضمانت وام، و عدم پرداخت اقساط از سوی شخص وام گیرنده، دیگر شما موظف به پرداخت بدهی وی خواهید بود .
توجه به این موضوع داشته باشید که ضمانت از اشخاص مختلف، ریسک بالایی دارد و نیاز به دقت و تامل بیشتری را می طلبد. متاسفانه با بررسی آمار محاکم قضایی در این زمینه، آشکار میشود بسیاری از ضمانت ها نهایتا به شکایت ضامن از وام گیرنده ختم می شود . در این مقاله سعی میگردد به بیان ساده، به شرایط ضمانت و چگونگی طرح شکایت ضامن از وام گیرنده و نکات مرتبط پرداخته شود. همراهمان باشید.
طبق ماده 684 قانون مدنی، عقد ضمان عبارتست از این که شخص مالی را که بر ذمه ی دیگری است بعهده بگیرد . متعهد را ضامن ، طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث مضمون عنه یا مدیون اصلی می گویند .
به عبارت ساده تر در عقد ضمان، ضامن متعهد پرداخت مال یا پولی خواهد شد که بر عهده شخص دیگر است. درحقیقت عقد ضمان بین ضامن و وام دهنده منعقد میشود و شخصی که وام را دریافت میکند، دیگر در رابطه ضامن و وام دهنده نقشی نخواهد داشت.
ولی طبق قانون در صورت عدم پرداخت اقساط توسط شخص وام گیرنده یا همان متعهد اصلی، ضامن میتواند تحت شرایطی که در ادامه به آن اشاره خواهد شد از وام گیرنده شکایت نماید.
شرایط ضامن
- ضامن باید عاقل ، بالغ و رشید باشد .
- در عقد ضمان، رضایت بدهکار یا همان وام گیرنده، نقشی در تحقق ضمانت نخواهد داشت. یعنی اگر کسی داوطلبانه و بدون اینکه بدهکار از او بخواهد ضامن او شود عقد ضمانت به طور صحیح واقع شده و بدهکار حق اعتراض ندارد.
- اگر وام دهنده، طلب خود را به ضامن ببخشد، دیگر ضامن نمى تواند از بدهکار یا همان مدیون اصلی چیزى طلب کند، و اگر مقدارى از آن را ببخشد نمى تواند آن مقدار را مطالبه نماید، البته به اعتقاد برخی از صاحب نظران علم حقوق، اگر همه آن را یا بخشى را هبه کند، یا در ازای خمس، یا زکات ، یا پرداخت صدقات و مانند آن به حساب آورد، ضامن مى تواند از بدهکار مطالبه نماید.
شرایط ضمانت
- عقد ضمان یا ضمانت عقدی لازم است. یعنی قابل فسخ نبوده و نیازمند ایجاب و قبول بین شخص ضامن و شخص وام دهنده است. پس از ایجاب در واقع طلبکار قبول می کند و نیاز به رضایت بدهکار نیست .
- اگر کسی داوطلبانه و بدون اینکه طلبکار از او درخواست کند ضامن بدهکار شود و شرایط عقد ضمانت را به صورت کامل بپذیرد، ضمانت صحیح بوده و وام گیرنده (مدیون اصلی) حق اعتراض ندارد . در این حالت نهایتا ضامن حق رجوع به بدهکاراصلی را نخواهد داشت .
- ضامن باید مالدار یا ثروتمند باشد . به نحوی که از عهده پرداخت بدهی شخص وام گیرنده برآید و ضامن هم باید با علم به اینکه مدیون اصلی یا همان وام گیرنده تمکن مالی برای پرداخت وام را ندارد ضمانت وی را بر عهده بگیرد .
- ضامن باید کاملا آگاه باشد که پس از قبول ضمانت و امضای قرارداد وام ،این اختیار را به طور کامل به بانک می دهد تا در صورت عدم پرداخت بدهی توسط وام گیرنده، بانک مبلغ بدهی را از حساب ایشان کسر نموده و در این حالت ضامن حق هرگونه اعتراض را دراین خصوص از خود سلب مینماید.
اگر شخص وام گیرنده، اقساط وام خود را پرداخت ننماید، ضامن موظف به پرداخت اقساط بدهی او می باشد . طبق ماده 709 قانون مدنی ضامن حق رجوع به مضمون عنه (وام گیرنده) را ندارد مگر بعد از اداء دین او.
البته این موضوع به این معنا نیست که ضامن دیگر نمی تواند مبلغ پرداخت شده را از وام گیرنده دریافت نماید بلکه کمی کارش دشوارتر خواهد شد و برای طرح شکایت از وام گیرنده، ضامن ابتدا باید نسبت به پرداخت بدهی وام گیرنده به بانک اقدام نماید .
پس از انجام تسویه وام، ضامن می تواند با دریافت مدارک مربوطه، شامل چک یا سفته های شخص وام گیرنده از شعبه بانک نسبت به مطالبه بدهی خود از طریق مرجع قضایی اقدام کند .
نکته اینکه در صورت عدم پرداخت اقساط، ضامن می تواند با کسر اولین قسط از حقوق یا حساب خود، نسبت به مطالبه وجه و طرح شکایت از وام گیرنده اقدام نماید .
طبق ماده 411 قانون مدنی پس از پرداخت دین توسط ضامن، بانک مکلف است تمامی اسناد و مدارک موجود و مربوط به وام گیرنده را در صورت عدم پرداخت اقساط در اختیار ضامن قرار داده تا وی نسبت به مطالبه وجه خود از طریق مراجع قضایی اقدام نماید.
توصیه های بسیار مهم در ضمانت از دیگران
اذن بدهکار را حتما اخذ نمایید!
موارد زیادی پیش آمده که اشخاص از روی دوستی و یا به عبارتی رودربایستی، ضمانتی را برای لطف به دیگری، قبول می‌کنند. در این مورد ضامن نمی تواند ادعا کند که از روی لطف این کار را انجام داده است و همچنین از آنجایی که عقد ضمان مابین 2نفر(ضامن و طلبکار) منعقد می شود و به اراده بدهکار برای انعقاد قرارداد نیازی نیست، بنابراین ضامن در صورتی نمی تواند علیه بدهکار دادخواست دهد یا در اصطلاح حقوقی به او رجوع کند که ضامن از روی دوستی ضمانت را پذیرفته باشد و بدهکارهم اطلاعی از قرارداد و ضمانت ضامن از او نداشته باشد، در این صورت ضامن نمی تواند ادعا کند که بدهکار باید پولش را پس بدهد زیرا اصل عقد ضمان هرچند مبتنی بر اراده بدهکار نیست ولی قطعا نیاز به اذن بدهکار را دارد. پس اراده بدهکار برای انعقاد عقد لازم نیست، ولی اذن بدهکار برای این موضوع نیاز است. بنابراین حتما طی قراردادی که شهود نیز ذیل آن را امضا مینمایند اذن بدهکار را برای ضمانت از او اخذ نمایید.
اگر ضامن فوت کند تکلیف چیست؟
در صورتی که ضامن فوت شود، بدهی بانک از روی ترکه متوفی برداشته می شود. یعنی هرچقدر هم که وراث داشته باشد باید ابتدا اشخاصی که طلب آنها وثیقه دارد، طلب آنها پرداخت شده و بعد از آن سایر وراث سهم الارث خود را دریافت نمایند. اگر بانک از شخصی وثیقه عینی مانند سند خانه دریافت کند و آن شخص فوت کند در این حالت هر چند خانه اش جزو ترکه محسوب میشود، به وراث نمی رسد و به بانک می‌رسد. صاحب وثیقه عینی بر همه و حتی بر وراث هم مقدم است. اما بانکی که ضمانت یک نفر را پذیرفته ، از آنجایی که ضمانت وثیقه عینی نیست و وثیقه شخصی است، نمی‌تواند همه ترکه ضامن فوت شده را به جای طلب خود بردارد. در این حالت بانک یا طلبکار در صفی به نام غرما قرار می گیرد که تمام طلبکاران متوفی در آن قرار دارند و به نسبت طلبشان از روی ترکه بر می‌دارند.
پیشنهاد آخر و نتیجه گیری
سعی کنید همیشه احساسات و رودربایستی را کنار بگذارید و با بدبینی تمام ضمانت کنید. بدبینی در مورد این خصوص که ممکن است، شخصی که ضمانتش را می‌کنید در آینده مفلس یا ورشکسته شود و نتواند بدهی خود را بپردازد. در این صورت شما باید بدهی را پس بدهید. آیا از عهده این کار بر می‌آیید؟
تا جایی که می‌توانید بابت ضمان، وثیقه عینی ندهید؛ یعنی خانه‌ای که بازحمت زیاد خریداری کرده‌اید، در رهن بانک نگذارید و آگاه باشید که ممکن است وثیقه‌تان را از دست بدهید. شرایط پرداخت دین را به خوبی مطالعه کنید و به سادگی ضامن کسی نشوید. میزان دین را بدانید و شرایط پرداخت آن را بررسی کنید. در نهایت از بدهکار هم ضمانتی مانند چک یا سفته و … برای خود بگیرید تا اگر روزی بدهی‌اش را نداد و شما مجبور به پرداخت آن شدید، بتوانید مبلغ را از او پس بگیرید.
