بسیاری از افراد در وضعیت اقتصادی فعلی، بیمه‌نامه‌ای برای وسایل نقلیه خود ندارند. تعداد این افراد در مورد دارندگان وسایل نقلیه موتوری نسبت به خودروی شخصی بسیار بیشتر است اما در بین سواران خودرو هم ممکن است به هر دلیلی بیمه‌نامه‌ای تنظیم نشده یا منقضی گشته و تمدید نشده باشد.
مطابق قانون بیمه، تهیه بیمه شخص ثالث برای همه دارندگان وسایل نقلیه الزامی و اجباری است و در صورت عدم تهیه یا عدم تمدید که در اثر تفاوتی هم با هم ندارند، علاوه بر الزام به پرداخت خسارت تاخیر تادیه، مرتکب جرم هم شده‌اند.ضمنا حرکت وسایل نقلیه بدون بیمه‌نامه، باعث جریمه شدن و انتقال وسیله به پارکینگ پلیس خواهد شد. در بدترین حالت هم اگر صاحب وسیله تصادفی بکند، بدون بیمه‌نامه شخص ثالث، پرداخت خسارات و دیه همگی بر عهده خودش خواهد بود.
اما یک راهکار قانونی هم برای افرادی که بیمه‌نامه ندارند یا آن را تمدید نکرده‌اند، وجود دارد. این افراد در صورت بروز تصادف و ایجاد خسارات مالی و جسمی می‌توانند برای پرداخت به صندوق تامین خسارت‌های بدنی مراجعه نمایند.
این صندوق، یک نهاد عمومی و غیردولتی مستقل است که در زمینه بیمه فعالیت می‌کند و هدف اصلی از تشکیل آن کمک به افرادی است که بنا بر دلایلی نمی‌توانند از مسبب حادثه یا شرکت بیمه، مطالبه خسارت نمایند.
منابع درآمدی صندوق تامین خسارت‌های بدنی
شاید اینجا با پرسشی مواجه شویم که این صندوق از کجا تامین می‌شود تا به داد گرفتاران برسد؟ در واقع منابع درآمدی صندوق تامین خسارت‌های بدنی برای تحقق هدف اصلی خود یعنی برقراری عدالت اجتماعی از کجاست؟
اولا که هشت درصد از حق بیمه‌های شخص ثالث که توسط شرکت‌های بیمه مختلف صادر شده است، به این صندوق اختصاص می‌یابد. همچنین جریمه تاخیر بیمه شخص ثالث خودروها تا یک سال تاخیر به این صندوق داده می‌شود.
بیست درصد از جریمه‌های راهنمایی و رانندگی، بیست درصد از کل هزینه‌های مربوط به دادرسی و جزای نقدی دریافتی از قوه قضاییه، تمام مبالغ بازیافتی از مسببین حادثه، درآمدهایی که از سرمایه‌گذاری آزاد در این صندوق به دست آمده، کمک‌های خیرخواهانه مردمی، جرائم مربوط به تخلفات شرکت‌های بیمه بر خلاف قانون و بودجه اختصاصی کشوری دیگر منابع درآمدی هستند که به برپایی و دوام این صندوق کمک می‌کنند.
موارد تحت شمول صندوق تامین خسارات بدنی
منطقا این صندوق همه نوع خسارتی را جبران نمی‌کند و همگان حق مراجعه به آن را ندارند. ماده 21 قانون بیمه اجباری خسارات وارده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395 مواردی را که صندوق تامین خسارات بدنی ملزم به جبران خسارت وارده بر افراد است را به شرح ذیل بیان می‌کند:
در صورتی که مقصر حادثه، بیمه شخص ثالث نداشته باشد چه این نداشتن از ابتدا بوده و چه در برهه تصادف بیمه نداشته باشد، یا مدت زمان اعتبار بیمه شخص ثالث مقصر گذشته باشد و منقضی گشته باشد، یا بیمه شخص ثالث مقصر حادثه به بار آمده به هر دلیلی باطل گشته باشد، در مواردی ممکن است مسبب حادثه فرار کرده و شناخت مقصر غیر ممکن باشد، در حالاتی هم بیمه‌ای که شخص مقصر دریافت کرده ناقص است و همه حوادث را پوشش نمی‌دهد؛ همچنین در صورت ورشکستگی شرکت بیمه مسبب حادثه، تعلیق و لغو فعالیت‌های شرکت بیمه مذکور و بروز خساراتی فراتر از حدود تعهدات بیمه شخص ثالث، در همه این موارد فرد زیان دیده از حوادث ناشی از وسایل نقلیه می‌تواند با مراجعه به صندوق تامین خسارات بدنی، جبران خسارت کند.
همچنین در همین قانون در مورد حداکثر تعهداتی که برعهده صندوق تامین خسارت‌های بدنی است هم آمده است که صندوق موظف است تا سقف دیه کامل مرد مسلمان در ماه‌های حرام و در ضمن دیه دوم و بیشتر بدون در نظر گرفتن جنسیت و دین افراد آسیب‌دیده، خسارات بدنی را به ارزش روز پرداخت، تادیه و تامین نماید.
این صندوق وظیفه‌ای در قبال خسارت‌های مالی ندارد و فقط خسارات جسمی و بدنی پیش آمده حین بروز حادثه را جبران می‌نماید. ضمن اینکه در قبال پرداخت خسارات وارده به خود وسایل نقلیه و هر آن چه که حمل می‌کند، خسارات با واسطه و بی واسطه از تشعشعات مواد اتمی و رادیواکتیو، جریمه‌ها و جزای نقدی و اثبات قضایی قصد زیان دیده در ایراد صدمه به خود مانند خودکشی، اسقاط جنین و نظایر آن و نیز اثبات هر نوع خدعه و تبانی، مسئولیتی ندارد.
پس بیمه‌گذار و مسبب حادثه برای جبران خسارت بیشتر از تعهد قانونی صندوق، باید بیمه‌های جداگانه‌ای تادیه کند.
نحوه مراجعه و مدارک لازم
افرادی که مشمول دریافت خسارت از صندوق هستند باید مدارک زیر را برای دریافت مطالبات خود مهیا کنند:
1.تکمیل فرم تقاضا (اعلام) خسارت
2..گزارش/گزارش های کلانتری یا پاسگاه انتظامی حوزه حادثه در مورد علت و چگونگی حادثه، تنظیمی جهت دادسرا.
3. کروکی افسرکاردان فنی در مورد علت اصلی تصادف (در صورتی‌که ترسیم شده است.)
4. نظریه کارشناس/کارشناسان رسمی دادگستری در مورد علت اصلی تصادف (در صورت وجود)
5.برگه‌های بازجویی طرفین حادثه (شامل مصدوم/اولیاء دم متوفی، راننده مقصر، شاهدان).
6.نظریه/ نظریه‌های پزشک قانونی در مورد معاینه مصدوم / متوفی.
7.قرار/ رأی/ رأی‌های صادره.
8. جواز دفن یا رونوشت خلاصه فوت متوفی(صادره از اداره ثبت احوال.)
9. فتوکپی تمام صفحه‌های شناسنامه و کارت ملی مصدوم/ متوفی(اگر سن مصدوم کمتر ۱۸ سال باشد، فتوکپی تمام صفحه‌های شناسنامه و کارت ملی ولی یا ولی قهری یا قیم مصدوم و فتوکپی برابر اصل قیم‌نامه.)
10. چنانچه مقصر حادثه شناخته شده باشد، فتوکپی تمام صفحه‌های شناسنامه و کارت ملی مقصر.
11. فتوکپی سند یا کارت وسیله نقلیه مقصر حادثه
با امضای توافق‌نامه‌ای بین شرکت سهامی بیمه ایران و صندوق تامین خسارت‌های بدنی، کلیه زیان دیده گان مشمول ماده ۱۰ قانون بیمه شخص ثالث جهت استفاده از مزایای صندوق مزبور می توانند به یکی از شعب بیمه ایران (محل وقوع حادثه-محل رسیدگی به پرونده در محاکم) در سراسر کشور مراجعه و نسبت به تشکیل پرونده اقدام نمایند و بیمه ایران پس از بررسی و تکمیل مدارک پرونده را جهت اقدامات بعدی و پرداخت دیات متعلقه مورد حکم مستقیما به صندوق که مقر آن در تهران می باشد، ارسال می نماید.
صندوق نیزحسب مورد پس از بررسی و کنترل اسناد و اخذ وثیقه های لازم از مقصر حادثه (در صورت وجود) خسارت را در حد دیه قانونی پرداخت و در صورت قابل اجرا شدن اصل جانشینی به صورت اقساط از مقصر دریافت می‌نماید. بدیهی است در صورتی که حوادث مشمول این ماده قانونی فاقد مقصر یا مقصرین قابل شناسایی یا مجهول المکان براساس اعلام دادگاه باشد دیات متعلقه بدون وثیقه و تضامین لازم و اجرای اصل جانشینی در وجه زیان دیدگان پرداخت خواهد شد.
مبالغ دریافتی از این صندوق بلاعوض نیست بلکه به صورت وامی برای مقصر حادثه به زیان‌دیده پرداخت می‌شود تا مقصر حادثه با دادن وثیقه معتبر کل مبلغ خسارت را در اقساط بلند مدته تا سقف 20 سال بدون بهره به اعتبار صندوق مسترد کند. اگر مقصر در باز پس دادن اقساط خود کوتاهی نماید، صندوق با تسلیم دادخواست و طرح دعوی از دادگاه صالح تقاضای وصول مطالباتش را خواهد نمود.
