یکی از اقداماتی که بعد از فوت افراد باید انجام شود، دریافت گواهی است. این گواهی بعد از فوت هر فردی صادر شده و با ثبت آن شناسنامه فرد باطل خواهد شد. ابطال شناسنامه از نظر قانونی یکی از امور بسیار مهم بعد از مرگ به شمار می‌آید. زیرا زمانی که فرد در دنیا نیست، دیگر این سند ارزشی نداشته و باید به صورت قانونی باطل شود. برای ابطال شناسنامه و گواهی فوت نیاز به توجه به نکات و مراحلی است که در اینجا به آنها اشاره خواهیم کرد. قابل ذکر است بستگان متوفی باید با توجه به محدودیت‌های زمانی برای دریافت گواهی فوت اقدام کنند.
ماده 22 قانون مدنی در رابطه با اقدامات بعد از مرگ شخص
طبق ماده 22 قانون مدنی زمانی که فرد فوت می‌کند، باید این موضوع توسط بستگان و اقوام متوفی به یکی از ادارات ثبت احوال کشور اعلام شود. پس از آن اداره ثبت احوال برای صدور گواهی فوت اقدام خواهد کرد. افرادی هم که در خارج از کشور هستند، باید فوتشان به ماموران کنسولی محل اقدامات اطلاع داده شود. برای دریافت گواهی فوت متوفی این افراد می‌توانند اقدام کنند: افراد درجه یک و نزدیک متوفی یا هرکسی که در موقع مرگ در آنجا حضور داشته است، متصدیان قبرستان، صاحب مکانی که شخص در آنجا فوت کرده است، مقامات قضایی و انتظامی و همچنین گروه‌های امدادی. در مواردی که فرد بر اثر سوانح طبیعی مانند زلزله، سیل و آتش سوزی فوت کرده و یا فرد نظامی در سربازخانه و یا جنگ کشته شود، اعلام آن به عهده مقامات قانونی خواهد بود.
مدارک موردنیاز برای دریافت گواهی فوت
افرادی که برای دریافت گواهی فوت متوفی و ابطال شناسنامه او اقدام می‌کنند، باید مدارکی را با خود به همراه داشته باشند. مهمترین مدارک شناسنامه شخص و کارت ملی او می‌باشد. علاوه بر مدارک شناسایی، نیاز به یک گواهی از بیمارستان یا گورستان است. اگر این گواهی قابل تامین نبود، می‌توان از دو نفر شاهد که دارای مدرک شناسایی هستند، استفاده کرد.
حال ممکن است در شرایطی ارائه شناسنامه شخص متوفی ممکن نباشد و یا کلا شناسنامه مفقود و غیر قابل دسترس باشد. در این شرایط افرادی که برای گواهی اقدام کرده‌اند، باید مدارکی را با خود همراه داشته باشند تا هویت متوفی مشخص شود. در اینجا اداره ثبت احوال با بررسی مدارک و مشخص شدن هویت فرد، اقدام به صدور گواهی فوت خواهد کرد. نکته‌ی دیگر این که در این شرایط باید اقوام متوفی بعد از پیدا کردن شناسنامه آن را به ثبت احوال تحویل داده تا نسبت به ابطال آن اقدام شود. اگر هم شناسنامه کلا مفقود شده و قابل پیدا کردن نباشد، باید از طریق دادگاه این کار را انجام دهند. دادگاه در این شرایط طی نامه‌ای به ثبت احوال دستور می‌دهد تا شناسنامه المثنی برای متوفی صادر شود و اطلاعات فوت در آن درج شود.
مدت زمان ثبت واقعه فوت
تمام امور مرتبط با قانون دارای بازه زمانی مشخصی هستند. واقعه فوت نیز یکی از وقایعی است که بهتر است در مهلت مقرر نسبت به ثبت آن اقدام کرد. بازه زمانی در نظر گرفته شده برای این امر 10 روز است و در این بازه باید اقوام یا هر شخص نزدیک به متوفی به اداره ثبت احوال مراجعه و برای دریافت گواهی اقدام کند. روزهای تعطیل رسمی و جمعه‌ها جزو 10 روز به حساب نیامده و اگر شخص در سفر فوت کند، بعد از رسیدن به مقصد تاریخ روز اول محاسبه خواهد شد. حال اگر بنا به هر دلیلی افراد نتوانند در این بازه زمانی برای دریافت گواهی فوت اقدام کنند، چه خواهد شد؟ بعد از گذشت 10 روز و تمام شدن زمان ثبت واقعه فوت، افراد مشمول جریمه‌هایی از سوی ثبت احوال و شورای حل اختلاف خواهند شد. ابطال شناسنامه به دلیل اینکه افراد دارای آثار حقوقی هستند، حائز اهمیت است. با ثبت مرگ هر فردی تعیین تکلیف برای دارایی‌ها، مشخص شدن وراث و میزان سهم الارث هرکدام آغاز خواهد شد.
تخلفات ناشی از عدم ابطال شناسنامه فرد متوفی
همانطور که گفته شد، شناسنامه فرد متوفی باید در مهلت مقرر به ثبت احوال تحویل داده شده تا نسبت به باطل کردن آن اقدام شود. حال اگر اقوام فرد در این باره کوتاهی کنند، مجبور به پرداخت جریمه‌هایی خواهند شد. همچنین اداره ثبت احوال این اجازه را دارد تا نسبت به اقوام متوفی اعلام جرم کند. بسیار شاهد بوده‌ایم که باطل نشدن شناسنامه، با سواستفاده‌هایی همراه بوده است. برای مثال افرادی از این سند برای کارهای غیر قانونی استفاده کرده‌اند. استفاده از شناسنامه فرد متوفی، خلاف قانون و سرپیچی از آن است. به موجب قانون افرادی که اقدام به استفاده از شناسنامه متوفی کنند، محکوم به حبس از 91 روز تا 1 سال خواهند بود. بسته به شرایط ممکن است به جای حبس برای افراد خاطی جریمه نقدی در نظر گرفته شود و یا محکوم به هر دو شوند.
اگر هم فردی شناسنامه متوفی را در اختیار دیگران قرار دهد، مجرم شناخته خواهد شد. مطابق ماده 15 قانونی خرید و فروش شناسنامه جرم محسوب شده و هر کدام از مجرمین محکوم به پرداخت جریمه نقدی خواهند بود. اگر این امر تکرار شود، قانون به شدت با فرد خاطی برخورد کرده و او را به طور اشد مجازات خواهد کرد. مجازات این افراد علاوه بر جزای نقدی، شامل 3 تا 10 سال حبس خواهد بود. به طور فروش و استفاده از شناسنامه متوفی برای خروج غیر قانونی از کشور، دریافت یارانه و هرگونه موارد دیگر جرم بوده و عواقبی برای مجرمان در پی خواهد داشت.
صدور گواهی فوت برای ایرانیان خارج از کشور
برای ثبت فوت فردی که خارج از کشور ساکن است، نیاز به ارائه مدارک زیر می‌باشد:
شناسنامه شخص متوفی همراه با کارت ملی، اصل مدرک خارجی فوت فرد که نماینده جمهوری اسلامی ایران در آن مکان آن را تایید کرده باشد و گواهی عدم ثبت فوت متوفی از نماینده ایرانی در محل اقامت.
درگاه الکترونیکی صدور گواهی فوت
همانطور که گفته شد برای ابطال شناسنامه و دریافت گواهی فوت باید از طریق ادارات ثبت احوال اقدام شود. اما به منظور تسهیل در این امر و کاهش ترددها و هزینه‌های رفت و آمد پورتالی برای درخواست گواهی فوت ایجاد شده است. برای ثبت نام در این پورتال باید به آدرس https://www.death.sabteahval.ir/ مراجعه کرده و این مراحل را دنبال کنید:
- بر روی دکمه درخواست صدور گواهی فوت که در پایین صفحه قرار دارد، کلیک کنید.
- فرم را به صورت کامل و درست تکمیل کنید و از طریق یکی از کارت‌های عضو شبکه شتاب پرداخت را الکترونیکی انجام دهید.
بعد از ثبت نام می‌توانید از طریق دکمه پیگیری درخواست گواهی فوت، وضعیت ثبت نام را پیگیری کنید. در صورتی که صحت اطلاعات وارد شده تایید شود، گواهی فوت برای متوفی صادر شده و به نشانی درج شده در فرم ارسال خواهد شد. در رابطه با صدور مجدد گواهی فوت باید گفت که اگر به هر دلیلی این گواهی گم شود، می‌توان نسبت به دریافت مجدد آن اقدام شود. گواهی‌های فوت در بهشت زهرا موجود هستند و افراد می‌توانند با مراجعه به آنجا درخواست رونوشت از گواهی فوت داشته باشند. این رونوشت (کپی) همچون گواهی اصلی دارای اعتبار کافی خواهد بود.
ماده 23 قانون ثبت احوال در رابطه با صدور گواهی فوت
در گواهی ثبت مرگ باید اطلاعات کاملی از شخص درج شود. این اطلاعات شامل مکان فوت، تاریخ دقیق فوت یعنی روز، ماه و سال، نام و نام خانوادگی، جنسیت، تاریخ تولد، شغل، شماره شناسایی، تاریخ و محل صدور شناسنامه، پروانه اقامت، علت مرگ در صورت مشخص بودن، اطلاعاتی از والدین فرد متوفی و اطلاعاتی از فرد اعلام کننده فوت متوفی می‌باشد.
[sc_fs_faq html=”true” headline=”h2″ img=”” question=”در چه شرایطی گواهی فوت در منزل صادر نخواهد شد؟” img_alt=”” css_class=””] اگر فردی بیمار بوده و پزشک از مریضی او مطلع بوده باشد، در صورت فوت می‌توان گواهی را در همان منزل صادر کرد. به طور کل برای صدور گواهی فوت در منزل باید علت مرگ به طور دقیق مشخص بوده و کاملا طبیعی باشد. اگر جسد مورد معاینه قرار گرفته و عاری از هرگونه آثار خفگی، شکستگی، در رفتگی، جراحت و … بود، اجازه صدور گواهی فوت در منزل داده خواهد شد. اما در صورتی که یکی از موارد زیر در فوت فرد دخیل بوده باشد، این امکان وجود نداشته و باید گواهی از طریق پزشکی قانونی صادر شود. این موارد عبارتند از: مرگ در پی خودکشی، مرگ در پی قتل، مرگ‌های ناگهانی غیرقابل توجیه، مرگ بر اثر درگیری و نزاع، مرگ در پی مصرف داروهای شیمیایی، مرگ بر اثر گاز گرفتگی یا هرگونه مسمومیت، مرگ در پی عوامل ناشی از کار، مرگ در زندان و بازداشتگاه، مرگ در حین ورزش، مرگ در حین زایمان یا سقط جنین، مرگ با هر علت ناشناخته، مرگ بر اثر مصرف مواد مخدر و روان گردان و مرگ در مراکزی همچون آسایشگاه، پرورشگاه، اردوگاه و خوابگاه. [/sc_fs_faq]