عبارت از کار افتادگی همانطور که از عنوانش پیداست به معنای این است که شخصی که سابقا توانایی و انرژی کار را داشته است دیگر توانایی انجام کاری را ندارد. از کار افتادگی می تواند علل مختلفی داشته باشد از جمله؛ بیماری های مختلفی که مانع انجام کار به لحاظ جسمی و روحی می شود، حادثه های مختلفی که در حین کار یا خارج از کار ممکن است برای فرد شاغل رخ دهد یا پیری و کهولت سن و سایر حوادث و اتفاق هایی که منجر به از دست رفتن توان و انرزی یک فرد برای کار کردن می شود. در این مقاله در پایگاه حقوقی یاسا قصد داریم به مواردی که موجب از کار افتادگی یک کارگر می شود و نحوه پرداخت حقوق و مزایای او بپردازیم.
تعریف از کار فتادگی
در قوانین ما عبارت از کار افتادگی تعریف نشده است؛ اما شرایطی که موجب از کارافتادگی می شود به موجب قانون تامین اجتماعی تعیین شده است. به موجب ماده 70 این قانون بیمه‌شدگانی که طبق نظر پزشک معالج غیر قابل علاج تشخیص داده می‌شوند، پس از انجام خدمات توان‌بخشی و اعلام نتیجه توان‌بخشی یا اشتغال چنانچه طبق نظر کمیسیون های پزشکی مذکور در ماده ۹۱ این قانون توانایی خود را کلا یا بعضا از دست داده باشند به موجب قانون تامین اجتماعی حقوق و مزایای آن ها محسابه و پرداخت می گردد.
لازم به ذکر است که به موجب ماده 91 قانون تامین اجتماعی برای تعیین میزان ازکارافتادگی جسمی و روحی بیمه‌شدگان و افراد خانواده آن ها کمیسیون های بدوی و تجدید نظر پزشکی تشکیل خواهد شد. ترتیب تشکیل و تعیین اعضا و ترتیب رسیدگی و صدور رای بر اساس جدول میزان ازکارافتادگی طبق آیین‌نامه ای خواهد بود که به پیشنهاد این سازمان و سازمان تأمین خدمات درمانی به تصویب شورای عالی می‌رسد.
از کار افتادگی به دلیل حوادث ناشی از کار
به موجب ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی« حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد و مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمان ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد.
اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توان بخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جزء اوقات انجام وظیفه محسوب می‌گردد مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد.
همچنین لازم به ذکر است که حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
انواع از کار افتادگی در قانون تامین اجتماعی
از کار افتادگی انواع مختلفی دارد و به دو شکل جزئی و کلی قابل تحقق است که در قانون کار و قانون تامین اجتماعی به آن اشاره شده است که در ادامه به هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.
- از کار افتادگی کلی
به موجب قانون تامین اجتماعی؛ هرگاه درجه کاهش قدرت کار بیمه شده شصت و شش درصد و بیشتر باشد از کار افتاده کلی شناخته می‌شود. اهمیت تشخیص از کار افتادگی کلی اهمیت بالایی دارد؛ زیرا به موجب ماده 21 قانون کار یکی از موارد خاتمه قرارداد کار تلقی می شود.
- از کار افتادگی جزئی
چنانچه میزان کاهش قدرت کار بیمه شده بین سی و سه تا شصت و شش درصد و به علت حادثه ناشی از کار باشد از کار افتاده جزئی شناخته می‌شود.
شرایط از کار افتادگی قانون تامین اجتماعی
در این بخش بر اساس قانون تامین اجتماعی به شرایط شخص از کار افتاده می پردازیم:
- در مرحله اول شخص بیمه شده باید به کمیسیون های پزشکی مراجعه نماید و تحت معالجه و درمان آن ها قرار بگیرد.
- در مرحله دوم شخص بیمه شده بعد از بررسی و معاینه دکتر یا بهبودی خود را به دست می آورد یا وضعیت جسمی و روحی او به گونه ای است که با خدمات درمانی و توان بخشی نیز درمان نمی گردد، در صورتی که شخص بیمه شده نتواند بهبودی خود را به دست آورد فرمی را تکمیل می کند و آن را به کمیسیون پزشکی ارجاع می دهند تا نوع و میزان از کار افتادگی شخص بیمه شده را معین کند.
- مرحله سوم که کمیسیون پزشکی باید نظر بدهد از سه حالت خارج نیست:
- حالت اول: هرگاه کمیسیون پزشکی تشخیص دهد که میزان از کار افتادگی شخص بیمه شده 66 درصد یا بیشتر است در این حالت از کارافتادگی کلی شخص بیمه شده اعلام می شود.
- حالت دوم: هر گاه قدرت و توانایی فرد بیمه شده از 33 درصد تا 66 درصد کاهش پیدا کند، از کار افتادگی جزئی رخ داده است.
- حالت سوم: در صورتی که شخص بیمه شده به علت حادثه و اتفاقی ناشی از کار، قدرت و توانایی خود را از 10 تا 33 درصد از دست داده باشد در این صورت مستحق دریافت غرامت نقص مقطوع را خواهند داشت.
حقوق و مزایای از کار افتادگی کلی ناشی از کار چگونه پرداخت می‌شود؟
کارگری که به دلایل مختلفی دچار از کارافتادگی کلی و جزئی شده است به لحاظ دریافت حقوق یا مستمری تابع قانون تامین اجتماعی خواهد بود. به موجب ماده ۷۱ قانون تامین اجتماعی بیمه شده‌ای که در اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری حرفه‌ای از کار افتاده کلی شناخته شود بدون در نظر گرفتن مدت پرداخت حق بیمه استحقاق دریافت مستمری از کار افتادگی ناشی از کار را خواهد داشت.
- مستمری از کار افتاده کلی
به موجب ماده ۷۲ قانون تامین اجتماعی « میزان مستمری ماهانه از کار افتادگی کلی ناشی از کار عبارت است از یک سی‌ام مزد یا حقوق متوسط بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر اینکه این مبلغ از پنجاه درصد مزد یا حقوق متوسط ماهانه او کمتر و از صد درصد آن بیشتر نباشد.در مورد بیمه‌شدگانی که دارای همسر بوده یا فرزند یا پدر و مادر تحت تکفل داشته باشند و مستمری استحقاقی آن ها از شصت درصد مزد یا حقوق متوسط آن ها کمتر باشد علاوه بر آن معادل ده درصد مستمری استحقاقی به عنوان کمک مشروط بر آن که جمع مستمری و کمک از ۶۰% تجاوز نکند پرداخت خواهد شد.»
به طور مثال؛ اگر یک سی ام مزد کارگری که دچار از کار افتادگی کلی شده باشد 30 هزار تومان باشد و 20 سال سنوات پرداخت بیمه داشته باشد، میزان مستمری او 600 هزار تومان است.
- مستمری از کار افتاده جزئی
به موجب ماده 73 قانون تامین اجتماعی« به بیمه شده‌ای که در اثر حادثه ناشی از کار بین سی و سه تا شصت و شش درصد توانایی کار خود را دست داده باشد مستمری از کار افتادگی جزئی ناشی از کار پرداخت خواهد شد.
میزان مستمری این شخص عبارت است از حاصل ضرب درصد از کار افتادگی در مبلغ مستمری از کار افتادگی کلی استحقاقی که طبق ماده ۷۰ این قانون تعیین می‌گردد.
نکته ای که در این خصوص حائز اهمیت است این است که فرد بیمه شده ای که دچار از کار افتادگی جزئی باشد تنها درصورتی از حمایت های قانون تامین اجتماعی بهره مند می شود که از کار افتادگی او ناشی از کار باشد و اگر از کار افتادگی او ناشی از بیماری حرفه ای و غیر حرفه ای باشد؛ مشمول حمایت های قانون تامین اجتماعی نمی گردد؛ اما کارگر بیمه شده ای که در اثر کار یا بیماری حرفه ای دچار از کار افتادگی شود مشمول حمایت های قانون تامین اجتماعی می شود.
به موجب ماده ماده ۷۴ قانون مذکور «بیمه شده‌ای که در اثر حادثه ناشی از کار بین ده تا سی و سه درصد توانایی کار خود را از دست داده باشد استحقاق دریافت غرامت نقص عضو را خواهد داشت میزان این غرامت عبارت است از سی و شش برابر مستمری استحقاقی مقرر در ماده ۷۲ این قانون ضرب در درصد از کار افتادگی.»
حال مستمری کارگری که به دلیل حوادث غیر کار دچار از کار افتادگی شده باشد به موجب ماده ۷۵ قانون تامین اجتماعی تعیین شده است «بیمه شده‌ای که ظرف ده سال قبل از وقوع حادثه غیر ناشی از کار یا ابتلاء به بیماری حداقل حق بیمه یک سال کار را که متضمن حق بیمه نود روز کار ظرف یک سال قبل از وقوع حادثه یا بیماری منجر به ازکارافتادگی باشد پرداخت نموده باشد در صورت از کار افتادگی کلی حق استفاده از‌مستمری از کار افتادگی کلی غیر ناشی از کار ماهانه را خواهد داشت.»
عدم مطالبه مستمری توسط از کار افتاده کلی
گاهی ممکن است شخص از کار افتاده به دلایل مختلفی نتواند مستمری خود را دریافت کند. قانون گذار به موجب تبصره ماده 80 قانون تامین اجتماعی تکلیف این افراد را مشخص کرده است. ماده 80 بیان می دارد: «هرگاه مستمری بگیر از کار افتاده به مدت شش ماه مستمری از کار افتادگی کلی خود را مطالبه ننماید، بازماندگان واجد شرایط وی حق دارند موقتا مستمری و یا حقوق وظیفه قانونی خود را تقاضا و دریافت کنند. در صورتی که معلوم شود شخص مذکور در حال حیات است وضع مستمری او به حالت اول اعاده می گردد.»
من قبل از شروع به سربازی و کار بیماری ام شروع شد یعنی در پایان دانشجویی ولی با درمان دارویی سربازی و کار و حق بیمه واریزی انجام دادم حالا کار نمیتوانم و حقوقی ندارم و بیکار هستم و پدر و مادر بنده را حمایت میکنند ولی مجرد و در ضعیف ترین وضعیت مالی هستم آیا میتوانید به من ماهانه حقوق بدهید تا از والدین مستقل شوم.