برای مطالبه وجه چک راه کارهای گوناگونی وجود دارد. مراجعه به دادسرا و طرح شکایت کیفری چک بلامحل، یا مراجعه به دادگاه حقوقی و مطالبه وجه چک با ارائه دادخواست حقوقی و راه دیگر نیز مراجعه به دایره اجرای ثبت و درخواست صدور اجرائیه یا به اصطلاح حقوقی به اجرا گذاشتن چک است.
در خصوص مطالبه وجه چک، مقالات متنوعی برای مخاطبین محترم در همین پایگاه قرار داده ایم، اما بیان اینکه بهترین راه مطالبه وجه چک کدام یک از موارد فوق است، به نکات و متغیرهای زیادی بستگی دارد. در ادامه این مقاله تلاش می کنیم تا نکات مهمی را در مورد موثرترین و بهترین راه های مطالبه مبلغ چک و طرح شکایت و اقدامات لازم جهت وصول وجه چک بلامحل، را برای مخاطبین محترم بازگو نماییم.
ضمانت اجرا و نهایتا نتایجی که از این سه روش حاصل می گردد عبارتست از: ممنوع الخروج کردن صادر کننده، دریافت حکم جلب، مطالبه خسارت دیرکرد از تاریخ سررسید، حکم محکومیت، تعیین مجازات، ممنوعیت از داشتن دسته چک و … که پیگیری این موارد و ارئه راهکار آن صرفا از طریق انجام مشاوره با یک وکیل خوب متبحر چک امکان پذیر خواهد بود. البته قبل از شروع هر اقدامی توصیه می کنیم برای تشخیص و انتخاب راهکار مناسب برای وصول چک با یک وکیل متخصص و با تجربه در زمینه اسناد تجاری و وصول مطالبات حتما مشورت نمائید.
بررسی موثر ترین راه کارهای مطالبه وجه چک در قوانین جدید
- طرح شکایت در دادسرا بر علیه صادر کننده و مطالبه وجه چک و به اصطلاح طرح شکایت کیفری و اعلام جرم علیه صادرکننده چک، هنگامی توصیه می گردد که اطمینان حاصل نمایید، آیا چک شما شرایط لازم جهت شکایت کیفری را دارد یا خیر؟ و همچنین آیا طرح شکایت کیفری و نهایتا دریافت حکم جلب و مجازات صادر کننده چک، نسبت به او تاثیر گذار خواهد بود و او را مجبور به پرداخت وجه چک و سایر خسارات می نماید؟
به اعتقاد بسیاری از وکلای دادگستری، موثرترین راه مطالبه وجه چک همین امر است، اما این فقط در حالتی صادق است که دسترسی به متهم یا همان صادرکننده چک به راحتی صورت پذیرد و یا احضار او به دادسرا برای وی قابل تحمل نباشد.
در حقیقت در شکایت کیفری چک بلامحل، دارنده چک به جز وجه چک، از دادسرا تقاضای مجازات طرف مقابل را می نماید و ترس از مجازات، انگیزه خوبی می شود که صادر کننده را مجبور به پرداخت وجه چک وسایر خسارات نمود.
- رسیدن به مبلغ چک با طرح شکایت کیفری مطالبه وجه چک، در برخی مواقع خیلی سریع به نتیجه نهایی می رسد. در این حالت دارنده قادر است با اثبات مجرمیت صادرکننده، سریعا دستور جلب او را ظرف زمان کوتاهی دریافت و مواجه شدن صادر کننده با حکم جلب، انگیزه ای می گردد تا در این شرایط صادر کننده برای جلب رضایت دارنده تلاش نماید.
- البته لزوما آن گونه که بسیاری از مردم تصور مینمایند، طرح شکایت کیفری کوتاه ترین راه نیست. زیرا صادر کننده آگاه و بعضا مطلع به مسائل حقوقی اگر در مقام دفاع و مقاومت برآید و شخصا در دادسرا حاضر گردیده و وثیقه یا کفیل معرفی نماید رسیدگی به این اتهام نیز وارد مراحل پیچیده تر و زمان بری می گردد.
- مطلع باشید که هزینه های طرحشکایت کیفری مطالبه وجه چک بلامحل، از لحاظ هزینه دادرسی بسیار پایین تر و کم هزینه تر از راهکار های دیگر است.
- در فرآیند ارائه دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک، دارنده چک با مراجعه به دادگاه و تقدیم دادخواست حقوقی، ضمن مطالبه وجه آن، قادر است از دادگاه رسیدگی کننده تقاضای صدور قرار تامین خواسته وتوقیف اموال را در همان ابتدا امر بنماید. به نظر اغلب حقوق دانان در صورت وجود اموال برای صادر کننده، موثر ترین وکامل ترین راه مطالبه وجه چک همین روش است. زیرا تمامی الزامات و اقدامات در قالب مطرح کردن دادخواست حقوقی قابل انجام است. مانند حکم جلب، توقیف اموال و ممنوع الخروجی.
- دارنده چک برای اینکه بتواند بدون پرداخت هرگونه هزینه یا حتی خسارت احتمالی، صرفاً با ارائه دادخواست حقوقی، اموال صادر کننده را توقیف کند، مکلف است ظرف مدت 15 روز از تاریخ صدور چک، حتما آن را برگشت بزند. در غیر این صورت باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی که مبلغ آن را دادگاه تعیین می نماید، در صندوق دادگستری سپرده کند. این خسارت معمولا طبق رویه اغلب محاکم،20 درصد از مبلغ چک در نظر گرفته می شود.
- برخلاف آنچه که بسیاری از افراد تصور می نمایند، زمان رسیدگی به شکایت حقوقی از چک تا زمانی که رای بدوی صادر گردد، خیلی طولانی نبوده و معمولا دادگاه های بدوی ظرف دو تا سه ماه، حکم بدوی را صادر می نمایند.
- همانگونه که ذکر شد،دعوای حقوقی مطالبه وجه چک هنگامی موثر و مناسب است که صادر کننده اموالی برای توقیف داشته باشد و همچنین چک ظرف مدت 15 روزه از تاریخ سر رسید، برگشت خورده باشد و خسارت دیر کرد قابل توجه ای به آن تعلق بگیرد.
- لازم به توضیح است که در حین طرح شکایت کیفری و بعد از آنکه دادسرا اقدام به تحقیقات اولیه نمود و پرونده با صدور کیفر خواست، به دادگاه کیفری ارسال شد، دارنده چک قادر است پس از طی تشریفات، دادخواست حقوقی مطالبه وجه چک را هم به دادگاه کیفری بدهد. بنابراین طرح شکایت حقوقی و کیفری با هم قابل جمع و طرح هستند.
- شکایت اجرایی یا درخواست صدور اجراییه از طریق اداره اجرای ثبت روش دیگری برای مطالبه وجه چک بوده وهنگامی مناسب خواهد بود که دارنده چک تمایل داشته باشد مالی را از صادر کننده توقیف کند و وی را برای مدت طولانی ممنوع الخروج نماید.
- درخواست صدور اجرائیه، به دلیل این که هزینه ای ندارد و به سرعت به نتیجه می رسد و امکان توقیف اموال صادر کننده چک در ادامه وجود دارد، اقدام موثری است. ولی از معایب این نوع شکایت این است که دارنده به هیچ وجه نمی تواند دستور جلب صادر کننده را بگیرد.
- اخیرا قانون گذار با ایجاد تغییراتی در قانون چک، ضرورت دریافت و صدور چک های صیادی را تعیین نموده است، در مورد این گونه چک ها برای طرح شکایت حقوقی مراجعه به دادگاه عمومی ضرورت نخواهد داشت و دارنده چک طبق قانون جدید می تواند پیگیری شکایت حقوقی خود را مستقیما از طریق اجرای احکام دادگستری پیگیری نماید که زمان رسیدگی را تا حد زیادی کاهش داده است.
راه های وصول چک های صیادی، از مرحله طرح شکایت تا اجرا و وصول وجه
یکی از معزلاتی که این روزها با اجرایی شدن قانون جدید چک، ممکن است تعدادی از مردم با آن مواجه گردند، نحوه برگشت زدن چک، به اجرا گذاشتن آن و وصول وجه است که در قانون جدید تغییراتی در آن ایجاد شده است. این نکته مهم را در ابتدا باید بدانید که چک های قدیمی که نیاز به ثبت در سامانه صیادی نداشتند، تابع قوانین زمان خود هستند.
ماده ۲۳ قانون جدید چک چنین بیان می دارد:
«دارنده چک قادر است با ارائه گواهینامه عدم پرداخت، از دادگاه صالح، صدور برگ اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و همچنین حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را درخواست کند. دادگاه موظف است در صورت وجود شرایط ذیل حسب مورد علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو اجرائیه صادر کند:
- در متن چک، وصول وجه آن موکول به تحقق شرطی نشده باشد.
- در متن چک قیدی بابت تضمین یا انجام معامله یا تعهدی برای پرداخت وجه آن نشده باشد.
- گواهینامه عدم پرداخت به جهت دستور عدم پرداخت طبق ماده ( ۱۴ ) این قانون و تبصره های آن صادر نشده باشد.»
در ادامه ماده آورده شده، اگر ظرف مهلت ۱۰ روز صاحب حساب بدهکار، بدهی خود را به دارنده چک پرداخت نکند، طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی با او رفتار می شود.
لذا می توان بیان داشت، برابر با شرایط پیش بینی شده در قانون جدید، دارنده چک در صورتی که چک فاقد وجه بوده یا کسری موجودی داشته باشد، از بانک، درخواست صدور گواهی عدم پرداخت یا کسری موجودی می نماید و بانک مذکور موظف است اطلاعات کامل چک را در سامانه تازه ایجاد شده چکهای برگشتی بانک مرکزی، ثبت و با اخذ کد رهگیری، این کد را بر روی گواهی های ذکر شده قید نماید.
دارنده گواهی عدم پرداخت و چک برگشتی، قادر است با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست، از دادگاه صالح که همان دادگاه محل اقامت صاحب حساب یا محل برگشت چک است، بدون دریافت حکم و قطعیت آن، درخواست صدور اجراییه بابت وجه چک را نماید. تفاوت مهم اصلاحات قانون جدید چک با قوانین سابق در همین بخش مشاهده می گردد. در قانون جدید، نیازی نیست حکم قطعی از سوی دادگاه در این مورد صادر گردد.
پس از تقاضای صدور اجراییه از ناحیه دارنده چک، پرونده به دادگاه ارجاع شده، قاضی دادگاه موظف است چک را بررسی کرده و اگر درمتن چک، وصول آن مشروط به شرطی نشده باشد یا عنوان بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی ذکر نگردیده باشد یا گواهی عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت مقرر در قانون چک صادر نشده باشد، بر علیه صاحب حساب، صادرکننده یا هر دو آن ها اجرائیه صادر نماید.
صادرکننده چک باید در مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را پرداخت نماید یا با جلب رضایت دارنده چک، ترتیبی برای پرداخت نمودن وجه را بعمل آورد یا مالی معرفی نماید که اجرای حکم را میسر کند. در غیر این شرایط، مطابق درخواست دارنده چک، دایره اجرای احکام دادگستری، با تشکیل پرونده اجرایی، اجرائیه را طبق قانون نحوه احکام محکومیت‌های مالی به اجرا خواهد گذاشت و با توقیف اموال محکوم علیه به جهت تامین محکوم به، یا با صدور حکم جلب، نسبت به استیفای مبلغ چک اقدام خواهد نمود.
نکات مهم و برخی جزئیات قانون چک در خصوص چک های صیادی
- شایان ذکر است، تقاضای صدور اجراییه طبق قانون جدید چک «دعوا» به حساب نمی آید. لذا امکان صدور قرار تامین خواسته و دستور موقت قبل از درخواست اجراییه و یا ضمن آن ممکن نیست. این مورد یکی دیگر از تفاوت های مهم چک های صیادی جدید با چک های قدیمی است.
- صرف نظر از مبلغ چک، که مبالغ کمتر از بیست میلیون تومان را در صلاحیت شوراها اعلام نموده بود، مرجع صالح صدور اجراییه در خصوص چکهای صیادی، دادگاه است نه شوراهای حل اختلاف، در حالی که در خصوص چک های قدیمی، در صورتی که مبلغ چک ۲۰ میلیون تومان یا بالاتر بود، دادگاه حقوقی به پرونده رسیدگی می کرد و در صورتی که چک کمتر از ۲۰ میلیون تومان بود، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی بودند.
- در قانون جدید، اجراییه صرفا برعلیه صادر کننده و صاحب حساب قابل صدور است و نسبت به سایر مسئولین پرداخت وجه چک از جمله ضامن‌ها و پشت نویسان، فقط با طرح دعوا از مرجع قضایی می توان اقدام کرد.
- نکته بسیار مهم درباره خسارات قانونی چک، از جمله هزینه وکیل و ابطال تمبر و نظایر آن و مهمتر از همه خسارات تاخیر تادیه، باید حتما در نظر داشت که برای چکهای جدید، صدور اجراییه صرفا نسبت به اصل مبلغ چک ممکن است و برای مطالبه خسارت تاخیر تادیه باید حتما دادخواست جداگانه تقدیم دادگاه نمود و با دریافت حکم نسبت به وصول خسارت تاخیر اقدام نمود.
- تقاضای صدور مستقیم اجراییه طبق قانون جدید، یکی از راههای وصول چک است. همانگونه که قبلا نیز اشاره شد، علاوه بر این روش، دارنده چک قادر خواهد بود دعوای حقوقی، شکایت کیفری و یا تقاضای صدور اجراییه از اداره ثبت، را نیز مطرح کند، مخصوصا زمانی که دارنده چک تمایل دارد نسبت به اخذ تامین خواسته یا دستور موقت اقدام کند، که در این شرایط قادر است با طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه از دادگاه صالح، اقدام نماید.
