بیکار از نظر قانون بیمه بیکاری بیمه شده‌ای است که بدون میل وارد بیکاری شود و آماده به کار باشد. براساس این قانون بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاهی، به تشخیص وزارت خانه ذی‌ربط و تایید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند و بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش‌سوزی بیکار می‌شوند، نیز می‌توانند از مقررات این قانون استفاده کنند. این موضوع را در گفت‌وگو با «کریم یاوری» مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بررسی می‌کنیم.
یاوری می‌گوید: غیرارادی بودن بیکاری، ملاک اصلی برقراری حمایت‌های قانونی برای بیمه‌شدگان بیکار است. بنابراین کارگری که به میل خود، کار خود را ترک می‌کند، نمی‌تواند از حمایت‌ها برخوردار شود.به گفته وی تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری بیمه‌شدگان به عهده کمیته‌ای متشکل از نمایندگان اداره کار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است و شعب تامین اجتماعی بر اساس معرفی ادارات کار و امور اجتماعی، در خصوص برقراری مقرری بیمه بیکاری بیمه شدگان اقدام می‌کنند.
گزارش بیکاری غیرارادی در اسرع وقت
«بیمه شده‌ای که کار خود را به صورت غیرارادی از دست می‌دهد، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت 30 روز از تاریخ بیکاری، موضوع را به واحدهای کار و امور اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.» مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: «مقرری بیمه بیکاری بیمه شدگان واجد شرایط، از روز اول شروع بیکاری آنان محاسبه و پرداخت می‌شود.»
شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری
با توجه به آن چه گفته شد و به گفته یاوری، بیمه شدگان بیکار، در صورت احراز شرایط زیر، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را دارند:
مشمول قانون کار و تامین اجتماعی باشند.
تبعه کشورهای خارجی نباشند.
مستمری بگیر بازنشسته یا از کار افتاده کلی نباشند.
بیمه شده قبل از بیکار شدن 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر این موارد، بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله و آتش‌سوزی بیکار می‌شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن حداقل سابقه پرداخت حق بیمه ندارند و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، می‌توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند. به گفته این مقام مسئول، بیمه‌شدگان باید در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی که از سوی ادارات کار و امور اجتماعی و نهضت سواد آموزی برگزار می‌شود، شرکت و هر دو ماه یک بار، گواهی لازم در این زمینه را به شعب تامین اجتماعی ارائه کنند.
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری
مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از 36 ماه برای بیمه شدگان مجرد و 50 ماه برای بیمه شدگان متاهل و متکفل بیشتر نیست. یاوری درباره حداکثر مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری، برای هر بیمه شده در طول دوران کاری وی می‌گوید:«تنها استثنا در مورد سقف مدت زمان پرداخت مقرری بیمه بیکاری، مربوط به افراد مسن مشمول قانون بیمه بیکاری است که در زمان وقوع بیکاری 55 سال سن و بیشتر و 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند. این افراد در صورت بیکاری، می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از مقرری بیمه بیکاری استفاده کنند.»
محاسبه میزان مقرری بیمه بیکاری
میزان مقرری روزانه بیمه بیکاری، 55 درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه بیمه شده است. به مقرری افراد متاهل و متکفل، به ازای هر یک از افراد تحت تکفل (حداکثر تا 4 نفر) 10 درصد حداقل دستمزد افزوده می‌شود، اما در هر حال میزان مقرری بیمه بیکاری نباید از حداقل دستمزد تعیین شده برای هر سال کمتر و از 80 درصد متوسط مزد یا حقوق بیمه شده بیشتر باشد.
مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گوید: «متوسط مزد یا حقوق روزانه بیمه شده که مبنای تعیین مقرری بیمه بیکاری است، از طریق تقسیم جمع کل دریافتی مبنای کسر حق بیمه ظرف 90 روز قبل از شروع بیکاری بر روزهای کار بیمه شده در این مدت، محاسبه می‌شود.»
شرایط قطع شدن مقرری بیکاری
برابر قانون برای قطع شدن بیمه بیکاری نیز شرایطی در نظر گرفته شده است. به این ترتیب مقرری بیمه بیکاری بیمه شده قطع می‌شود، وقتی بیمه شده دوباره اشتغال یابد، بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند، بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند، بیمه شده بیکار، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود یا فوت کند، بیمه شده با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه برگردد و در نهایت مدت زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری بیمه بیکاری خاتمه یابد.
و چند نکته مهم
با همه مطالب مطرح شده باید چند نکته را در این خصوص به خاطر داشته باشید؛ اینکه:
در صورتی که پس از پرداخت بیمه بیکاری به بیمه شده‌ای، مشخص شود که بیکاری بیمه شده، ناشی از اراده شخصی وی بوده است، بیمه شده باید وجوه دریافتی به عنوان مقرری بیمه بیکاری را به سازمان تامین اجتماعی بازپرداخت کند. همچنین بیمه‌شدگانی که با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار قبلی خود باز می‌گردند، نیز مبالغ دریافتی را به تامین اجتماعی برگردانند.
چنانچه بیمه شده بیکار، اشتغال دوباره خود را اعلام نکند و با وجود اشتغال همچنان به دریافت مقرری بیمه بیکاری ادامه دهد، باید مقرری دریافتی از زمان اشتغال را به تامین اجتماعی برگرداند.
بیکار شدگانی که براساس مقررات قانون کار و حسب آرای صادره از مراجع حل اختلاف مقرر در این قانون، به دلیل قصور در انجام وظایف محوله یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی کارگاه توسط کارفرما اخراج شده‌اند مستحق دریافت مقرری بیمه بیکاری نخواهند بود.
کارگران فصلی در صورتی که فقط در اثنای فصل اخراج شده و بیکاری آنها بلا اراده تشخیص داده شود، مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
بیکاران دارای قرارداد کار با مدت معین در صورتی که بر اساس رای مراجع حل اختلاف در اثنای مدت قرارداد اخراج شده باشند، مشمول استفاده از بیمه بیکاری خواهند بود.
نیکا رستگار
