در بررسی صادرات و خروح کالا توسط خارجی‌ها باید بگوییم که حقیقت آن است که ممکن است افراد زیادی وجود داشته باشند که با این موضوع و کلا صادرات و مراحل آن آشنایی نداشته باشند و به همین دلیل تصور کنند که صادرات کالا و طی کردن مراحل آن بسیار ساده بوده و به راحتی برای هر کسی امکان پذیر است.
باید بدانید که صادرات کالا یک فرآیند پیچیده و چند مرحله‌ای است که فرقی ندارد توسط خارجی انجام بگیرد یا شخص ایرانی، در هر صورت این مراحل باید طی شود.
صادرات کالا و نحوه طی نمودن مراحل آن برای بسیاری از افراد و صاحبان مشاغل و تاجران سوال برانگیز است. بسیاری از افراد بسیار تمایل دارند در این زمینه فعالیت داشته باشند زیرا که سود بسیار خوبی دارد اما اطلاعات زیادی در این خصوص ندارند.
صادرات و مراحل آن نکات مخصوص به خود را دارد که اگر کسی بخواهد آن را انجام بدهد، باید از آن ها آگاهی داشته باشد.
اولین سوالی که ممکن است به ذهن شخص برسد این است که روش‌های صادرات در ایران کدام است؟ باید متذکر شویم که انتخاب روش صادرات اهمیت زیادی دارد و بر روی فعالیت‌ها و اقدامات حین صادرات تاثیر می گذارد.
ایران منابع طبیعی بسیار زیادی دارد و به غیر از محصولات نفتی، محصولات زیاد دیگری نیز برای صادر کردن دارد مانند خرما، زعفران، پسته، فرش و غیره. این موارد جز کالاهای پر صادرات به حساب می‌آیند و منابع مالی و درآمدی زیادی را برای کشور فراهم می کنند.
از آن جایی که هیچ کشوری به تنهایی قادر به رفع نیازهای خود نیست، صادرات کالا همیشه پرطرفدار می ماند و همیشه رقابت میان صادرکنندگان وجود دارد. در ادامه بیشتر درباره صادرات و روش‌های آن صحبت خواهیم کرد.
صادرات کالا به چه معناست؟
در تعریف صادرات کالا به خارج از کشور توسط خارجی‌ها باید بگوییم که صادرات یعنی انتقال کالا یا خدمات از یک کشور به کشور دیگر.
انتقال کالا و خدماتی صادرات نامیده می شود که به صورت قانونی انجام گرفته باشد و تمام مراحل لازم برای صادرات طی شده باشد، وگرنه مشمول قاچاق کالا خواهد شد.
در زمینه صادرات کالا یا خدمات به خارج از کشور، شرکت‌ها و افراد زیادی مشغول هستند که کالایی را انتخاب و پس از طی کردن مراحل لازم، آن را صادر می کنند.
برخی از کالاها هیچ محدودیتی ندارند و می توان آن ها را به هر کشوری صادر نمود اما برخی از کالاها محدودیت داشته و باید تنها به کشورهای مجاز صادر شود.
صادرات کالا را هرکسی که کارت بازرگانی داشته باشد می‌تواند انجام دهد. خارجی‌هایی نیز که می خواهند اقدام به صادرات و خروج کالا از ایران کنند، یا باید کارت بازرگانی ایران را داشته باشند و یا آن که این کار را توسط یک شرکت صادرات بین الکللی انجام دهند.
انواع روش‌های صادرات
همانگونه که گفتیم صادرات کالا از مسائلی است که افراد زیادی تمایل دارند در آن فعالیت داشته باشند و بسیار برای کسب و کارها پراهمیت است. صادرات علاوه بر آن که برای شخص صادرکننده سود خوبی را به همراه دارد، موجب ورود ارز به کشور و بهبود اقتصاد خواهد شد.
به طور کلی برای صادرات کالا توسط خارجی‌ها دو روش وجود دارد که به شرح زیر است:
صادرات کالا به روش مستقیم
در روش صادرات کالا به صورت مستقیم، شخص خارجی یا شرکت صادرکننده بدون هیچ واسطه‌ای کالایی را به کشور مقصد صادر می کند. در این روش خود شخص صادرکننده باید صفر تا صد کار را انجام دهد. بسیاری از کسانی که اولین بارشان است می خواهند کالایی را صادر کنند، از این روش اقدام می کنند.
برای شروع صادرات مستقیم، شخص صادرکننده باید پیش از هر چیز یک تیم برای بازاریابی محصول خود در مقصد در نظر بگیرد تا هم بازار را تجزیه و تحلیل کند و هم بستر معرفی و تبلیغ کالا را فراهم سازد.
حال پس از آن که تیم بازاریابی را آماده نمود و بازار هدف خود را تعیین کرد، باید از طریق یک شرکت حمل و نقل بین المللی، اقدامات صادرات کالای خود را انجام دهد.
صادرات کالا به روش غیرمستقیم
در صادرات کالا به روش غیرمستقیم، یک یا چند واسطه وجود دارد. به عبارت دیگر در این روش شخص صادرکننده با واسطه شرکت های بازرگانی کالای خود را صادر می کند و درحقیقت به موجب یک قرارداد، صادرات کالای خود را به عهده آن شرکت می گذارد.
در این روش سودی که از صادرات حاصل شده است، میان شرکت بازرگانی و شخص صادرکننده با میزان توافقی تقسیم می شود. به طور معمول کسانی از این روش استفاده می کنند که حجم صادرات زیادی ندارند و برایشان نمی صرفد که تیم بازرگانی در کشور مقصد آماده کنند.
صادرات کالا به خارج از کشور به دو دسته تقسیم می شود
صادرات قطعی
صادرات قطعی به صادراتی گفته می شود که یک کالا برای فروش یا مصرف به کشور خارجی صادر می شود و دیگر به کشور مبدا باز نمی گردد. در این نوع صادرات، نیازی به پرداخت حقوق گمرکی و مالیات و عوارض وجود ندارد. البته پرداخت هزینه های گمرکی کماکان لازم است.
صادرات موقت
صادرات موقت به نوعی صادرات گفته می شود که در آن کالایی با یک هدف مشخص مثل شرکت در نمایشگاه، تکمیل و فراوری و غیره از کشور خارج و وارد کشور دیگری می شود اما پس از اتمام آن هدف، مجددا به کشور مبدا باز گردانده می شود. در این نوع صادرات نیازی نیست که فرایندهای گمرکی انجام شود.
در این نوع صادرات، شخص صادرکننده مبلغی را به عنوان ضمانت به گمرک می دهد و پس از آنکه کالا به مبدا بازگردانده شد، آن مبلغ ضمانت را دریافت می کند.
مراحل صادرات کالا توسط خارجی ها
در بیان مرحل صادرات و خروج کالا توسط خارجی‌ها باید بگوییم که باید در اولین قدم شخص صادرکننده مشاور و یا یک شریک حرفه‌ای برای خود انتخاب کند، تا وی را درخصوص خطرات احتمالی و بازار خارج آگاه کند. سپس باید مراحل زیر را طی کند:
تهیه و آماده کردن اسناد مورد نیاز
- تهیه کردن بیمه باربری صادراتی
شخص خارجی که می خواهد اقدام به صادرات یک کالا بکند بهتر است در اولین قدم کالای موردنظر خود را بیمه کند. برای این کار باید به یک شرکت بیمه مراجعه کرده و فرم پیشنهاد بیمه را کامل و تقاضای صدور بیمه باربری صادراتی کالا کند.
این که بیمه کردن کالا امری ضوروی است یا نه بستگی به شرایط و توافقات موجود میان خریدار و فروشنده دارد. به طور کلی در ایران دریافت بیمه نامه کاری اختیاری است. البته در گمرکات اجرایی تهران، دریافت آن ضرورت دارد.
در صورتی که بیمه نامه دریافت نشده باشد و یکی از اسناد ضروری و لازم برای ترخیص کالا از گمرک باشد، شخص صادرکننده می تواند قبل از ترخیص کالا از گمرک، به یک شرکت بیمه تقاضای صدور بیمه نامه بدهد.
- تهیه و ارسال گواهی مبدا
صادرکننده خارجی چنانچه لازم باشد باید به خریدار یا مقامات رسمی کشور مقصد گواهی مبدا را تقدیم کند. این گواهی نشان از ایرانی بودن کالا دارد. برای دریافت گواهی مبدا، صادرکننده باید به اتاق بازرگانی تهران مراجعه نموده و فرم خام درخواست گواهی مبدا را دریافت کند.
شخص صادر کننده باید فرم را به زبان انگلیسی تکمیل کرده و آن را به همراه کپی کارت بازرگانی، کپی بارنامه و اصل پروانه صادراتی به کارشناس تحویل دهد. کارشناس نسز مدارک را بررسی کرده و پس از تطبیق دادن، گواهی مبدا را صادر می کند.
تشریفات گمرکی
پس از آن که شخص صادرکننده تمام مدارک مورد نیاز را تهیه نمود، حال باید نوبت به انجام تشریفات گمرکی می رسد. تشریفات گمرکی به دو قسمت تقسیم می شود: تشریفات انبار و ترخیص گمرکی.
- تشریفات انبار
صادرکننده باید کالای صادراتی را بسته بندی کرده و لیست عدل‌بندی تهیه کند. پس از آن باید یک وسیله حمل انتخاب کرده و کالا را به گمرک برساند. حال برای آن که بتواند کالا را وارد گمرک کند، لازم است تا فرم درخواست ورود را تکمیل نماید.
قبل از آن که کالا به محوطه گمرک وارد شود، صادرکننده فرم درخواست ورود را از مامور گمرک دریافت کرده و مشخصات خودش، کشور مقصد و تعداد عدل‌ها را وارد می کند. مامور گمرک نیز پس از تایید آن را مهر کرده و به صادرکننده می دهد. حال دیگر کالا می تواند وارد محوطه گمرک شود.
حال صادرکننده باید این برگه را به حراست گمرک بدهد تا اجازه ورود کالا به گمرک مجوز بیجک داده شود. (بیجک به برگه‌ای گفته می شود که فروشنده برای خریدار صادر می کند و در آن مقدار و نوع کالا را درج می گند. خریدار باتوجه به این برگه کالا را تحویل می گیرد.)
کالا وارد گمرک شده و برای آن قبض باسکول صادر می شود. صادرکننده کالا را پشت درب انبار می فرستد و اگر حمل کالا به صورت یکسره باشد، شخص صادرکننده باید مراحل اظهار گمرکی را شروع نماید. درغیراین صورت کالا وارد انبار شده و تعداد آن در پشت بیجک ذکر می شود.
- ترخیص گمرکی:
برای ترخیص شدن کالا از گمرک لازم است که صادر کننده مدارکی از قبیل کارت بازرگانی ،بیمه نامه باربری صادراتی کالا و لیست عدل بندی را در دست داشته باشد و به اطلاعات گمرک مراجعه نماید.
اگر شخص خارجی صادرکننده کالا کدشناسایی در سیستم کدینگ نداشته باشد، باید فرم‌های لازم را تکمیل کرده و اصل مدارک شناسایی خود را ارائه دهد. زمانی که اطلاعات او وارد سیستم شد به او کد اختصاصی داده می شود و در دفعات بعدی خود نیز می تواند از این کد استفاده کند.
حال واحد تایپ باید اظهارنامه را تکمیل کرده و به صادرکننده ارائه دهد. صادرکننده نیز باید اظهارنامه را امضا و ضمیمه مدارک هویتی‌اش کند. این اظهارنامه به همراه مدارک هویتی به واحد احراز هویت فرستاده می شود تا هم مدارک بررسی گردد و هم ارزش اظهارشده کالا چک شود.
پیش از هرچیز اظهارنامه توسط مسئول واحد صادرات، ارزیابی می شود تا کالا صادراتی با رعایت دستورالعمل‌های طرح انتخاب مسیر، ارزیابی گردد. بعد از آن که اظهارنامه به دست مسئول صدور پروانه رسید، اظهارنامه را فراخواهی کرده و پروانه صادراتی را صادر می کند.
شماره این پروانه را در اظهارنامه و ارزش دلاری اظهارنامه را در پروانه صادراتی قید می کند. در نهایت اظهارنامه و پروانه صادراتی به کراشناس ارزیابی صادرات تحویل داده می شود.
پروانه به صاحب کالا داده می شود و او نیز با در دست داشتن این پروانه می تواند به درب خروج مراجعه کند. آنجا مجددا مدارک او چک می شود و اگر نقصی وجود نداشت، اجازه خروج کالا از انبار داده می شود.
آماده‌سازی کالا برای ارسال به مقصد
برای صادرات و خروج کالا توسط خارجی، شخص صادرکننده باید مطابق با توافقات خود با خریدار نوع حمل را انتخاب کند و سپس به یکی از متصدی‌های حمل و نقل مراجعه نموده و حمل کالا را به او بسپارد.
در اینجا ضروری است که صادرکننده مشخصات کالای خود را با فرم درخواست متصدی حمل و نقل تطبیق دهد. متصدی نیز مشخصات را با فرم خود بررسی کرده و استعلام قیمت را به صادرکننده اعلام می کند.
حال صادرکننده و متصدی حمل باید درمورد نحوه پرداخت هزینه بایکدیگر به توافق برسند و چنانچه لازم باشد صادرکننده مبلغی را به عنوان پیش پرداخت به متصدی حمل پرداخت کند.
پس از آن، صادرکننده اسناد و مدارک را به متصدی می دهد تا وی براساس آن بارنامه را صادر کرده و یک نسخه از آن را به صاحب کالا بدهد و نسخه دیگر را صادر کند.
پس از آن که بارنامه صادر شد، صاحب کالا می تواند کالای خود را از گمرک خارج کرده و برای خریدار ارسال کند.
بارگیری و ارسال کالا
بعد از آن که تمامی کارها و مراحل فوق طی شد و انجام گرفت، برای آن که کالا به صورت نهایی ارسال شود لازم است تا مدارک آن کالا به طور مجدد مورد بررسی قرار بگیرد.
گفتیم که بعد از آن که پروانه صادراتی صادر شد، شخص خارجی صادر کننده می تواند به درب خروج کراجعه کند، در آنجا پروانه و سایر مدارک بررسی می شود و درصورت تطابق، بیجک خروج کالای صادراتی صادر خواهد شد.
شخص صاحب کالا اکنون با در دست داشتناین بیجک به انباری که کالا در آن قرار دارد مراجعه کرده و تسویه حساب مالی را انجام می دهد و کالای خود را از انبار گرفته و مجددا به سمت درب خروج می رود.
حال صادر کننده باید دفتر درب خروج را امضا کند تا اجازه خروج کالا به او داده شود. پس از آن باید پرونه صادراتی و بیجک را به متصدی حمل بدهد و اقدام به بارگیری کالا نماید.
موارد فوق تمام راه‌هایی بود که یک خارجی برای صادر و خروج کالا از کشور باید انجام هد. البته امکان دارد برخی از مراجل تغییراتی نیز داشته باشد.
در پایان این مطلب باید بگوییم اگر شخص خارجی تصمیم بگیرد کالایی را از کشور صادر و خارج کند، باید مراحلی را انجام دهد که در فوق مفصل درباره آن صحبت کردیم. شخص خارجی برای صادرات کالا باید کد بازرگانی داشته باشد و چنانچه فاقد آن است، لازم است تا صادرات را از طریق یکی از شرکت‌های بین المللی انجام دهد.