حقوق مسافر : مسافران سرگردان در فرودگاه‌ها، برخی با بچه‌های کوچک، یا بیمارانی که برای مداوای خود در شهری دیگر هواپیما را به عنوان وسیله حمل‌ونقل انتخاب کرده‌اند، همگی ساعت‌های طولانی منتظر اعلام زمان پرواز خود از بلندگوی فرودگاه هستند. اما انگار این ساعت‌ها پایانی ندارد و این افراد با وجود اینکه هواپیما را به دلیل سریع‌تر رسیدن به مقصد انتخاب کرده‌اند باید ساعت‌های طولانی را بابت تاخیر هواپیما تحمل کنند. این درحالی است که در فرودگاه نه فضای مناسبی برای استراحت آنها درنظر گرفته شده نه اینکه پذیرایی مناسبی از آنها می‌شود و این افراد باید این ساعت‌های طولانی را با نشستن بر صندلی‌های فرودگاه تحمل کنند.
تاخیر هواپیماها این روزها مشکلات بسیاری را برای برخی از هموطنان ایجاد کرده است. اما عدم آگاهی مسافران از حقوق خود در رابطه با وظایف ایرلاین‌ها در این زمینه باعث شده با وجود تحمل تاخیر هواپیماها خساراتی متوجه آنها شود. ولی این مسافران به دلیل عدم آگاهی از قوانین در این راستا به دنبال احقاق حقوق خود نباشند. حال باید دید طبق قوانین، شرکت‌های هواپیمایی چه وظایفی در قبال مسافران دارند؟ و این شرکت‌ها‌نبایدخسارات وارده به مسافر به دلیل تاخیر در پروازها را جبران کنند؟و مسافران در زمینه گرفتن حق خود باید به کجا مراجعه کنند؟ در این راستا محمدصالح نیکبخت حقوقدان و وکیل دادگستری با سعه‌صدر پاسخگوی سوالات ما بودند که از نظرتان می‌گذرد.
محمد صالح نیکبخت حقوقدان با اشاره به اینکه تاخیر هوا پیماها مشکلات بسیاری را برای بسیاری از مسافران ایجاد کرده است، به «قانون» توضیح داد: مطابق قرارداد بین‌المللی ایکائو، شرکت‌های هواپیمایی اعم از خصوصی یا دولتی ضامن پرداخت هرگونه خسارت ناشی از حمل‌ونقل هم در مواردی که زیان جانی و بدنی و هم در مواردی که بر اثر تخلفات هواپیما، خسارات مادی و حقوقی به افراد وارد می‌شود، هستند.
پرداخت هزینه بلیت هواپیما برای رسیدن سریع به مقصد
این حقوقدان ادامه داد: مسافران درحالی با وجود هزینه بالای بلیت و در ضمن تشریفات تهیه بلیت و رفتن به فرودگاه و.. هواپیما را به عنوان وسیله حمل‌ونقل انتخاب می‌کنندکه هواپیما آن‌طوری که از نام آن به ذهن متبادر می‌شود که آنان را به موقع به مقصد برساند.
نقص هواپیما بهانه ایرلاین‌ها
وی با بیان اینکه شرکت‌های هواپیمایی هرگاه بلیتی را برای شخصی صادر می‌کنند لازم است به موقع اقدامات لازم برای بازرسی و بررسی نواقص احتمالی هواپیما را به عمل آورند و مقدمات پرواز را مهیا کنند، خاطرنشان کرد: در کشور ما رایج شده ایرلاین‌ها به بهانه نقص هواپیما، مسافران را ساعت‌ها و گاهی بیش از 12 ساعت (نیمی از شبانه‌روز) در فرودگاه‌ها سرگردان می‌کنند و متاسفانه این موضوع رفته رفته تبدیل به حالتی عادی شده‌است. بدون اینکه شرکت‌های هواپیمایی ضامن خسارات وارده به مسافران از لحاظ اتلاف وقت و کسب وکار و.. شوند. به عنوان مثال ممکن است مسافر هواپیما بیماری باشد و برای مداوا راهی شهر دیگر شده باشد یا تاجری برای مناقصه یا مزایده قصد سفر می‌کند که عدم حضور به موقع وی خسارات مالی فراوانی را برایش ایجاد می کند.
نیکبخت تصریح کرد: البته موضوع تنها محدود به این موارد نیست به عنوان مثال بسیاری از اساتید دانشگاه‌ها اساتید پروازی هستند (که انتخاب وی حتما به دلیل توان علمی بالایش بوده) پس تاخیر هواپیما نه تنها باعت تضییع وقت استاد می‌شود بلکه ده‌ها دانشجو به این جهت از تحصیل باز می‌مانند و به علت عدم تنظیم مجدد کلاس برای دانشجویان توسط این استاد، از این لحاظ ضررو زیان فراوانی برای دانشجو، استاد و دانشگاه یا موسسه آموزشی ایجاد می‌شود.
پس باید گفت این یعنی وضعیت، یعنی تاخیرهای پی‌در‌پی هواپیما در فرودگاه‌های مختلف اندک اندک به معضلی برای مسافران تبدیل شده و با توجه به اینکه متاسفانه در کشور ما به ایجاد خطوط ریلی سریع‌السیر ارزان قیمت توجه نشده است و بر هیچ کس پوشیده نیست که بسیاری از جاده‌های کشور به شدت غیراستاندارد، نامناسب و ناامن هستند پس در حال حاضر بهترین گزینه برای سفر، استفاده از شرکت‌های هواپیمایی است.
عدم رعایت حقوق شهروندی
این وکیل دادگستری با اشاره به اینکه باید به تاخیر هواپیماها معترض بود، ادامه داد: دولت نمی‌تواند بدین لحاظ به دلیل اینکه شرکت‌های هواپیمایی بزرگ، دولتی هستند مدعی رعایت حقوق شهروندی شود و به این مسئله که به نوعی به حقوق شهروندی به صورت عام برمی‌گردد بی‌توجه باشد. سال‌ها حقوقدانان و فعالان مدنی بر عدم رعایت فصل سوم قانون اساسی تحت عنوان حقوق ملت تا کید می‌کنند و در این زمینه اعتراض دارند ولی حقوق شهروندی تنها محدود به این موارد نیست و پاسخگو نبودن شرکت‌های هواپیمایی کشوری به خواسته‌های مسافران، موضوع را بیش از بیش عمومی‌تر کرده‌است.
این حقوقدان با اشاره به اینکه باید شرکت‌های هواپیمایی و همچنین مسافران با حقوق خود آشنا شده و نیز حق مطالبه خسارات برای مسافران درنظرگرفته شود، خاطرنشان کرد: مطابق مقرراتی که بر شرکت‌های هواپیمایی سراسر دنیا حاکم است و شرکت‌های هواپیمایی ایران هم باید از آن تبعیت کنند باید خساراتی که در راستای اتلاف وقت به مسافران وارد می‌شود جبران شود که ظاهرا ایرلاین‌ها این موضوع را رعایت نمی‌کنند.
پذیرایی از مسافران با کیک‌و آبمیوه
نیکبخت با بیان اینکه شرکت‌های هواپیمایی قبل از حرکت، باید نسبت به آماده سازی هواپیماهای خود اقدام و در صورت نقص هواپیما مراتب را پیش از ورود مسافر به فرودگاه به مسافران اعلام کنند، توضیح داد: مسافران نباید در فرودگاه‌ها سرگردان شوند. ناگفته نماند که در فرودگاه‌ها برخوردهای مناسبی هم با مسافران از لحاظ اختصاص فضای مناسب برای استراحت آنها و پذیرایی مناسب صورت نمی‌گیرد.
گاهی با تاخیر بیش از حد مسافران برای دریافت کیک و آبمیوه صنعتی باید در صف‌های طولانی بایستند که این‌گونه برخوردها با مسافران نه در شأن ایرلاین‌ها و نه در شأن مسافران است. به این جهت تمامی این موارد باید مورد توجه قرار گیرد. وی ادامه داد: مطابق مسئولیت مدنی مواقعی که مسافران ضررو زیانی متحمل می‌شوند باید خسارات وارده توسط ایرلاین‌ها جبران شود و محاکم نیز براین اساس به موضوع عادلانه توجه کنند و تنها به ظواهر قانون و لزوم اثبات تقصیر اکتفا نکنند.
بازپرداخت خسارات وارده به مسافران
نیکبخت با اشاره به اینکه بنده به عنوان کسی که بسیار با هواپیما مسافرت می‌کنم و در بسیاری از موارد بابت این تاخیرها نتوانستم به جلسه وقت دادگاه برسم، خاطرنشان کرد: هرچند اکثر دادگاه‌ها این مسئله را عذر تلقی می‌کنند اما در برخی از موارد نیز همین موضوع برای وکلا و اصحاب دعوی مشکلاتی را ایجاد کرده است. مواردی اتفاق افتاده است؛ برخی از افراد علیه شرکت‌های هواپیمایی شکایت کرده‌اند و برخی از دادگاه‌ها عکس‌العمل مثبتی نشان داده و شرکت هواپیمایی را به بازپرداخت خسارات وارده به مسافر محکوم کرده‌اند، اما این موارد هنوز به صورت رویه متعارف درنیامده است. مواردی هم اتفاق افتاده که برخی از محاکم به موضوع بذل توجه نکرده و گفته‌اند که مسافر باید تقصیر شرکت را ثابت کند که باید گفت این موضوع هم بسیار زمانبر بوده و هم مستلزم صرف هزینه‌های دادرسی خواهد بود.
نیکبخت درخاتمه یادآور شد:در این‌گونه موارد بسیاری از مسافران از طرح دعوا در محاکم صرف‌نظر می‌کنند و بدین جهت حکایت همچنان باقی است و مردم همچنان از این تاخیرها ناراضی هستند و این را به حساب سوءمدیریت شرکت‌های هواپیمایی و عدم توجه به حقوق شهروندی خویش تلقی می‌کنند.
نفیسه صباغی
