کودک طلاق – افزایش پی‌آمدهای مثبت برای کودک طلاق

افزایش پی‌آمدهای مثبت برای کودک طلاق

شش مهارت (مستند!) برای والدین

نگهداری و بزرگ کردن کودک طلاق می‌تواند سخت باشد. طلاق بیش از پایان یافتن یک رابطه، به معنای تغییرات عظیم در سبک زندگی‌ها است. اعمال این جابه‌جایی می‌تواند به طرز باورنکردنی برای همه‌ی افراد خانواده پرهزینه باشد. برای والدینی که طلاق می‌گیرند فشار اضافی نگرانی در مورد وفق پیدا کردن فرزندان به ساختار جدید خانواده در کوتاه‌مدّت و بلندمدّت وجود دارد.

کودک طلاق

بسیاری از والدین سوال‌هایی در رابطه با گذران زندگی بچّه‌هایشان و این که چه کاری می‌توانند انجام بدهند، دارند. آن‌ها اغلب سوال می‌کنند:

• به عنوان یک مادر یا پدر، چگونه می‌توانم فرزندانم را در این تغییر شرایط حمایت کنم؟
• در مورد اثر این طلاق روی آینده‌ی آن‌ها چقدر باید نگران باشم؟
• اصلاً می‌توانم در مورد آن کاری انجام دهم؟

بیایید برخی از جدیدترین تحقیقات روانشناسی در مورد اثرات طولانی‌ مدّت طلاق را برای پاسخ دادن به این سوالات (و سوالات بیشتر!) بازبینی کنیم.

سوال: آیا بچّه‌ی من دارد این شرایط را به تنهایی تحمّل می‎کند؟ طلاق برای کودکان چقدر رایج است؟

جواب: تخمین زده می‌شود که حدود سی تا پنجاه درصد کودکان پیش از رسیدن به 18 سالگی طلاق والدین را تجربه می‌کنند (مرکز ملّی آمار سلامت، 2008). پس احتمال دارد که کودک شما، کودکانی را که تحت شرایط یکسان بوده‌اند یا هستند را بشناسد.

سوال: طلاق من چطور بچّه‌هایم را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟

جواب: بیشتر کودکان در کوتاه مدّت به خاطر طلاق پریشان و ناراحتند (اُهارا، ولچیک و سندلر در سخنرانی). اگرچه مهم است بدانید که اکثریّت کودکان در طول زندگی خود، مشکلات وفقی خاصّی بروز نمی‌دهند (شیفرن، آماتو، 2001). متاسّفانه اقلیّت قابل‌توجّهی از کودکان در خانواده‌هایی که طلاق در آن‌ها رخ داده، عواقب منفی طولانی‌مدّت را تجربه می‌کنند که می‌تواند آن‌ها را تا بزرگسالی دنبال کند. افزایش ناهنجاری‌های ذهنی، موفّقیّت کم‌تر در مدرسه، استفاده‌ی بیشتر از مواد، روابط دوستانه‌ی ضعیف‌تر و رفتارهای جنسی خطرناک‌تر چند تا از این عواقب هستند که می‌شود به آن‌ها اشاره کرد (ولچیک 2014، افیفی، بومن، فلیسشر و سارین 2009، آماتو، 2001). بنابراین والیدن باید از پتانسیل اثرات منفی طلاق روی بچّه‌های خود، آگاه باشند.

در حالی که کودک طلاق در حقیقت در خطر قابل توجّه عواقب منفی طولانی‌مدّت قرار دارند، معنایش این نیست که این امر فرای کنترل ما قرار دارد. خبر خوب این است که والدین توانایی کمک کردن به بچّه‌های خود پس از طلاق را دارند. داشتن یک بزرگسال حامی در زندگیشان به کودکان بهترین شانس را برای رشد کردن بدون مشکلات می‌دهد (سندلر، 2012).

سوال: بسیار خوب، من چکار می‌توانم بکنم؟ من پیشنهاد‌های زیاد از متخصّصان زیادی خوانده‌ام. چطور می‌توانم پیشنهادی را که واقعاً کمک کننده است انتخاب کنم؟

جواب: به پیشنهادات مسند نگاه کنید.

هزار کتاب مخصوص والدین وجود دارند که به شما پیشنهادهای مختلفی ارائه می‌دهند. برخی از این پیشنهادها منطقی هستند و برخی دیگر خیلی منطقی نیستند. به همین جهت بهترین روش برای حلّ و فصل این موضوع این است که به علم مراجعه کنیم تا ببینیم کدام راه حل درواقع کار می‌کند.

مداخله سرپرستی

یکی از جامع‌ترین مطالعات در مورد مشکلات طولانی‌مدّت کودک طلاق توسّط دکتر شارلین ولچیک در دانشگاه ایالت آریزونا انجام شده است. دکتر ولچیک و همکارانش “برنامه‌ی شروع‌های تازه (NBP)” را که یک مداخله‌ی سرپرستی‌محور برای خانواده‌های در حال طلاق است، طرّاحی کردند. NBP یک برنامه‌ی ده قسمتی است که برای ترویج سرپرستی موثّر پس از جدایی یا طلاق طرّاحی شده است. برنامه روی کار کردن با والدین برای دست‌یابی به صلاحیت‌های مربوط به سرپرستی کودکان طلاق مانند استفاده از انضباط مناسب و خارج نگاه داشتن کودکان از میان این معضل، تمرکز می‌کند.

برای تعیین این که آیا این مداخله‌ی سرپرستی در کمک کردن به کودک طلاق موثّر است، محقّقان پس از 6 ماه، 6 سال و 15 سال به سراغ 240 خانواده که برنامه را دنبال کردند رفتند. آن‌ها هم از والدین و هم از کودکان در مورد عوامل استرس‌زایی که تجربه کردند، احساساتشان مثلاً افسردگی و خشم و پی‌آمدهای مثبت مانند ایمان داشتن به خود و کنار آمدن فعّالانه با چالش‌های زندگی پرسیدند. به گروهی دیگر که به ان‌ها با نام گروه کنترل اشاره می‌شود، سه کتاب کمک به نفس معروف در مورد کنار آمدن با طلاق داده شد تا بخوانند. برای تعیین این که برنامه‌شان موثّر بود یا خیر، دکتر ولچیک و همکارانش تجربیات خانواده‌هایی که برنامه‌ی آن‌ها را انجام داده بودند با تجربیات خانواده‌هایی که تنها کتاب‌ها را خوانده بودند، مقایسه کردند.

نشان داده شد که “برنامه‌ی شروع‌های تازه” بسیار موثّر است. (ولچیک، 2015، کریستوفر، 2017)

• 15 سال پس از برنامه‌ی مداخله، بزرگسالان جوانی که مادرانشان در برنامه‌ی شروع‌های تازه شرکت کرده بودند، به طور ویژه سطوح پایین‌تری از اختلالات درونی‌سازی مانند اضطراب و افسردگی نسبت به خانواده‌هایی که والدینشان وارد برنامه نشده بودند، نشان دادند.
• تقریباً 25 درصد از نوجوانان و بزرگسالان جوانی که مادرانشان در برنامه شرکت نکرده بودند، گزارش افسردگی در 9 سال اخیر را دادند. در مقابل کتر از 8 درصد نوجوانان و بزرگسالان جوانی که مادرانشان در برنامه شرکت کرده بودند دچار این وضعیت بودند؛ یعنی سه برابر کمتر.
• آمار اختلالات درونی‌سازی برای افرادی که در برنامه شرکت نکرده بودند، سه برابر بیشتر بود.
• مردان جوان بزرگسالی که مادرانشان در برنامه شرکت کرده بودند، پس از 15 سال به مقدار قابل توجّهی کم‌تر به استفاده از موادّ مخدّر مبتلا شده بودند.
• کودک طلاق که مادرانشان در برنامه شرکت کردند، براساس گزارش‌ها کمتر درمورد سختی‌هایی که طلاق برای آن‌ها ایجاد می‌کرد، فکر می‌کردند.

به علاوه‎‌ی پیشگیری از پی‌آمدهای منفی طولانی‌مدّت، NBP منجر به پی‌آمدهای مثبت مختلفی شده‌است (ولز، 2011، سیگال، 2012، بوندز، 2010). شش سال پس از مداخله، نوجوانان مادرانی ‌که در برنامه شرکت کرده‌بودند:

• قادر بودند بهتر با مشکلاتشان کنار بیایند.
• اعتماد بیشتری به توانایی‌شان در مدیریّت موثّر چالش‌های زندگی داشتند و این علامت موفّقیت در آینده است.
• احتمال تنظیم اهداف تحصیلی بالاتر و آرزوهای شغلی بلندپروازانه‌تر داشتند.
• کیفیت بهتر رابطه‌ی مادرفرزندی را گزارش دادند.
• عزّت نفس بالاتری داشتند.
• نمرات آکادمیک بهتری داشتند.

سوال: باشد، برنامه بسیار موثّر است. این چه ربطی به من دارد؟

جواب: والدینی که از مهارت‌های آموزش‌داده‌شده در برنامه استفاده کردند، تغییرات مثبتی در روابطشان با فرزندانشان و هم‌چنین در وفق یافتن فرزندانشان با شرایط، مشاهده کردند. بنابراین استفاده از برخی از این مهارت‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به فرزندان خود کمک کنید.

برنامه‌ی شروع‌های تازه به خاطر روشی که والدین رفتارها، فعل و انفعالات و روابطشان با کودکانشان را تغییر دادند، موثّر بود. برنامه جادویی نبود بلکه والدین گروهی از مهارت‌های متمایز را می‌آموختند که به آن‌ها اجازه می‌داد تا به کودکان خود کمک کنند تا رویاهای بزرگ‌تری داشته باشند، مشکلات را به روش موثّرتری حل کنند و از تجربیات منفی در زندگی خودداری کنند. اگر آن والدین آن مهارت‌ها را آموختند و به فرزندانشان کمک کردند، شما نیز می‌توانید!

شش نکته‌ی کلیدی از NBP (و تحقیقی دیگر) برای والدینی که طلاق گرفته‌اند (برگرفته از ولچیک و سندلر در سخنرانی در اُهارا):

1. کودکان خود را از درگیر شدن حفظ کنید.

درگیری میان والدین یکی از قوی‌ترین عوامل مشکلات کودکان پس از طلاق است (دیویدسون، اُهارا و بک، 2014؛ آماتو، 2001). به همین جهت مهم‌ترین کاری که برای کنار آمدن فرزند خود با طلاق می‌توانید انجام دهید این است که اجازه ندهید شاهد یا میان درگیری باشد! با والد دیگر هماهنگ کنید تا مطمئن شوید این مکالمه‌ی سخت، زنگ‌های تلفنی و غیره زمانی اتّفاق می‌افتد که کودک آن اطراف نیست. برای خودداری از این بحث‌ها، خود را جای کودک گذاشتن کمک کننده است. تصوّر کنید وقتی که دو نفر که مهم‌ترین افراد زندگی شما هستند دارند یکدیگر را واقعاً یا در لفافه نابود می‌کنند. به والد دیگر بگویید در حضور کودکان در مورد مسائل دشوار حرف نخواهید زد.

2. یارکشی نکنید! از بچّه‌های خود نخواهید تا میانجی یا پیغام‌بر باشند. والدین گاهی از فرزندانشان می‌خواهند تا چیزی را که مانند پیام‌هایی بی‌منظور است، به شریک زندگی سابقشان بگویند. این پیام‌ها ممکن است توسّط والد دیگر این‌گونه تفسیر نشوند و بنابراین نکشیدن بچّه‌ها به “سمت خودش” برای او چالش‌زا باشد. راه حل چیست؟ از این که فرزندانتان هر پیامی را منتقل کنند، جلوگیری کنید. هم‌چنین ممکن است وسوسه‌انگیز باشد ولی در مقابل اصرار به این که از فرزندتان به عنوان محرم اسرار یا بد جلوه دادن والد دیگر استفاده کنید، مقاومت کنید. درنهایت قرار دادن کودک طلاق در این موقعیت‌ها به آن‌ها آسیب می‌رساند.
3. حامی باشید! روش‌های زیادی برای فراهم نمودن حمایت وجود دارد. شنونده‌ی خوبی بودن و تشویق آن‌ها به صحبت در مورد تجربیات عاطفی‌شان خیلی موثّر است. پرسیدن سوالات با پایان باز و تایید اعتبار احساسات فرزندانتان به آن‌ها نشان می‌دهد که شما اهمّیّت می‌دهید. به علاوه، گذراندن وقت با کیفیت بیشتر با کودکان حمایت شما را نشان می‌دهد. این زمان اندیشناکی است که شما نه‌تنها به صورت فیزیکی کنار آن‌ه هستید بلکه به صورت ذهنی مرتبط هستید. تلفن همراه و بقیه‌ی عوال حواس‌پرتی خود را کنار بگذارید تا بتوانید توجّه متمرکز و تقسیم‌نشده‌ی خود را به آن‌ها بدهید. پیاده‌سازی “زمان تفریح خانوادگی” را هفته‌ای یک‌بار لحاظ کنید که کودک در آن می‌تواند یک فعّالیّت یک‌ساعته و ارزان (مثل بولینگ، پیک‌نیک و بازی تخته‌ای) انتخاب کند که همه بتوانند از آن لذّت ببرند.
4. ساختار فراهم کنید! با اعمال ساختار، یک محیط قابل‌پیش‌بینی ایجاد کنید. پس از طلاق روند عادّی زندگی کودک طلاق کاملاً از بین می‌رود. در مورد روند خانوادگی خود با کودکان صحبت کنید و به طور واضح بیان کنیدکه چه چیزی قرار است تغییر کند و چه چیزی قرار است همان‌گونه بماند. به اعمال قوانین خانوادگی موثّر مانند قوانین گروه سنّی ادامه دهید یا این که اگر قوانین قبلی دیگر معنایی ندارند، قوانین جدیدی بسازید. در حالی که مشخّص است هیچ‌کس نمی‌خواهد با زیادی سخت‌گیر بودن “والد بد” باشد، حقیقت این است که قوانین و ساختار، وقتی تغییرات زیادی در دنیایشان رخ می‌دهد، به کودک یک احساس پیش‌بینی می‌دهد.
5. مراقب خودتان باشید! یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای کودکان خود انجام دهید این است که مطمئن شوید مراقب نیازهای احساسی و فیزیکی خودتان هستید. اگر قادر به حمایت از خودتان نباشید، قادر به حمایت از فرزند خود نیز نخواهید بود. به خودتان آسان بگیرید؛ به خودتان یادآوری کنید که در حال تجربه‌ی تغییرات زیادی هستید و یافتن یک روند عادّی جدید زمان خواهد برد. به سیستم حمایت بزرگسالانه‌ی خود تکیه کنید؛ صحبت کردن با دوستان، خانواده و مشاور را لحاظ کنید.
6. رابطه‌ی موثّر با شریک زندگی قبلی خود را تمرین کنید. ارتباط معمولی و تبادل اطّلاعات بین والدین جداشده برای کودک طلاق لازم و سودمند است (لی و بکس، 2000). از ابتدا انتظارات واضح در مورد نحوه‌ی ارتباط برقرار کردنتان، بنا کنید. نسبت به لحن مکالمه‌ی خود محتاط باشید. نهایت تلاش خودتان را بکنید تا با یک لحن دوستانه و باادب صحبت کنید و از فریاد زدن پرهیز کنید. روش‌های ارتباطی که برایتان رجحان دارند مانند تلفن، پیام، ای‌میل یا ملاقات به شخصه را مشخّص کنید. سعی کنید روی مسائل روز متمرکز باشید و از برقراری ارتباط زمانی که ناراحت هستید پرهیز کنید. اگر لازم است یک دوره‌ی ارتباط بگذرانید یا یک میانجی بیابید تا تبادل اطّلاعات را تسهیل کنید. سعی کنید رابطه‌ی خود را از حالت یک زوج مزدوج به رابطه‌ی کاری و همکارانه تغییر دهید.

تحقیقات جدید در مورد اثر برنامه‌های پیش‌گیری کننده برای کودک طلاق کودکان طلاق دارد جواب‌هایی در مورد تکنیک‌های سرپرستی ویژه برای افزایش پی‌آمدهای مثبت، مهیّا می‌کند.

دکتر ولچیک و همکارانش در حال شروع جمع‌آوری اطّلاعات برای یک پیگیری پس از 26 سال از برنامه‌ی NBP هستند. این پروژه روی برنامه‌های پیش‌گیری‌کننده در طی نسل‌ها تمرکز دارد. فرض می‌شود که تمرینات مثبت سرپرستی آموخته‌شده در برنامه‌ی شروع‌های تازه می‌تواند به نسل بعد منتقل شود و منجر به تمرینات سرپرستی موثّرتر، کودکان سالم‌تر و خانواده‌های خوشحال‌تر بشود! منتظر قسمت هیجان‌انگیز بعد باشید.