جرایم نظامی به چند دسته تقسیم و چه مواردی را شامل می شوند؟

جرایم نظامی با سایر جرایم متفاوت است و نحوه رسیدگی به آنها نیز مختص به خود می‌باشد. به طور کلی جرایم نظامی به جرایم عمومی، خاص، مختلط  و مالی تقسیم می‌شوند که در ادامه هریک را به تفکیک توضیح خواهیم داد. در ادامه با ما همراه باشید.

جرایم نظامی به چند دسته تقسیم می شود؟

به طور کلی جرایم نظامی به چهار دسته مختلف تقسیم می‌شود.

• همان طور که گفته شد، دسته اول آن گونه تخلفاتی هستند که تنها افراد نظامی قادر به انجام آن هستند. مثل فرار از جنگ یا خدمت و خواب در حین نگهبانی که این گونه از تخلفات توسط سازمان قضایی نیروهای مسلح مورد پیگیری قرار میگیرد.
• دسته دوم از جرایم مابین افراد نظامی و غیر نظامی مشترک است. اما از آنجایی که اعضای نیروهای مسلح با تکیه بر شغل خود به آن تخلف دچار می‌شوند، شکل تخلف نظامی به خود می‌گیرد. اختلاس و ارتشا در این گروه جای دارند.
• دسته سوم به جرایمی گفته می‌شود که در حین انجام دستورات مقام قضایی به وجود می‌ایند. این جرایم در راستای وظیفه ضابط قوه قضاییه بودن شکل میگیرد. ضرب و شتم متهمینی که باید در دادگاه عمومی مورد محاکمه قرار گیرد، در این دسته جای دارد.
• جرایم نوع چهارم، جرایم عمومی هستند که توسط نظامیان در خارج از وقت اداری و جدای از وظایف شغلی شکل می‌گیرد. ترک انفاق نمونه‌ای از این جرایم است که در دادگاه عمومی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

جرایم عمومی نظامی یعنی چه؟

جرم عمومی به آن دسته از تخلفاتی گفته می‌شود که یک فرد نظامی بدون در نظر گرفتن وظایف کاری خود مرتکب می‌شود. به عبارت دیگر جرایم عمومی نظامی آن دسته از تخلفاتی است که افراد عادی نیز قادر به انجامش هستند. خرید اسلحه، اخفای اسلحه، کلاهبرداری و… از جمله این تخلفات به حساب می‌آیند.

در این دست از جرایم که بین نظامیان و غیرنظامیان مشترک است، ملاک تشخیص جرم، شخصیت ارتکاب کننده است. در صورتی که شخص در نیروهای مسلح مشغول به فعالیت باشد و جرم مرتکب شده با وظایف و مسئولیت‌های شغلی او مرتبط باشد، تخلف صورت پذیرفته در دسته جرایم نظامی جای می‌گیرد.

جرایم خاص نظامی یعنی چه؟

یکی دیگر از انواع جرایم نظامی ، جرایم خاص نظامی است. این دست از جرایم که مختص به نظامیان است با سرعت عمل و شدت بیشتری مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. فرار از خدمت سربازی در این دسته از جرایم جای می‌گیرد. این گونه از جرایم در دادگاه‌های نظامی مورد بررسی و رسیدگی قرار می‌گیرند. با استناد به مطالعات و تحقیقات انجام گرفته از سوی سازمان قضایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، بیشترین جرایم مربوط به جوانان در حین خدمت سربازی به فرار از آن باز می‌گردد که این مسئله به ریشه در عزت نفس پایین این دسته از سربازان دارد.

بر طبق ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر عملکرد و رفتاری اعم از انجام دادن و یا ندادن کاری که قانون برای آن مجازات در نظر گرفته است، جرم به حساب می‌آید. با یک نگاه کلی می‌توان گفت جرایم در نظام نیز به همین صورت تعریف می‌شوند. در نظام، نقض انضباط و یا تخلف از وظایف و مسئولیت‌ها، جرم نظامی به حساب می‌آید و مقنن برای آن مجازات در نظر می‌گیرد.

بر اساس تبصره ۲ ماده ۵۹۷ آیین دادرسی کیفری که در سال ۱۳۹۳ شمسی به تصویب رسید، هر گونه کوتاهی و یا تخلف در انجام وظایف و مسئولیت‌های نظامی و انتظامی از سوی اعضای نیروهای مسلح جرم به حساب آمده و با متخلفان بر طبق قانون و مقررات برخورد خواهد شد.

شورای نگهبان جمهوری اسلامی ایران جرایم خاص نظامی را آن دسته از تخلفاتی می‌داند که افراد غیرنظامی قادر به ارتکاب آن نیستند. فرار از خدمت سربازی، خوابیدن در حین نگهبانی و… در این گروه از جرایم جای می‌گیرد. بدین ترتیب ارتکاب کنندگان جرم را می‌توان درجه داران، افسران، کارکنان وزارت دفاع و اعضای ارتش جمهوری اسلامی دانست که در حین خدمت تخلفی انجام داده‌اند.

جرایم خاص نظامی از زمان پیش از انقلاب و پس از آن از اهمیت بالایی برای مقنن برخوردار بوده است. به همین جهت برای رسیدگی سریع و دقیق به این موضوع محاکم قضایی متعددی شکل گرفته است.

به طور کلی برای تشخیص جرایم خاص نظامی دو صفت به صورت همزمان باید وجود داشته باشد. اول اینکه ارتکاب کننده جرم حتما عضوی از نیروهای مسلح باشد و دوم اینکه تخلف ماهیتی نظامی داشته باشد(مثل فرار از جنگ).

نکته قابل ذکر این است که در صورتی که فردی نظامی دست به جرایم عمومی بزند، محاکمه وی در دادگستری عمومی پیگیری می‌شود.

جرایم نظامی یعنی چه؟

جرایم مختلط به جرایمی گفته می‌شود که نظامیان در حین خدمت و یا به سبب خدمت انجام می‌دهند. برخی از حقوقدانان بر این باورند که جرایمی که از سوی نظامیان انجام می‌شود، جرایم خاص نظامی و جرایمی که از سوی غیرنظامیان نیز قابل ارتکاب است در دسته جرایم مختلط جای می‌گیرد.

جرایم نظامی به صورت مالی چه تعریفی دارد؟

مجموعه اقداماتی که شخص یا اشخاص بر روی اموال قابل معامله و انتقال به غیر انجام می‌دهند را می توان تعریفی کلی از جرم مالی دانست. جرم مالی را می توان از جرایم کلی دانست که اموال منقول و غیر منقول را شامل می‌شود. در صورتی که روال عادی، قانونی و معمول معاملات تغییر یابد، جرم مالی شکل گرفته است.

ایجاد آتش سوزی، تخریب اموال و ادوات جنگی، تخریب و یا فروش اشیای نظامی و… از جمله جرایم نظامی به شمار می‌رود. سرقت، ارتشا، تخریب اموال عمومی و… در زمره جرایم مرتکب مالی قرار دارد که نظامیان و غیرنظامیان از متخلفین آن به حساب می‌آیند.

بر اساس ماده ۷۲ قانون مجازات جرایم نظامی ، هر نظامی که از روی عمد به تاسیسات، ساختمان‌ها، استحکامات نظامی، ملزومات جنگی، وسایل دفاعی، وسایل ارتباطی، تجهیزات، وسایل حمل و نقلی، مراکز نگهداری اسناد و دفاتر و هربخش مرتبط با نیروهای مسلح  آسیب وارد کند، به حبس ۵ تا ۱۵ ساله محکوم خواهد شد.