امضا سند ازدواج
براساس فقه اسلامی و قانون مدنی ایران، ازدواج قراردادی است که در آن حقوق و تکالیف متفاوتی به زن و مرد داده میشود. از سال 1360 به بعد، در سند ازدواج که از طرف اداره ثبت اسناد چاپ میشود شروطی به عنوان «شرط ضمن عقد» پیش‌بینی شد که سردفتر مکلف است قبل از اجرای صیغه عقد آنها را برای زوجین قرائت و در صورت ضرورت، مفهومشان را برای آنها بیان نماید تا طرفین با آگاهی کامل ذیل شروط مورد قبول خود را امضا نمایند.
از آن جایی که در زمان عقد، عروس و داماد غرق در شادی و شعف هستند، بدون مطالعه فقط امضاء می‌کنند و گاهی اصلا نمی‌دانند چه تعهداتی را پذیرفته‌اند و فقط در زمان اختلاف، آن گاه که دادگاه طرفین را به اجرای تعهداتشان وادار می‌کند مبهوت می‌مانند که واقعا ما این تعهدات را امضا کرده‌ایم؟
متأسفانه گاهی زمان آنقدر کوتاه است که زوجین فرصت مطالعه شروط را ندارند و به ناچار همه موارد را یکی پس از دیگری امضا می‌کنند. گاهی هم چنانچه زوجین صرف‌نظر از چشم به راهی میهمانان تصمیم داشته باشند موارد را با دقت مطالعه کنند و با آگاهی امضا نمایند، سردفترداران به دلیل ضیق وقت خودشان یا عروس و داماد بعدی که در راه هستند به آنها این فرصت را نمی‌دهند و عملا همان میشود که امروزه شاهدش هستیم. در حالی که قانون سردفتران را مکلف کرده که همه شرایط را برای زوجین بخوانند و به آنها تفهیم کنند تا چنانچه تعهدی پذیرفته میشود با علم و آگاهی باشد. چراکه پذیرفتن هر شرطی که عالمانه و عامدانه نباشد، شرعا و قانونا نافذ نیست، اما همین امضاهای ناآگاهانه‌ای که پای شروط عقدنامه میشود در هنگام بروز اختلاف گریبانمان را می‌گیرد، زیرا پیش فرض قوه قضائیه رعایت قانون در هنگام اجراست، پس نمی‌توان به استناد اینکه «به شروط واقف نبودم و اصلا آنها را نخوانده‌ام و فقط امضا کرده‌ام» از زیر بار انجام شروطی که تعهدشان را پذیرفته‌ایم شانه خالی کرد.
«طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند؛ مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگری بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوءرفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود، وکیل و وکیل درتوکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.»
هرچند با امضای سند ازدواج، زن برخی از حقوق مدنی و معنوی همچون حق سفر، داشتن شغل، انتخاب محل زندگی و مسکن، ولایت بر فرزندان و جدایی از همسر (طلاق) را به شوهر خود اعطا می‌کند، اما برخی حقوق مادی همچون مهریه و نفقه را به دست می‌آورد؛ اما سند ازدواج طوری تنظیم شده است که زن بتواند هنگام عقد، در صورت تمایل به صورت رسمی از حقوقی برخوردار شود و آنها را در سند ازدواج خود ثبت کند. به همین دلیل علاوه بر شروط چاپ شده در عقدنامه‌ها زوجین می‌توانند طبق ماده 1119 قانون مدنی ایران هر شرطی را که مایلند به شروط ضمن عقد خود اضافه کرده و با امضای خود آن را الزام‌آور کنند. مشروط بر این که این شروط خلاف مقتضای امر نکاح نباشد و جزء شرایط غیرشرعی هم محسوب نشود.
متن این ماده چنین است: «طرفین عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند؛ مثل اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگری بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد کند یا سوءرفتاری نماید که زندگانی آنها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود، وکیل و وکیل درتوکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی خود را مطلقه سازد.»
ملاحظه میشود که تمامی مثال‌های به کار رفته در ماده 1119 قانون مدنی، از شروط ناظر به حق طلاق برای زوجه است، اما این مثال‌ها، مانع از آن نیست که زوجین شرطی را در ضمن عقد خود بگنجانند که ناظر بر امور دیگر از جمله تنظیم روابط مالی فیمابین باشد. چنانکه در شرط مندرج در بند «الف» عقدنامه‌ها دیده میشود. البته کم نیستند افرادی که زیر بار این شرایط نمی‌روند و گاهی قبل از عقد و به دلیل سخن گفتن زوجه یا خانواده او از این شرایط، پیوندی بین جوانان صورت نمی‌گیرد.
هرچند گاهی درخواست هریک از زوجین برای اضافه کردن بندی به شروط ضمن عقد با واکنش طرف مقابل یا خانواده‌ها مواجه میشود و ممکن است ذکر همین شروط باعث ایجاد اختلاف و در نهایت مانع از انعقاد این عقد شود، اما اکثر این اختلاف‌ها به دلیل عدم آگاهی طرف مقابل یا خانواده‌ها از شروط مطروحه می‌باشد. چنانچه این آگاهی به وجود بیاید پذیرش آن به مراتب ساده‌تر خواهد بود. گاهی طرفی که اصرار به اضافه کردن شرط موردنظر خود دارد خودش هم علم به آن ندارد و صرفا به دلیل توصیه‌هایی که از دوست و آشنا و اطرافیان شده مصرانه می‌خواهد شرط خود را در عقدنامه بگنجاند. بیشتر خانواده‌ها هم این موضوع را توهین می‌دانند و تصور می‌کنند زنان با بیان این موضوع قصد جدایی دارند.
به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی مهمترین راه هضم شرایط ضمن عقد است و لازم است طرفین قبل از امضای شروط قید شده کاملا به مفاد آن آگاه باشند و چنانچه در هنگام عقد امکان مطالعه دقیق شرایط وجود نداشته باشد، زوجین روز قبل یا در فرصتی پیش از عقد به دفاتر ازدواج مراجعه کنند و موارد عقدنامه را با دقت مطالعه نموده و چنانچه ابهامی داشته باشند از سردفتردار بخواهند تا با توضیح بند موردنظر ابهامات آنها را رفع نماید
به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی مهمترین راه هضم شرایط ضمن عقد است و لازم است طرفین قبل از امضای شروط قید شده کاملا به مفاد آن آگاه باشند و چنانچه در هنگام عقد امکان مطالعه دقیق شرایط وجود نداشته باشد، زوجین روز قبل یا در فرصتی پیش از عقد به دفاتر ازدواج مراجعه کنند و موارد عقدنامه را با دقت مطالعه نموده و چنانچه ابهامی داشته باشند از سردفتردار بخواهند تا با توضیح بند موردنظر ابهامات آنها را رفع نماید. به همین دلیل به زوجین توصیه می‌کنیم در زمینه شرایط ضمن نکاح بیشتر مطالعه کنند تا با اشراف کامل بتوانند زندگی خوبی را آغاز کنند.
