مهم‌ترین تصمیم دادگاه حکم نام دارد اما در کنار صدور حکم، دادگاه تصمیم‌های دیگری هم می‌گیرد که اگرچه ممکن است شناخته‌شده نباشد اما مهم و تأثیرگذار است. از زمانی که خواهان دادخواست خود را در دادگاه ثبت می‌کند تا وقتی که حکم قطعی از سوی دادگاه صادر می‌شود و این حکم به اجرا درمی‌آید دادگاه تصمیمات و نظرات مختلفی در مورد پرونده می‌گیرد که اسامی مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است. این تصمیمات اراده دادرس دادگاه و مسئول رسیدگی به پرونده را منعکس می‌کنند و سرانجام منتهی به صدور رأی می‌شوند. تصمیماتی که از آنها نام بردیم به دو دسته کلی تصمیمات اداری و تصمیمات قضایی تقسیم می‌شوند. پس بدانید که حکم دادگاه در معنای عام هم شامل تصمیمات قضایی و هم اداری می‌شود ولی حکم دادگاه در معنای خاص، فقط شامل تصمیمات قضایی است که در ماهیت دعوا صادر می‌شود و دعوا را فیصله می‌دهد.
تعریف قرار
تصمیم قضایی، که از سوی مقام قضایی در طول تحقیقات مقدماتی و در مقام انجام دادن تحقیق و در موارد استثنایی در جریان محاکمه و رسیدگی دادگاه صادر می‌شود. این تصمیم ممکن است ناظر به متهم، سایر اشخاص، یا در مورد اشیاء و اموال آنان باشد.
در علم حقوق قرار این‌گونه تعریف می‌شود: قرار عبارت است از تصمیم دادگاه در امر ترافعی که کلاً یا بعضاً قاطع دعوی و خصومت نباشد.
اقسام قرار
در امور حقوقی قرار به صورت زیر دسته‌بندی می‌شود:
- قرار اعدادی یا مقدماتی
- قرار نهایی
- قرار موقتی یا قرار توقیفی
- قرار اجباری و الزام کننده یا تهدیدی
انواع قرار مقدماتی
- قرار ارجاع امر به کارشناسی
- قرار تحقیق و معاینه محلی
- قرار استماع گواهی و شهادت شهود
- قرار اتیان سوگند
قرار نهایی
قرار نهایی دارای این ویژگی ها می باشد:
- دعوی را در حدود موضوع خود خاتمه می‌دهد.
- دادرس با صدور آن خود را برای صدور حکم آماده نمی‌کند.
- این قرار بدون ورود به ماهیت دعوی (رسیدگی شکلی) صادر می‌شود.
- دعوی را از دادگاه خارج می‌کند.
- به دنبال ایراد خوانده مبتنی بر عدم اهلیت خواهان دادگاه صادر می‌شود.
- گاهی به دنبال استرداد دادخواست و یا دعوی صادر می‌شود.
- قرار رد دعوی، قرار نهایی است.
مواردی که منجر به صدور قرار اتیان سوگند می‌شود
- وقتی خواهان فاقد دلایل اثبات‌کننده دعوی خود باشد.
- در تمام دعاوی مالی و سایر حقوق الناس از قبیل نکاح ، طلاق ، وکالت و . . . که فاقد دلایل و مدارک معتبر دیگر باشد.
- در تمام دعاوی مالی که به هر علت و سببی به ذمه تعلق می‌گیرد از قبیل، قرض، ثمن معامله، مال‌الاجاره و …
- در دعاوی بر میّت، پس از اقامه بنیه، سوگند خواهان نیز لازم است و جای صدور قرار اتیان سوگند است.
- هرگاه خواهان، در دعوای بر میت، وارث صاحب حق باشد و بر اثبات ادعای خود اقامه دلیل کند.
انواع قرار نهایی
- قرار منع پیگرد (تعقیب)
- قرار موقوفی تعقیب
- قرار مجرمیت
چنانچه تحقیقات دادسرا دلالت بر توجه اتهام به متهم داشته باشد، قاضی رسیدگی کننده به پرونده با صدور قرار مجرمیت که مخاطب آن دادستان است از او می‌خواهد که با صدور کیفرخواست، متهم در دادگاه، محاکمه شود.
منع پیگرد
- اگر قاضی دادسرا به این نتیجه برسد که متهم عمل انتسابی را مرتکب نشده و دلایل برای توجه اتهام به او کافی نیست قرار منع پیگرد صادر می‌کند.
- هنگامی که عمل متهم فاقد وصف کیفری است قرار منع پیگرد صادر می‌شود.
اگر متهمی تحت تعقیب قرار گرفت، رسیدگی به اتهام او متوقف نمی‌شود مگر آنکه به موجب قانون توقف تحقیقات ضرورت پیدا کند. مانند قرار منع پیگرد تصمیم قاضی صادرکننده قرار باید به تأیید دادستان برسد. در صورت تأیید دادستان متهم حق دارد ظرف پنج روز از تاریخ ابلاغ نسبت چنانچه تحقیقات دادسرا دلالت بر توجه اتهام به متهم داشته باشد قاضی رسیدگی‌کننده به پرونده با صدور قرار مجرمیت که مخاطب آن دادستان است از او می‌خواهد که با صدور کیفرخواست، متهم در دادگاه، محاکمه شود.به قرار شکایت کند. در صورت صدور قرار منع پیگرد از سوی بازپرس یا دادیار، دادستان نیز باید با آن موافقت کند اما در مواردی ممکن است دادستان با آن موافق نباشد که در این صورت اگر قرار از سوی دادیار صادر شده باشد به ناچار مکلف است از نظر دادستان پیروی کند
قرار ارجاع امر به کارشناسی
کارشناس گواهی است که از تخصص لازم در رشته علمی یا فنی مورد لزوم دادگاه یا تجربه لازمه را در آن خصوص را دارد. هرگاه برای روشن شدن مطلبی و یا محاسبه میزان و نحوه ورود خسارتی نیاز به این نظر تخصصی باشد ، دادگاه می‌تواند رأساً و یا به درخواست هر یک از اصحاب دعوا با صدور قرار کارشناسی این امر را محقق کند. با صدور این قرار، کارشناس منتخب و متخصص در رشته موضوع دعوی، اعتقاد و استنباط خود را از مشاهدات و بررسی اسناد و دلایل در قالب اظهارنظر و گزارش بیان می‌کند. در صورتی که نظر کارشناس با اوضاع و احوال محقق و معلوم مورد کارشناسی مطابقت نداشته باشد، دادگاه به آن ترتیب اثر نخواهد داد. شرط اصلی در انتخاب کارشناس دارا بودن صلاحیت در رشته مربوط به موضوع است.
مواردی که دادگاه مکلف به‌قبول قرار تأمین خواسته است.
- دعوا مستند به سند رسمی باشد.
- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون، دادگاه مکلف به قبول درخواست تأمین باشد.
- خواهان، خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد آید نقداً به صندوق دادگستری بپردازد.
قرار قبول درخواست تأمین و قرار رد تقاضای تأمین، قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر نیست
قرار موقتی
این نوع قرارها برای حفظ حقوق یکی از اصحاب دعوی یا جلوگیری از تضییع حقوق وی صادر می‌شود.و در اصل دعوا تأثیری ندارد.انواع قرارهای موقتی عبارتند از:
- قرار عدم صلاحیت
- قرار امتناع از رسیدگی
- قرار اناطه
قرار اجباری و اازام کننده یا تهدیدی
در مواردی که موضوع تعهد عملی است که انجام آن جز وسیله شخص متعهد ممکن نیست، دادگاه می‌تواند به درخواست متعهدله در حکم راجع به اصل دعوی یا پس از صدور حکم، مدت و مبلغی را معین کند. اگر محکوم علیه مدلول حکم قطعی را در آن مدت اجرا نکند، مبلغ مزبور را به ازای هر روز تأخیر به محکوم له بپردازد.
الهه حبیبی
درپرونده ای خوانده مجرم ومحکوم به پرداخت جزای نقدی وسه سال حبس گردیده ایا میتواندپس ازگذشت سه سال شخص دیگری را مجرم پرونده قیدکرده وازاو شکایت نماید
اگر مدارک لازم برای شکایت و اثبات آن وجود داشته باشد بله امکان پذیر است.