روش های شکایت و پیگیری حقوقی و قضایی از مزاحمت های تلفنی

در روزگاری نه چندان دور، زنگ زدن و فوت کردن یا انواع دیگر مزاحمت‌ها، تلفن را به اسباب بازی و وسیله سرگرمی عده‌ای تبدیل کرده بود؛ این وضع ادامه داشت تا زمانی که فن آوری ارتباطی توسعه پیدا کرد و شماره تماس گیرنده قابل تشخیص و پیگیری شد. البته این پیشرفت باعث نشد مزاحمت‌های تلفنی منسوخ شود، بلکه شیوه‌ها تغییر کردند.

هنوز هم در ساده‌ترین شکل مزاحمت تلفنی، بعد از برداشتن گوشی، صدای فوت کردن و سوت زدن مزاحم را می‌شنویم؛ مزاحمت‌هایی که وقتی تکرار می‌شوند به شدت اعصاب را به بازی می‌گیرند و آسایش را سلب می‌کنند. مزاحمت‌هایی از این دست نه فقط خانواده‌ها، بلکه برخی سازمان‌ها و نهادهای دولتی را نیز به درد سر می‌اندازد؛ در چنین وضعی، طبیعی است که قانون هم راهی برای برخورد با آزار و اذیت‌های مزاحمان پیش‌بینی کند.

سخنی که گوش شنوا ندارد

می‌گویند تا زمانی که شخصی از جان و دل قانون را قبول نکند، نمی‌توان مانع ارتکاب جرم او شد؛ چون به محض اینکه چشمان ناظر را دور ببیند با لذت بار دیگر مرتکب آن عمل می‌شود؛ بنابراین قبل از اینکه سراغ مجازات‌های مزاحمان تلفنی برویم، به امید اینکه گوش شنوایی وجود داشته باشد، باید دو کلمه حرف حساب زد و تاکید کرد جای تأسف دارد که تلفن وسیله سوءاستفاده و دستمایه شوخی‌های آزاردهنده قرار می‌گیرد.

مزاحمان تلفنی به طور معمول در گروه سنی خاصی قرار دارند که ای کاش سرگرمی‌های بهتری برای آنان وجود داشت تا آزار دیگران را موضوع بازی‌های خود نکنند. شاید کمتر خانواده، موسسه یا سازمانی است که از این نوع مزاحمت‌ها در امان باشد؛ زیرا مرتکبان گاه و بی‌گاه و در زمانی که مردم نیاز به استراحت دارند، آسایش را از آنان سلب می‌کنند و پیامدهای ناشی از این مزاحمت‌ها را که ممکن است دردسرهای بزرگی برای خانواده‌ها ایجاد کند، نادیده می‌گیرند.

این مزاحمت‌ها شکل‌های مختلفی دارند؛ اما سوت کشیدن، سکوت و فوت کردن در میان مردم آزارها محبوبیت بیشتری دارد. فحاشی و حرف‌های رکیک و تهمت در مرتبه دوم قرار دارد و از همه بدتر، دادن خبرهای کذب و تکان‌دهنده است که گاهی باعث شوک آنی و از بین رفتن آرامش خانواده‌ها می‌شود.

فاصله زیادی تا دردسر نیست

یکی از روزنامه‌ها مدتی پیش در صفحه حوادث خود خبر فوت یک نفر در نتیجه این سرگرمی‌های آزاردهنده را منعکس کرده بود. ماجرا از این قرار بود که زنگ تلفن منزلی به صدا درمی‌آید، بانوی خانه تلفن را برمی‌دارد، آن سوی خط فرد ناشناسی خبر تصادف و مرگ شوهرش را به او می‌دهد و زن بینوا را حواله فلان سردخانه برای شناسایی جسد همسرش می‌کند.

پس از شنیدن این خبر دروغ، بانوی خانه شوکه و نقش زمین می‌شود، اطرافیانش او را برای درمان به بیمارستان می‌برند، اما زن بیچاره در راه بیمارستان بر اثر ایست قلبی فوت می‌کند.

شوهرش هم که خبر مرگ او را به همسرش داده بودند از همه جا بی‌خبر مشغول صرف غذا بوده است که ماجرای غم‌انگیز فوت همسرش را می‌شنود و او هم روانه بیمارستان می‌شود.ضرر جسمی‌ و جانی گرچه بدترین نوع آزاری است که ممکن است مزاحمت‌های تلفنی ایجاد کنند، اما خسارت مالی، اختلافات خانوادگی و ضربه حیثیتی نیز از پیامدهای این رفتار ناهنجار به شمار می‌رود.

اگر بر اثر مزاحمت تلفنی، شخصی متحمل ضرر و زیان شود، در این صورت مطابق قوانین می‌تواند با ارائه شکوائیه به دادسرا مبنی بر مزاحمت تلفنی و بیان دلایلی که حاکی از خسارت رسیدن به وی باشد، مزاحم تلفنی را به محاکمه بکشاند و چنانچه دادگاه متهم را مجرم بداند مکلف است ضمن صدور حکم جزایی در باره مزاحمت تلفنی، نسبت به مطالبه ضرر و زیان مدعی خصوصی نیز حکم صادر کند و اگر نیاز بیشتر به تحقیق درباره خسارت مدعی باشد، پس از رسیدگی لازم مطابق ماده 12 قانون نسبت به صدور حکم اقدام می شود.

این مزاحمت‌ها به مشکلاتی که برای خانواده‌ها ایجاد می‌کنند محدود نمی‌شوند، بلکه آتش‌نشانی، موسسات تاکسی تلفنی، غذاخوری‌هایی که مشترکان تلفنی دارند، پلیس 110، 118 و … را هم شامل می‌شوند؛ به عبارت دیگر از این معضل اجتماعی، همه به ستوه آمده‌اند.

پیامدهای گسترده یک شوخی ساده

قرار نیست هر مزاحمت تلفنی به مرگ یک یا چند نفر منتهی شود و امیدواریم که چنین هم نشود اما دور از ذهن نیست که همین شوخی‌های ساده عمق پیدا کند و کار به قتل و قصاص بکشد. بنابراین لطفاً وقتی نوع شوخی خود را انتخاب می‌کنید به پیامدهای آن هم فکر کنید.

حال می‌پرسید چطور ممکن است یک مزاحمت تلفنی به قصاص منتهی شود؟ یک مثال ساده برای شما می‌زنیم. فرض کنید که ساعتی از نیمه شب گذشته است که تلفن زنگ می‌زند و کسی به قصد مزاحمت خبر فوت عزیزان شخص مسنی را به وی می‌دهد. در این صورت اگر خسارت جانی یا مالی به قربانی وارد شود باید جبران شود.

اگر کسی به عمد و با سوءنیت به وسیله تلفن خبر فوت یکی از نزدیکان شنونده را به او بدهد و این خبر موجب مرگ یا مرض شنونده شود، عملش مطابق با قانون مجازات اسلامی ممکن است قتل عمد شناخته شود و مرتکب قصاص شود؛ چون چنین عملی نسبت به یک فرد مسن در نوع خود کشنده به شمار می‌رود.

مزاحم زندانی می‌شود

البته خیلی بعید است که یک مزاحمت ساده به قتل یک نفر منجر شود؛ بنابراین سر و کار مزاحم تلفنی کمتر به قصاص و دیه می‌افتد؛ اما حبس مجازاتی معمول برای این مزاحمان خواهد بود. قانونی که اجازه زندانی کردن مزاحم را می‌دهد، قانون مجازات اسلامی ‌است و ماده‌ای که می‌توانید این حکم را در آن پیدا کنید، ماده 641 است که مقرر می‌کند:

«هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاه‌های مخابراتی دیگر برای اشخاص مزاحمت ایجاد کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک تا 6 ماه محکوم خواهد شد». البته این همه ماجرا نیست. علاوه بر قانون مجازات اسلامی ‌در مقرراتی که شرکت مخابرات دارد، مجازات‌های دیگری هم برای مزاحم در نظر گرفته شده است.

به کجا شکایت کنیم؟

خیلی از کسانی که قربانی مزاحمت تلفنی می‌شوند ترجیح می‌دهند که دنبال آن را نگیرند و موضوع را رها کنند؛ اما برای کسانی که این مزاحمت‌ها امان‌شان را بریده است و به ستوه آمده‌اند، چاره‌ای جز شکایت و پیگیری وجود ندارد. گفتیم که علاوه بر مجازات زندان که در قانون مجازات اسلامی‌ برای مزاحمان در نظر گرفته شده است مجازات‌های دیگری هم در قوانین شرکت مخابرات برای آنان وجود دارد؛بنابراین قربانیان مزاحمت تلفنی می‌توانند از دو طریق موضوع را پیگیری کنند.

اداره حقوقی وزارت دادگستری در سال 1373 در این خصوص نظریه‌ای داده است که تکلیف موضوع را بهتر مشخص می‌کند. در این نظریه گفته شده است: در مورد مزاحمت تلفنی چنانچه عمل مشتکی‌عنه (کسی که از او شکایت شده) فقط مزاحمت تلفنی باشد و همراه با جرم دیگری مانند فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نباشد. در صورت احراز مزاحمت، تلفن مزاحم قطع می‌شود؛ اما چنانچه مزاحمت تلفنی همراه با جرایم دیگر از قبیل فحاشی یا تهدید باشد، رسیدگی به بزه ارتکابی با دادگاه‌های عمومی محل خواهد بود.

بنابراین اگر شما از جمله کسانی هستید که بعد از آن که تلفن زنگ می‌زند و گوشی را برمی‌دارید، کسی جواب نمی‌دهد و این عمل چند بار و گاه بارها و بارها تکرار می‌شود یا اینکه قربانی اشکال دیگر مزاحمت تلفنی هستید می‌توانید به جای کشیدن دو شاخه تلفن به مراجع یادشده مراجعه کنید تا با مزاحم برخورد شود. با همه این مجازات‌ها باز هم کسانی پیدا می‌شوند که اعصاب و روان مردم را دستمایه سرگرمی ‌خود می کنند.

اینجا سوالی که پیش می‌آید این است که مجازات‌های کنونی تا چه اندازه بازدارنده بوده‌‌اند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت:کمترین فایده‌ مجازات مزاحمان تلفنی این است که از تعداد آنان می‌کاهد؛ اما نمی‌توان انکار کرد که با توجه به پیامدهای گسترده این شیوه مردم‌آزاری، باید برای افزایش تأثیر مجازات‌ها چاره‌ای اندیشید و فکری کرد؛ شاید باید قوانین را سفت و سخت‌تر نوشت و شاید لازم است شناسایی و برخورد با مزاحمان را با همکاری شهروندان جدی‌تر پیگیری کرد.