تمامی خویشاوندان متوفی با همدیگر از او ارث نمی برند بلکه وجود خویشاوندان نزدیکتر خویشاوندان دورتر را از ارث محروم می نماید. همچنین وجود بعضی از خویشاوندان مانع می شود که بعضی از ورثه تمام یا قسمتی از سهم خود را از ارث ببرند.
ورثه طبقه اول
در این طبقه دو دسته وراث وجود دارند که عبارتند از:
- دسته اول: پدر و مادر
- دسته دوم: اولاد و نوه و نبیره و…
پدر و مادر میت در کنار اولاد او و در صورتی که متوفی اولاد نداشته باشد در کنار نوه و در صورت نداشتن نوه در کنار نبیره و… از متوفی ارث می برند.
از این رو نه فرزندان متوفی مانع ارث بردن پدر و مادر او می شوند و نه پدر و مادر متوفی مانع ارث بردن فرزندان. فقط باید توجه داشت با وجود فرزند (دختر یا پسر) نوه ها یا نبیره ها ارث نمی برند. در واقع هنگامی نوه ها در کنار پدر و مادر متوفی ارث می برند که فرزندان متوفی در زمان مرگش زنده نباشند. این مورد درباره نبیره های متوفی نیز صدق می کند یعنی نبیره ها هنگامی در کنار پدر و مادر ارث می برند که در زمان مرگ مورث، فرزندان یا نوه های او زنده نباشند.
مثال: فرض کنیم آقای (الف) فوت می کند. در زمان فوت او:
- اگر فقط پدرش وارث او باشد (متوفی فرزندی نداشته باشد و مادر متوفی در قید حیات نباشد): در این صورت تمام اموال باقی مانده از متوفی (ترکه) به پدر او تعلق می گیرد.
- اگر فقط مادرش وارث او باشد (متوفی فرزندی نداشته باشد و پدر متوفی در قید حیات نباشد): در این صورت تمام اموال باقی مانده از متوفی (ترکه) به مادر او تعلق می گیرد.
- اگر فقط یک دختر وارث او باشد (والدین متوفی در قید حیات نباشند و فرزند پسر نداشته باشد): در این صورت تمام اموال باقی مانده از متوفی (ترکه) به دختر او تعلق می گیرد.
- اگر فقط یک پسر وارث او باشد (والدین متوفی در قید حیات نباشند و فرزند دیگری نداشته باشد): در این صورت تمام اموال باقی مانده از متوفی (ترکه) به پسر او تعلق می گیرد.
- اگر فقط پدر و مادرش وارث او باشند (متوفی فرزندی نداشته باشد): در این صورت یک سوم از ترکه به مادر و دو سوم به پدر متوفی می رسد.
در این حالت اگر متوفی علاوه بر پدر و مادر دارای چند خواهر یا برادر نیز باشد، گرچه از ترکه سهمی ندارند ولی موجب خواهد شد که مادر نتواند بیش از یک ششم از ترکه ارث ببرد.
برای اینکه برادر و خواهر متوفی مانع از تعلق گرفتن بیش از یک ششم از ترکه به مادر شوند میت باید لااقل دو برادر یا یک برادر یا دو خواهر یا چهار خواهر داشته باشد و پدر آنان نیز زنده باشد و از ارث ممنوع نباشند مگر به سبب قتل و اینکه برادر و خواهرها یا از یک پدر و مادر باشند یا از یک پدر. به این حالت به اصطلاح «حجب» گفته می شود و می گویند: «مادر حاجب دارد.»
اگر فقط چند پسر وارث او باشند (والدین متوفی در قید حیات نباشند و فرزند دختر نداشته باشد): در این صورت تمامی ترکه به طور مساوی بین پسران متوفی تقسیم می شود و اگر بعضی از ورثه او پسر و برخی دختر باشند: در این صورت پسران دو برابر دختران ارث می برند. (برای مثال اگر فردی سه پسر و دو دختر داشته باشد، ترکه به هشت قسمت تقسیم می شود و سهم هر دختر یک هشتم و سهم هر پسر دو هشتم از ترکه خواهد بود).
اگر فقط نوه ها وارث او باشند (والدین و فرزندان متوفی در قید حیات نباشند): در این صورت نوه ها جانشین فرزندان متوفی محسوب شده و حسب مورد سهم پدر و مادر خودشان را می برند برای مثال در فرض قبلی نوه های دختری یک هشتم و نوه های پسری دو هشتم ارث می برند. البته در میان خود آنان نیز سهم پسر دو برابر دختر است یعنی اگر از نوه دختری یک نفر دختر و یک نفر پسر باشد سهم پسر از یک هشتم دو برابر است که می شود دو سوم از یک هشتم.
اگر پدر و مادر همراه با یک دختر ورثه او باشند (متوفی فرزند پسر نداشته باشد): هر یک از پدر و مادر یک ششم از ترکه و دختر یک دوم ارث می برد. در اینجا یک ششم از ترکه اضافه می آید که باقی مانده به نسبت سهم هر یک از وراث بین آنان تقسیم می شود، مگر آن که مادر حاجب داشته باشد که از یک ششم باقی مانده چیزی به ارث نمی برد.
اگر پدر یا مادر با یک دختر ورثه او باشند (متوفی فرزند پسر نداشته باشد و یکی از والدین او قبلاً فوت کرده باشند) در این صورت پدر یا مادر یک ششم و دختر یک دوم ارث می برد. در اینجا نیز یک سوم از ترکه باقی می ماند که به نسبت سهام ورثه بین آنان تقسیم می شود.
اگر پدر یا مادر یا هر دو با چند دختر ورثه او باشند (متوفی فرزند پسر نداشته باشد): در این صورت اگر والدین متوفی هر دو در قید حیات باشند، به هر کدام یک ششم از ترکه و دوسوم مابقی به دختران می رسد، اما اگر تنها یکی از والدین در قید حیات باشد، یک سوم از ارث به او و دو سوم بقیه به دختران می رسد.
اگر از ترکه اضافه ماند، بین تمام ورثه به نسبت سهم شان تقسیم می شود.
اگر پدر یا مادر یا هر دو به اتفاق پسر و دختر ورثه او باشند: هر یک از پدر و مادر یک ششم و بقیه به فرزندان می رسد که سهم پسر دو برابر دختر است. چنانچه همه فرزندان دختر یا همه پسر باشند، بقیه به طور مساوی بین آنان تقسیم می شود.
در تمام فرض های عنوان شده چنانچه مرد، همسری داشته باشد که در زمان فوت او زنده باشد، او نیز جزو ورثه وی محسوب می شود و چنانچه او فاقد فرزند یا نوه باشد، سهم همسرش یک هشتم است.
البته همسر (زوجه) از اموال منقول، قیمت بنا و درختان را از ترکه ارث می برد. بنابراین اگر از مرد یک دستگاه خودرو، یک قطعه زمین همراه با ساختمان و 10 اصله درخت گردو به ارث بماند، زن فقط از قیمت ساختمان و گردو و اصل خودرو ارث می برد و نه از عین قیمت زمین و ساختمان و درخت. اگر شوهر فوت کند و وارثی جز همسرش نداشته باشد، بقیه اموال او جزو اموال بلاوارث (بدون وارث) محسوب می شود و در اختیار حاکم قرار می گیرد.
در مورد زنی که فاقد فرزند و نوه باشد، پس از فوتش، شوهرش یک دوم از کل ترکه اش را به ارث می برد، اما در صورت داشتن فرزند یا نوه، یک چهارم از کل ماترک به شوهر ارث می رسد. اگر زن فوت کند و وارثی جز شوهرش نداشته باشد، تمام ترکه به شوهر وی تعلق می گیرد.
- اگر زنی فوت کند و دارای پدر و مادر و زوج و چند دختر و پسر باشد، سهم هر یک از وراث چگونه تعیین می شود؟
در این باره باید گفت: سهم پدر یک ششم، سهم مادر یک ششم و سهم زوج یک چهارم خواهد بود که جمع آن چهارده بیست و چهارم می شود. ده بیست و چهارم مابقی بین فرزندان (بر مبنای پسران دو برابر دختران) تقسیم می شود.
سلام خسته نباشید من میخواستم بپرسم که کل اموال مال من هست من پرداخت کردم مادرم چه کاری باید انجام بدهد تا تمام اموال بعد از فوت ایشان به بنده برسد تمام اموال ریز ودرست به من برسد چه کاری باید انجام داد
به خاطر اینکه من پول کل اجناس رو دادم و تمام سند ۵خانه را به نام ایشان چون من داخل ایران نیستم چون الان میخواهم برگردم میخواستم بپرسم که چه راهی وجود دارد که مادر بند ه برام وصیتنامه چه کاری باید انجام داد تا بعداز فوت ایشان اتوماتیک به بنده برسد لطفا کنید یک راه نشون بدید
سلام.بابت مطالب خوب و سودمندتان سپاسگزارم.اگر ممکن است به سوال من پاسخ دهید.ارث خاله من به چه کسی و با چه سهمی می رسد در شرایطی که شوهر،پدر و مادر ایشان فوت کرده اند،مادر من در قید حیات است و شوهر ایشان از ازدواج اول خود دو پسر و دو دختر دارد.