توهین و افترا چیست و چه مجازاتی در پی دارد؟

توهین و افترا از جرائم قابل پیگرد قانونی هستند و قانون گذار برای این جرائم مجازات در قانون پیش بینی کرده است. توهین و افترا چیست؟ این سوالی ست که احتمالا مردم تعریف‌‌های متفاوتی از آن در ذهن خود دارند و این جرائم قانونی را با تعریف‌‌های عرفی خود ارتباط ‌‌می‌دهند.

اما در حقیقت جرم توهین وافترا در نظر قانون گذار ‌‌می‌تواند کمی متفاوت با فرم عرفی آن باشد و بالطبع مجازات توهین و افترا نیز بر همان ترتیب تعریف شده در قانون اتفاق خواهد افتاد.

افترا چیست؟

افترا به این معناست که شخصی به نفر دیگر نسبتی را بدهد که ضمن توهین آمیز بودن، واقعیت نداشته باشد. به طور مثال اگر به شخصی نسبت کلاهبردار بودن بزنیم، در حالی که ثابت شود وی به هیچ وجه کلاهبردار نبوده است، جرم افترا اتفاق افتاده است.

نکته: توجه داشته باشید زمانی که افترا به صورت شفاهی انجام شود، فرد شاکی باید بتواند آن را ثابت کرده و نسبت به آسیب‌‌هایی که از بابت این افترا به وجود آمده است، مدارکی محکمه پسند ارائه دهد. اما در صورتی که افترا نوشتاری باشد و مثلا در روزنامه یا نشریه‌‌‌ای آورده شود، آسیب‌‌ها و اثبات آن بارها ساده تر خواهد بود.

جرم افترا چطور اتفاق ‌‌می‌افتد؟

توجه داشته باشید که برای اتفاق افتادن جرم افترا باید نسبت داده شده به شاکی به واقع یک جرم باشد. همان طور که گفتیم مثلا شخصی را کلاهبردار خوانده باشند. اما اگر به شخصی چیزی نسبت داده شود که عمل مجرمانه‌‌‌ای نیست، جرم افترا به طور کلی صورت نگرفته است. مثلا اگر کسی را بی ادب بخوانیم، از آن جایی که بی ادب بودن جرم نیست، عمل مجرمانه‌‌‌ای صورت نگرفته و جرم افترا تعریف پذیر ‌‌‌نمی‌باشد. به علاوه باید انتساب عمل مجرمانه به شاکی به صراحت اتفاق افتاده باشد.

با حصول شرایط فوق اگر کسی که افترا زده نتواند جرم منتسب به شاکی را ثابت کند، جرم افترا صورت گرفته است. اما اگر شخص بتواند ثابت کند که به طور مثال شاکی واقعا کلاهبردار است، دیگر افترایی در کار نیست.

مجازات افترا چیست؟

مجازات افترا پس از اثبات آن ‌‌می‌تواند از یک ماه تا یک سال باشد و همین طور تا 74 ضربه شلاق نیز با تشخیص قاضی امکان پذیر خواهد بود.

همین طور در نشر اکاذیب که در رسانه‌‌های عمو‌‌می‌ به چاپ رسیده باشند، مجازات ‌‌می‌تواند از دو ماه تا دو سال باشد.

دقت کنید، در افترا و حتک هرمت‌‌هایی که جنبه‌‌ی عمو‌‌می‌ پیدا ‌‌می‌کند، قانون گذار سختگیری بیشتری داشته است و موضوع شکل جدی تری به خود ‌‌می‌گیرد. به طور مثال زمانی که به شخصیت‌‌های اجتماعی و سیاسی و شناخته شده حتک هرمت و افترا صورت ‌‌می‌پذیرد، جرم بزرگ تر بوده و مجازات آن نیز به نسبت سنگین تر خواهد بود.

توهین چیست؟

توهین زمانی اتفاق ‌‌می‌افتد که هتک حرمتی به فردی صورت گیرد و این هتک حرمت لزوما ‌‌‌نمی‌باید فعل مجرمانه‌‌‌ای باشد. مثلا اگر شخصی را با الفاظ رکیک مورد توهین قرار دهند، این عمل توهین و هتک حرمت محسوب ‌‌می‌شود والبته قانون گذار برای آن مجازاتی نیز پیش بینی کرده است.

مجازات توهین چیست؟

مجازات توهین در صورت اثبات از طرف شاکی، ‌‌می‌تواند طبق نظر قاضی و بسته به میزان آن، از پرداخت جزای نقدی تا ضربات شلاق باشد.

نکته: لازم به ذکر است که توهین چه به صورت شفاهی یا بدنی و چه به صورت کتبی و حتی ارسال پیامک قابل پیگرد قانونی است و در صورت اثبات شامل مجازات توهین ‌‌می‌شود.

همین طور به خاطر داشته باشید مجازات توهین و حتک هرمت موجب ایجاد سوء پیشینه‌‌ی موثر برای فرد نخواهد شد.

نقش شخصیت فرد در انتساب توهین

توجه داشته باشید که نقش شخصیت و مقام فرد در انتساب توهین بسیار موثر است. به طور مثال توهینی که به یک فرد سیاسی و یا مقام علمی‌ اتفاق ‌‌می‌افتد، متفاوت از توهین به فردی معمولی و با سطح سواد پایین خواهد بود.

بنابر این ‌‌‌نمی‌توان تعریف کلی و مشخصی از مفهوم توهین و حتک هرمت ارائه داد و این موضوع با تشخیص وکلا و بازپرسی و قضات امکان پذیر ‌‌می‌باشد.

بخشیدن مجازات جرائم توهین و افترا

گفتنی است در هر دو جرم توهین و افترا در صورت گذشت شاکی خصوصی و اعلام رضایت از جانب وی، مجازات بخشودنی خواهد بود.

اضافه بر این در صورتی که شاکی پیش از مطرح کردن شکایت خود فوت کند، وراث وی ‌‌‌نمی‌توانند به نیابت از شاکی شکایت توهین یا افترا را مطرح نمایند. اما در صورتی که شاکی شکایت خود را مطرح نموده باشد و پیش از اعلام حکم از سوی دادگاه فوت نماید، ورثه قادر به پیگیری اجرای حکم هستند.

طرح شکایت توهین و افترا بدون نیاز به حضور در دادگاه

قابل ذکر است در صورتی که شاکی از وکیل برای طرح شکایت خود استفاده نماید، نیازی به حضور وی در دادگاه نخواهد بود و در وکیل ‌‌می‌تواند شکایت جرم توهین یا افترا را در دادگاه مربوطه مطرح بسازد.

چطور از جرم توهین و افترا دفاع ‌‌می‌شود؟

کسی که بابت جرم توهین و افترا از وی شکایت شده است ‌‌می‌تواند از خود با اثبات این ادعا دفاع کند. به این معنا که اگر فرد بتواند ثابت کند جرم انتساب داده شده به شاکی به واقع درست است، اتهام افترا از وی برداشته ‌‌می‌شود و دیگر حک‌‌می‌برایش صادر نخواهد شد.

اما اگر فرد نتوانست وقوع جرم را ثابت کند، راه دیگری جز گرفتن رضایت از شاکی برایش باقی ‌‌‌نمی‌ماند. غالبا در این موارد امکان دریافت رضایت از شاکی کار چندان سختی نیست و دادگاه نیز با گرفتن رضایت از شاکی همکاری ‌‌می‌کند.

برای گرفتن رضایت از شاکی جرم توهین یا افترا روش‌‌های گوناگونی وجود دارد که در مطالب بعدی به آن‌‌ها خواهیم پرداخت. سوالات و انتقادات خود را از طریق پل‌‌های ارتباطی گروه وکلای یاسا با کارشناسان این مجموعه مطرح فرمایید.