کودکانی وجود دارند که معمولاً به‌اجبار والدین از دنیای کودکانه خویش جدا می‌شوند و بی‌هیچ تصوری از معنای ازدواج، به جهانی پا می‌گذارند که بسیاری از بزرگسالان فقط پس از تفکر و بررسی بسیار وارد آن می‌شوند. «کودک- همسر» واژه‌ای است که برای تعریف چنین کودکانی به کار می‌رود، دو واژه متضاد که در کنار هم می‌نشینند تا حال و روز این گروه از کودکان را توصیف کنند. کودک بودن و همسر بودن به‌صورت هم‌زمان، در جهانی که اغلب کودکان آن سعی در آموختن الفبای زندگی دارند و می‌خواهند زندگی سرشار از عشق والدین و شادی‌های کودکانه را تجربه کنند، پدیده‌ای دردناک است که همچنان در بسیاری از کشورهای جهان، به‌‌ویژه کشورهای جهان سوم و جوامع سنتی به چشم می‌خورد. متأسفانه کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست و ازدواج کودکان (زودرس) آمار قابل تأملی دارد، ازدواج‌هایی که معمولاً ناشی از ناآگاهی والدین، فقر، تفکرات اشتباه و آداب و رسوم نادرست و قدیمی است.
درحالی‌که کنوانسیون حقوق کودک به همه افراد زیر ۱۸ سال عنوان «کودک» را اطلاق کرده و برای تأمین شرایط زندگی مناسب برای این گروه سنی پیش‌بینی‌های خاصی را انجام داده است. اما قوانین کشور ما با وجود پذیرش این کنوانسیون، موضوع ازدواج کودکان را مستثنی کرده است؛ به این معنی که ازدواج دختران در ۱۳ سالگی و پسران در ۱۵ سالگی در قوانین ایران پذیرفته شده و ازدواج کودکان کمتر از سنین یادشده نیز با رعایت شرایط خاصی مورد قبول قانونگذار قرار گرفته است. با توجه به اهمیتت ازدواج زودرس و آثار و پیامدهای آن در رابطه با این موضوع، با فریده غیرت وکیل دادگستری و فعال حقوق زنان و الهام امین‌زاده معاون حقوقی رئیس‌جمهوری گفت‌و‌گو کردیم.
«فریده غیرت» در توضیح ازدواج کودکان گفت: با توجه به ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی، سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال است، ولی با رعایت شرایطی، قانونگذار به افراد کمتر از سنین یادشده اجازه داده است که ازدواج کنند. این شرایط شامل رضایت والدین، مصلحت طفل و اجازه دادگاه است. وی افزود: تا سال ۱۳۸۱، سن ازدواج برای دختر ۹ سالگی بود، اما بعد از آن سال، طبق مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام، سن ازدواج دختر به ۱۳ سال افزایش پیدا کرد.
توجه به رشد جسمی کودک
غیرت در ادامه بیان کرد: برای اینکه کودکان کمتر از ۱۳ و ۱۵ سال بتوانند به عقد نکاح درآیند، لازم است از دادگاه گواهی رشد بگیرند و رشد جسمی و فکری آنان نزد دادگاه احراز شود. این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: متأسفانه در تعیین سن ازدواج معمولاً رشد جسمی کودکان بیش از رشد عقلی آنان در نظر گرفته می‌شود، چراکه حتی کودکان ۱۳ و ۱۵ ساله نیز از رشد فکری لازم برای ازدواج و قبول مسئولیت‌های آن برخوردار نیستند. وی با یادآوری این موضوع که ایران کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفته است وو خود را ملزم به رعایت مفاد آن می‌داند، افزود: این کنوانسیون افراد زیر سن ۱۸ سال را کودک دانسته و شرایط و الزامات خاصی را برای نگهداری از کودکان و تأمین رفاه هر چه بیشتر آنان در نظر گرفته است. همچنین بر اساس این کنوانسیون، کودکان برایی داشتن زندگی بهتر، از معافیت‌های خاصی برخوردارند. این حقوقدان تصریح کرد: اگرچه کشور ما نیز به این کنوانسیون پیوسته و خود را ملزم به رعایت مفاد آن می‌داند، اما سن ازدواج را از این قاعده مستثنی کرده و سن بلوغ شرعی را مد نظر قرار داده است.
بی‌توجهی به نظر کودکان
غیرت با تأکید بر لزوم رضایت شخص برای ازدواج در شرع اسلام و قوانین ایران اظهار کرد: در مواردی که معافیت از شرط سن گرفته می‌شود و کودکان کمتر از ۱۳یا ۱۵ سال با گرفتن گواهی رشد از دادگاه ازدواج می‌کنند، نمی‌توان مطمئن بود که نظر کودک نیز در این باره مورد توجه قرار گرفته است، چرا که کودک در این سن از رشد فکری لازم برای تشخیص ازدواج برخوردار نیست و نمیتواند مصالح خود را در این زمینه تشخیص دهد. وی در پایان افزود: قوانین برای ممانعت از ازدواج کودکان (افراد زیر سن قانونی) مجازات‌هایی را پیش‌بینی کرده و خاطیان از این قوانین را مستوجب کیفر می‌داند.
ازدواج کودکان (زودرس)، بیشتر در شهرهای کوچک
معاون حقوقی رئیس‌جمهور نیز درباره ازدواج کودکان اظهار کرد: اگرچه ایران عضو کنوانسیون حقوق کودک و موظف به رعایت مفاد آن است، اما نباید این موضوع را از نظر دور داشت که این کنوانسیون همچون سایر کنوانسیون‌ها، دست قانونگذار داخلی را باز گذاشته و قوانین داخلی کشور‌ها را مورد احترام قرار داده است. الهام امین‌زاده ادامه داد: هر کشوری با وجود پذیرش کنوانسیون‌های مختلف، همچون کنوانسیون حقوق کودک، می‌تواند با توجه به نیاز‌ها و شرایط خاص خود، قوانین داخلی را تنظیم و تصویب کند. وی با بیان اینکه ازدواج کودکان در ایران بر اساس قوانین مصوب کشور با رأی دادگاه صالح صورت می‌گیرد، ادامه داد: حقیقت موجود در جامعه امروزی ما این است که حداقل سن ازدواج در ایران ۲۰ سال است و ازدواج کمتر از این سن را نمی‌توان به کلل جامعه تعمیم داد. این حقوقدان تأکید کرد: ازدواج‌های زودرس معمولاً در پایتخت و شهرهای بزرگ اتفاق نمی‌افتد، بلکه در برخی جوامع و با توجه به ویژگی‌های فرهنگی خاص آن جامعه، صورت می‌گیرد.
نیاز به تغییر قوانین
با توجه به سخنان و نظریات کار‌شناسان و متخصصان حقوقی درباره ازدواج کودکان، می‌توان گفت که همچنان موضوع ازدواج کودکان در کشور چالش‌برانگیز است، پدیده‌ای که با وجود سعی قانونگذار برای حمایت از کودکان، همچنان قربانیان خود را به کام انواع آسیب‌ها و معضلات می‌کشاند و هنوز در مقررات مربوط به آن، ابهامات و تناقضاتی به چشم می‌خورد. پاسخ به سؤالاتی مثل اینکه آیا گواهی رشد بیانگر رشد حقیقی کودک برای بر عهده گرفتن مسئولیت خانواده و انجام تکالیف ناشی از نکاح است یا اینکه آیا واقعاً والدین با اعلام رضایت از ازدواج کودک خود، منفعت و مصلحت وی را درنظر می‌گیرند یا نه، همچنان بی‌پاسخ مانده است. به راستی کدام مصلحت می‌تواند کودکی را سر سفره عقد بنشاند و وی را به پذیرش مسئولیتی که حتی بزرگسالان را نیز با نگرانی‌هایی مواجه میکند وادارد؟ به نظر می‌رسد قوانین درباره ازدواج کودکان نیازمند تدبیر و تفکر بیشتری است.
سلام
در شهر قزوین شخصی به نام ((اقبال)) است که دختران 13 ساله را به زور مجبور به ازدواج میکند.
و هیچ کس نمیتواند جلودار عملکرد این فرد شود.