جرم کیف قاپی از جرایم بسیار شایع در شهرهای بزرگ کشور است. موتورسیکلت مهم‌ترین وسیله مورد استفاده این قبیل مجرمان است. مرتکبان این بزه معمولا ۳ ویژگی مهم دارند: اعتیاد، سوء سابقه و جسارت کاذب. به گفته مسئولان انتظامی، مواد مخدر توهم‌زا بخشی زیادی از این جسارت را به آنها می‌دهد. می‌توان گفت حدود 90 درصد این افراد پس از ارتکاب جرم به دلیل سابقه‌دار بودن در زمان کوتاهی دستگیر و البته بعد از گذاشتن وثیقه دوباره آزاد می‌شوند. بر اساس گزارش‌های نیروی انتظامی، شهروندان 6 استان کشور باید بیشتر مواظب کیف‌های خودشان باشند، زیرا بیش از 80 درصد از جرم کیف قاپی کشور در آنها انجام می‌شود: تهران، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان، قم و فارس.
طعمه‌ها و گذرهای خلوت
سرش را بالا نمی‌آورد. نه اینکه ترسیده باشد؛ می‌گوید دستگیر شدن برایش افت دارد! با آنکه فقط 18 بهار از عمرش گذشته، تا امروز 3 بار به جرم زورگیری دستگیر شده و هر بار به سرعت با قرار وثیقه به خانه بازگشته است. محمد و دوستش سوار بر موتور، یکی از گذرهای خلوت را انتخاب می‌کنند. امیر را همین‌جا گیر انداختند. کناری ایستاده بودند که او وارد گذر شد، حمله کردند، بدون آنکه چیزی بگویند برای ترساندن امیر 4 ضربه چاقو به او زدند. در حالی که از همه وجود امیر خون بیرون می‌زد، کیف و موبایلش را برداشتند و رفتند. از عابران پل هوایی که به سمت آنها می‌دویدند، ترسیده بودند. عابرها به دادش رسیدند. فورا او را به بیمارستان منتقل کردند. با ۴ عمل جراحی سخت و بعد از گذراندن ۲ ماه و نیم دوران نقاهت در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان، توانست به خانه‌اش بازگردد.
امروز محمد و دوستش اعتراف می‌کنند که 15 فقره سرقت اعم از جرم کیف قاپی، زورگیری، موبایل‌‌قاپی و گردنبندقاپی انجام داده‌اند. دوست محمد می‌گوید: «بیشتر از همه دلم برای پیرزنی سوخت که گردنبندش را قاپ زدیم. می‌شود خبری از او به من بدهید؟» اما برای جلوگیری از این اتفاقات چه باید کرد؟ کافی است شهروندان از حمل و جا‌به‌جا کردن وجوه نقد زیاد، اسناد و مدارک معتبر و اشیای باارزش در مواقع غیرضروری خودداری کنند و از به نمایش گذاشتن محتویات کیف خود در انظار عمومی اجتناب ورزند.
دزدی، اعتیادآور است
فائزه، کیف‌قاپی که دستگیر شده، 30 ساله است و همراه دوستش کیف‌دستی خانم‌های میانسال و مسن را می‌دزدد. می‌گوید که در خیابان‌های شلوغ شهر منتظر می‌شود تا خانم مسنی بخواهد از خیابان رد شود. در همین لحظه، برای کمک، به آن زن نزدیک می‌شود و با کمک همدست خود، کیف او را قاپ می‌زنند و فرار می‌کنند. اما سرانجام دستگیر شدند. کیف یک پیرزن را قاپ زدند، او مقاومت کرد و چند متری روی زمین کشیده شد.مردم هم متوجه شدند و او را گرفتند. می‌گویند حال آن پیرزن اصلا خوب نیست و احتمالا…
به گفته «محمد امیرخسروی» جرم‌شناس، گروهی از سارقان برای امرار معاش دست به سرقت می‌زنند و بخش قابل توجهی از این سرقت‌ها را سارقان حرفه‌ای انجام می‌دهند. بر این اساس، اگر سارقان حرفه‌ای شناسایی‌شده در زندان یا محل سکونت تحت نظر باشند 30 درصد از جرایمی که عمدتا سرقت‌های مهم هستند نیز کاهش خواهد یافت. متاسفانه ثابت شده است که سارقان عنف (کیف‌قاپ‌ها) بعد از مدتی به بزه انتسابی خود اعتیاد می‌یابند و قادر نخواهند بود آن را رها کنند. آنها برای بازگشت به زندگی عادی، نیازمند مشاوره درمانی‌های طولانی و نظارت متخصصان هستند. افرادی که طعمه جرم کیف قاپی می‌شوند در بسیاری از مواقع با آسیب‌های روحی، جسمی و مالی مواجه می‌شوند.
خلاء قانونی داریم
امیرخسروی معتقد است با وجود دستگیری‌های انجام‌شده، خلاءهای قانونی مانع از کاهش این بزه در کشور می‌شود و برطرف شدن این مشکل، کمک بزرگی به نیروی انتظامی و مردم خواهد کرد.امیرخسروی «مالخرها» را از دیگر عوامل افزایش دزدی در سطح جامعه می‌داند و می‌گوید: نیازمندان به پول که بخش زیادی از آنها را معتادان تشکیل می‌دهند، مال دزدی را برای فروش به مالخرها می‌سپارند و کمتر از یک‌دهم ارزش واقعی آن را دریافت می‌کنند.
البته در مواردی نیز کالا را کنار خیابان می‌فروشند و مردم به دلیل ارزانی کالا، مشتری‌های خوبی برای آنها هستند. در نتیجه اگر مردم مال مشکوک را خریداری نکنند و قوه قضاییه برخورد قاطع‌تری با مالخرها انجام دهد، وقوع این نوع جرایم هم کاهش خواهد یافت. وی بیشترین طعمه کیف‌قاپان را زنان می‌داند و با اشاره به چند فقره کیف‌قاپی از بانوان که به دلیل مقاومت آنها منجر به قتل شده است، تاکید می‌کند: در این پرونده‌ها به دلیل مقاومت بانوانی که هدف جرم کیف قاپی قرار گرفته‌اند، منجر به ضربه مغزی و در نهایت فوت آنها شده است.
قوانین بهتر شده‌اند
.این جرم به دلیل آن که موارد شانزده گانه سرقت حدی را شامل نمی شود جز سرقت های خاص است اگر این جرم بدون آزار یا تهدید صورت گیرد مجازات آن ماده657 قانون مجازات اسلامی است که عبارت است از :هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف زنی جیب بری و امثال آن شود به حبس از یک تا پنج سال و تا(74)ضربه شلاق محکوم خواهد شد .
مهرداد و 2 همدستش نیز برای به دست آوردن کیف مسئول کاروان زیارتی، با ضربات چاقو به زندگی وی پایان دادند و حادثه‌ای تلخ را رقم زدند.امیرخسروی نحوه برخورد مدارا‌گونه‌ای را که در گذشته با کیف‌قاپان انجام می‌شد یکی از دلایل عمده ارتکاب مجدد جرم می‌داند و می‌گوید: در گذشته مجرمی که با 100 فقره کیف‌قاپی در پرونده‌اش دستگیر می‌شد، تا زمان تشکیل دادگاه و صدور رأی نهایی می‌توانست با قرار کفالت 5 میلیون تومانی آزاد شود که این روند به نوعی ارتکاب جرم از سوی مجرمان را به‌صرفه می‌کرد.
در قانون فعلی، قرار کفالت به وثیقه تغییر یافته و بسته به اینکه جرم کیف قاپی چقدر سنگین باشد و چه مقداری به سرقت رفته باشد، قرار وثیقه تعیین می‌شود.به گفته این جرم‌شناس، بر اساس قانون مجازات اسلامی، مجازات و جرم کیف قاپی یک تا 5 سال زندان همراه با 74 ضربه شلاق است که پس از بررسی پرونده از سوی قاضی، رأی نهایی بنا بر میزان جرم ارتکابی برای مجرم صادر می‌شود.
کیف‌قاپ‌ها جسور شده‌اند
دکتر «ابراهیم الهیاری»، آسیب‌شناس، معتقد است افرادی که عادت می‌کنند از مجاری راحت نیازهای مالی خود را تامین کنند، حتی اگر حرفه‌ای نیز در اختیار آنها قرار گیرد، به آن پای‌بند نخواهند بود.وی می‌گوید: افرادی که اقدام به کیف‌قاپی و جرم‌هایی از این دست می‌کنند، از نظر روان‌شناختی از جسارتی به مراتب بالاتر از افراد دیگر برخوردارند، چرا که احتمال دستگیرشدنشان در مقایسه با سایر مجرمان و سارقان بیشتر است. الهیاری ادامه می‌دهد: به دلیل نقص‌هایی که برای برخورد با جرم کیف قاپی وجود دارد، نه تنها این جرم در جامعه به ویژه استان‌های پرجمعیت و توریستی زیاد شده است، بلکه مجرمان را نیز در اخذ مال از مال‌باخته جسورتر کرده است.
در گذشته، کیف‌قاپ‌ها دزدهای گذری بودند که در حین گذر از کنار طعمه‌ها مال آنها را می‌دزدیدند، اما در سال‌های اخیر، اگر موفق نشوند مال مد نظر را به دست آورند، به زور آن را تصاحب می‌کنند. این استاد دانشگاه استفاده از مواد توهم‌زا، ترس از خماری و بی‌پولی را نیز در اعمال خشونت این قبیل بزهکاران مؤثر می‌داند و می‌گوید: با جدی‌تر کردن قوانین بازدارنده، برخورد قاطع با متهمان، نظارت دقیق بر سارقان بعد از رهایی از زندان و برطرف کردن زمینه‌های جرم مانند اعتیاد، بیکاری و فقر، می‌توان در ابتدا افزایش میزان جرم را کنترل کرد و در سال‌های آینده باعث کاهش آن شد. در غیر این صورت، هر روز شاهد افزایش خشونت در حادثه‌های کیف‌قاپی هستیم.
روشنک محمدی
