مالیات بر ارث در یک نگاه و موارد معافیت مالیات بر ارث چیست؟

• حالت های شمول مالیات بر ارث بر اموال متوفی از حیث تابعیت متوفی
• تعریف اموال مشمول مالیات بر ارث
• اموال مشمول مالیات بر ارث
• نرخ مالیات بر ارث
• مأخذ ارزیابی املاک و اموال متوفی
• موارد معافیت مالیات بر ارث
• اموالی که از شمول مالیات بر ارث خارج است
• تکالیف مشمولین
• اداره امور مالیاتی صلاحیتدار در مورد ارث
• تکالیف اداره امور مالیاتی در مورد مالیات بر ارث
• وظایف اشخاص خاص در مورد ارث
• حالات خاص پرداخت مالیات بر ارث
• وضعیت بدهی متوفی،مهریه و نفقه ایام عده

حالت های شمول مالیات بر ارث بر اموال متوفی از حیث تابعیت متوفی:

• الف –  در صورتی که متوفی یا وارث یا هر دو ایرانی مقیم ایران باشند نسبت به سهم الارث هریک
  از وراث از اموال مشمول مالیات بر ارث موضوع ماده 19 این قانون واقع در ایران یا در خارج از ایرانپس از کسر مالیات بر ارثی که بابت آن قسمت از اموال واقع در خارج از ایران به دولت محلی که مال در آن واقع گردیده پرداخت شده است به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون.
• ‌ب-    در صورتی که متوفی و وراث هر دو ایرانی مقیم خارج ازایران باشند سهمالارث هریک از وراث از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون و نسبت به آن قسمت که در خارج از ایران وجود دارد پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع مال پرداخت شده است به نرخ بیست و پنج درصد.
• ‌ج-    در مورد اتباع خارجی و سایر موارد نسبت به آن قسمت ازاموال و حقوق مالی متوفی که در

ایران موجود است کلاً مشمول مالیات به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون برای وراث طبقۀ دوم

تعریف اموال مشمول مالیات بر ارث:

کلیه ماترک متوفی واقع در ایران و یا خارج از ایران اعم از منقول و غیرمنقول و مطالبات قابل وصول وحقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی.(ماده 19 ق.م.م)

اموال مشمول مالیات بر ارث:

• الف –  اموال متوفی:

1. در صورتی که متوفی یا وارث یا هر دو ایرانی مقیم ایران باشند نسبت به سهمالارث هریک از وراث از اموال مشمول مالیات بر ارث موضوع ماده 19 این قانون واقع در ایران یا در خارج از ایران پس از کسر مالیات بر ارثی که بابت آن قسمت از اموال واقع در خارج از ایران به دولت محلی که مال درآن واقع گردیده پرداخت شده است به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون.
2. در صورتی که متوفی و وراث هر دو ایرانی مقیم خارج از ایران باشند سهمالارث هریک از وراث از اموال و حقوقی مالی متوفی که در ایران موجود است به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون و نسبت به آن قسمت که در خارج از ایران وجود دارد پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع مال پرداخت شده است به نرخ بیست و پنج درصد .
3. در مورد اتباع خارجی و سایر موارد نسبت به آن قسمت از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است کلاً مشمول مالیات به نرخ مذکور در ماده 20 این قانون برای وراث طبقه دوم.(ماده17 ق.م.م)

ب –  اموالی که به موجب وقف یا حبس یا نذر یا وصیت منتقل میشود:

در صورتی که از موارد معافیت مذکور در بند 3 ماده 24 این قانون نباشد و یا مشمول مقررات فصل مالیات بر درآمد اتفاقی نگردد،به شرح زیر مشمول مالیات است :

• الف – در مورد وقف و حبس ، منافع مال هر سال مشمول مالیات به نرخ مقرر در ماده 131 این قانون خواهد بود .
• ب – در نذر و وصیت چنانچه منافع مورد نذر و وصیت باشد ، به شرح بند الف فوق و در صورتی که عین مال مورد نذر و وصیت باشد ، ارزش مال طبق مقررات این فصل تعیین و یکجا به نرخ مقرر برای وراث طبقه دوم مشمول مالیات خواهد بود.(ماده 38 ق.م.م)

نرخ مالیات بر ارث:

تا مبلغ 50.000.000ریال طبقه اول 5% ، طبقه دوم 15% ، طبقه سوم 35% .
تا مبلغ 200.000.000 ریال نسبت به مازاد 50.000.000ریال طبقه اول 15% ، طبقه دوم 25% ، طبقه سوم 45% .
تا مبلغ 500.000.000 ریال نسبت به مازاد 200.000.000ریال طبقه اول 25% ، طبقه دوم 35% ، طبقه سوم 55% .
نسبت به مازاد 500.000.000 ریال طبقه اول 35% ، طبقه دوم 45% ، طبقه سوم 65% .(ماده 20 ق.م.م)

مأخذ ارزیابی املاک و اموال متوفی:

1. مأخذ ارزیابی املاک اعم از عرصه یا اعیان ، ارزش معاملاتی ملک با رعایت تبصره (1) ماده (59) این قانون در زمان فوت میباشد. (ماده 32 ق.م.م)
2. در مورد ساختمانهایی که با توجه به نوع مصالح یا طرز معماری خاص دارای ارزش فوقالعاده هستند ارزش معاملاتی اعیانی ملاک نبوده و اداره امور مالیاتی مکلف است در این مورد و همچنین در ارزیابی جواهر و اشیای نفیس از نظر کارشناس یا کارشناسان و متخصص و متخصصین ذیربط استفاده کند.(تبصره 2 ماده 32 ق.م.م)
3. در مواردی که منفعت مال ، مورد وصیت یا نذر واقع میشود و همچنین در حبس چنانچه پس از انقضای مدت ، اصل مال عاید وراث شود ارزش مال مورد وصیت و نذر حبس ، به تاریخ حینالفوت مورث با رعایت مسلوبالمتفعه بودن آن تقویم و به سهمالارث وراثی که مال عاید آنها می شود اضافه و مشمول مالیات بر ارث خواهد بود.(تبصره 3 ماده 32 ق.م.م)
4. حقوق ناشی از عقود اجاره به شرط تملیک با بانکها نسبت به عرصه و اعیان املاک براساس ارزش معاملاتی حینالفوت متوفی محاسبه خواهد شد.(تبصره 4 ماده 32 ق.م.م)
5. مأخذ ارزیابی سایر اموال و حقوق مالی ، ارزش آنها در تاریخ فوت خواهد بود .(ماده 32 ق.م.م)

موارد معافیت مالیات بر ارث:

1. از سهمالارث هریک از وراث طبقه اول مبلغ سی میلیون 30.000.000 ریال به عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخهای مذکور مشمول مالیات میباشد . معافیت مذکور برای هریک از وراث طبقه اول که کمتر از بیست سال سن داشته یا محجور یا معلول و یا از کار افتاده باشند مبلغ پنجاه میلیون 50.000.000 ریال خواهد بود.(ماده 20 ق.م.م)
2. وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلا ب اسلامی مشمول مالیات بر ارث موضوع این فصل نخواهند بود.(ماده 25 ق.م.م)

اموالی که از شمول مالیات بر ارث خارج است:

1. اموالی که جزء ماترک متوفی باشد و تا یک سال پس از قطعیت مالیات و غیرقابل رسیدگی بودن پرونده امر در مراجع مالیاتی طبق قوانین یا احکام خاص مالکیت آنها سلب و یا به موجب گواهی سازمان ذیربط بلاعوض در اختیار وزارتخانهها ، مؤسسههای دولتی ، شهرداریها ، نهادهای انقلاب اسلامی یا شرکتهایی که صددرصد (100%) سهام آنها متعلق به دولت باشد قرار گیرد.(ماده 21 ق.م.م)
2. مواردی که وراث تمام یا قسمتی از اموال را که جزء ماترک باشد به طور رایگان به یکی از اشخاص مذکور در ماده (2) این قانون واگذار کنند. (ماده 21 ق.م.م)
3. وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت ، مطالبات مربوط به خسارت اخراج ، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمههای اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا بیمه گزار و یا کارفرما از قبیل بیمه عمر، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یک جا و یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت میگردد. (ماده 24 ق.م.م)
4. اموال منقول متعلق به مشمولین بند 4 ماده 39 قرارداد وین مورخ فروردین 1340 و ماده (51) قرارداد وین مورخ اردیبهشت ماده 1342 و بند(4) ماده (38) قرارداد وین مورخ اسفند ماه 1353 با رعایت شرایط مقرر در قرارداد مزبور با شرط معامله متقابل.(ماده 24 ق.م.م)
5. اموالی که برای سازمانها و مؤسسههای مذکور در ماده (2) این قانون مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به شرط تأیید سازمانها و مؤسسههای مذکور.(ماده 24 ق.م.م)
6. هشتاد درصد(80%) اوراق مشارکت و سپردههای متوفی نزد بانکهای ایرانی و شعب آنها در خارج از کشور و مؤسسههای اعتباری غیر بانکی مجاز ، همچنین پنجاه درصد (50%) ارزش سهام متوفی در شرکتهایی که سهام آنها طبق قانون مربوط در بورس پذیرفته شده باشد و چهل درصد (40%) ارزش سهام یا سهمالشرکه متوفی در سایر شرکتها و نیز چهل درصد (40%) ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی ، صنعتی ، معدنی و کشاورزی.(ماده24 ق.م.م)

تکالیف مشمولین:

الف –  وراث ( منفرداً یا مجتمعاً ) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آنها مکلفاند ظرف شش ماه از تاریخ فوت متوفی اظهارنامهای روی نمونه مخصوصی که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه میشود حاوی کلیهی اقلام ماترک با تعیین بهای زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهیهایی که طبق مقررات این فصل قابل احتساب هستند به ضمیمه مدارک زیر به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت دارند.

1. رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به بدهی و مطالبات متوفی.
2. رونوشت یا تصویر گواهی شده کلیه اوراقی که مثبت حق مالکیت متوفی نسبت به اموال و حقوق مالی است.
3. در صورتی که اظهارنامه از طرف وکیل یا قیم یا ولی داده شود رونوشت یا تصویر گواهی شده وکالتنامه یا قیمنامه .
4. رونوشت یا تصویر گواهیشده آخرین وصیتنامه متوفی اگر وصیتنامه موجود باشد.(ماده 26 ق.م.م)

ب –  مشمولین مالیات بر ارث مکلفاند مالیات متعلق را براساس اظهارنامه تا سه ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به رسم علیالحساب پرداخت و رسید دریافت دارند.(ماده 28 ق.م.م)ج –  در مورد وقف ، متولی و در مورد حبس و نذر، حبس و نذر کننده و در مورد وصیت ، وصی
مکلفاند:

1. حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی ، حسب مورد ، اظهارنامهای روی نمونهای که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور تهیه میشود حاوی مشخصات و ارزش مال مورد وقف و حبس یا نذر یا وصیت به انضمام اسناد مربوطه به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت دارند.
2. در صورتی که مورد از مصادیق بند الف ماده 38 این قانون باشد، مالیات منافع هر سال را تا آخر تیرماه سال بعد و چنانچه مورد از مصادیق قسمت اخیر بند ب ماده مزبور باشد ، مالیات متعلق را حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه پرداخت کنند و یا از تسهیلات مذکور در موارد 40 و 41 این قانون استفاده نمایند.
3. در مواردی که موضوع وقف یا حبس یا نذر یا وصیت از مصادیق بند 3 ماده 24 این قانون و یا مشمول مقررات فصل مالیات بر درآمد اتفاقی باشد ، مکلفاند مشخصات اموال مورد وقف یا حبس و یا نذر یا وصیت و مشخصات ذینفع را روی نمونهای که از طرف وزارت امور اقتصادی و داراییتهیه میشود درج و حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ وقوع عقد یا فوت موصی به ادارهی امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت دارند.(ماده 39 ق.م.م)

اداره امور مالیاتی صلاحیتدار در مورد ارث:

1. اداره امور مالیاتی است که آخرین اقامتگاه قانونی متوفی در محدوده آن واقع بوده است و اگر متوفی در ایران مقیم نبوده ، ادارهی امور مالیاتی مربوط در تهران خواهد بود.(ماده 27 ق.م.م)
2. اداره امور مالیاتی صلاحیتدار در مورد وقف و حبس و نذر و وصیت ادارهی امور مالیاتی است که محل اقامت متولی یا حبس و نذرکننده یا موصی در محدوده آن واقع است و در صورتی که افراد مذکور مقیم ایران نباشند اداره امور مالیاتی ، مربوط در تهران خواهد بود.(تبصره 2 ماده 38 ق.م.م)

تکالیف اداره امور مالیاتی در مورد مالیات بر ارث:

1. ادارات امور مالیاتی مکلفاند اظهارنامههای دریافتی را ظرف مدت یک هفته پس از دریافت به دفتر مرکزی ارث در تهران، ارسال نمایند . دفتر مرکزی ارث اظهارنامههای واصله را ثبت و ممهور و ظرف یک ماه جهت اقدامات قانونی بعدی به اداره امور مالیاتی مربوط اعاده خواهد نمود.(ماده 2 ق.م.م)
2. اداره امور مالیاتی مربوط مکلف است پس از رسیدگی و قطعی شدن مالیات و پرداخت آن مفاصاحساب مالیاتی را حداکثر ظرف مهلت یک هفته طبق مقررات این قانون صادر و به ذینفع تسلیم نماید.(تبصره ماده 28 ق.م.م)
3. اداره امور مالیاتی مربوط مکلف است اظهارنامه مؤدیان را طبق مقررات این فصل رسیدگی و ارزش اموال را تشخیص و به شرح زیر عمل کند :
   الف – در صورتی که جمع ارزش اموال مشمول مالیات اظهار شده در اظهارنامه با ارزش تعیین شده همان اموال توسط اداره امور مالیاتی بیش از 15 درصد اختلاف نداشته باشد، اظهارنامه را قطعی تلقی و مراتب را ظرف ششماه به مؤدی ابلاغ نماید.
   ب – در صورتی که اختلاف بیش از 15 درصد باشد و همچنین در مواردی که وراث یا نماینده قانونی آنها و سایر کسانی که طبق مقررات این قانون مکلف به دادن اظهارنامه هستند از تسلیم اظهارنامه خودداری کنند یا در اظهارنامه قسمتی از اموال را ذکر ننمایند مالیات متعلق را بر طبق مقررات این قانون تشخیص و به مؤدی ابلاغ کند.(ماده 30 ق.م.م)
4. اداره امور مالیاتی مکلف است پس از تسلیم اظهارنامه از طرف وراث یا نمایندهی قانونی آنها در صورت درخواست کتبی ظرف مدت یک هفته گواهینامه متضمن رونوشت مصدق ریز ماترک را که در اظهارنامه نوشته شده صادر و به مؤدی تسلیم نماید. این گواهینامه فقط از نظر صدور برگ حصروراثت معتبر است.(ماده 31 ق.م.م)

وظایف اشخاص خاص در مورد ارث:

1. مأموران کنسولی ایران در خارج از کشور موظفاند ظرف مدت سه ماه از تاریخ اطلاع از وقوع فوت اتباع ایرانی مراتب را ضمن ارسال کلیهی اطلاعات در مورد ماترک آنان اعم از منقول یا غیرمنقول واقع در کشور محل مأموریت خود ، با تعیین مشخصات و ارزش آنها ، از طریق وزارت امور خارجه به وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام نمایند.(ماده 33 ق.م.م)
2. بانکها و شرکتها و مؤسسات و اشخاصی که اموالی از متوفی نزد خود دارند مکلفاند ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت صورت آن اموال اعم از وجوه نقد یا سفته یا جواهر و نیز مقدار سهام یا سهمالشرکه متوفی را تنظیم و به اداره امور مالیاتی محل تسلیم نمایند، همچنین موظفاند در صورت مراجعه اداره امور مالیاتی ، دفاتر و اسناد مورد نیاز را برای رسیدگی در اختیار آنها بگذارند.
   این اشخاص مجاز نخواهند بود اموال مزبور را به وارث یا وصی حسب مورد تسلیم و یا به نام آنان ثبت نمایند مگر این که گواهینامهی موضوع قسمت اخیر ماده 35 این قانون ارائه گردد.(ماده 34 و 36 ق.م.م)
3. ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیرمنقول را به اسم وراث یا موصیله ثبت مینمایند ، همچنین کلیه دفاتر اسناد رسمی در موقعی که میخواهند تقسیمنامه یا هر نوع معاملهی وراث راجع به ماترک را ثبت کنند ، باید گواهینامه اداره امور مالیاتی صلاحیتدار را مبنی بر عدم شمول مالیات یا این که مالیات متعلق کلاً پرداخت یا ترتیب یا تضمین لازم برای پرداخت آن داده شده است مطالبه نمایند و قبل از ارائهی این گواهینامه مجاز به ثبت نیستند.(ماده 35 ق.م.م)
4. مدیران دفتر دادگاهها:
   الف – در صورتی که به موجب احکام دادگاهها براساس حقوق مالی متوفی مالی به ورثه برسد ، مدیران دفتر دادگاهها مکلفاند رونوشت حکم را به اداره امور مالیاتی مربوط ارسال دارند تا در صورتی که قبلاً مالیات آن وصول نشده باشد اقدام به مطالبه مالیات گردد. این حکم در مواردی که اسناد و مدارک تازهای مربوط به دارایی متوفی به دست آید جاری خواهد بود.
   ب – مدیران دفتر دادگاههای صادر کننده تصدیق حصر وراثت موظفاند رونوشت گواهی شده آن را ظرف 15 روز از تاریخ صدور به ادارهی امور مالیاتی محل بفرستند.(ماده 31 و 37 ق.م.م)

حالات خاص پرداخت مالیات بر ارث:

1. در صورتی که مشمولان مالیات این فصل قادر به پرداخت تمام یا قسمتی از مالیات خود نباشد سازمان امور مالیاتی کشور میتواند با اخذ تضمین معتبر قرار تقسیط آن را تا مدت سه سال از تاریخ قطعی شدن مالیات متعلق بدهد.(ماده 40 ق.م.م)
2. در صورتی که دادن تضمین تقسیط برای وراث مقدور نباشد و همچنین در صورتی که جزء ماترک ، وجوه نقد موجود نباشد سازمان امور مالیاتی کشور میتواند به تقاضای کتبی وراث معادل مالیاتی متعلق ، مالی را اعم از منقول یا غیرمنقول از ماترک با توافق وراث انتخاب و به قیمتی که مبنای محاسبه مالیات بر ارث قرار گرفته است به جای مالیات قبول کند.(ماده 40 و 41 ق.م.م)3 – در صورتی که جزء ماترک متوفی کارخانه یا کارگاه تولیدی یا واحدهای کشاورزی باشد و ارزش سایر اموال متوفی تکافوی مالیات بر ارث متعلق به ماترک را نکند ، پس از وصول مالیات از محل سایر اموال نسبت به مازاد مالیات و همچنین در مواردی که ماترک منحصر به کارخانه یا کارگاه تولیدی یا واحدهای کشاورزی باشد سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است در صورت تقاضای وراث با تقسیط مالیات در مدت مناسبی موافقت نماید.(ماده 42 ق.م.م)

وضعیت بدهی متوفی،مهریه و نفقه ایام عده:

بدهی که متوفی به وراث خود دارد در صورتی که مستند به مدارک قانونی بوده و اصالت آن مورد تأیید هیأت حل اختلاف مالیاتی قرار نگیرد قابل کسر از ماترک خواهد بود. در مورد مهریه و نفقه ایام عده تأییدیه هیأت مذکور لازم نیست و در مورد وراث طبقه دوم و سوم کسر دیون منوط به آن است که متوفی تا تاریخ فوت خود دارای وراث از طبقه ماقبل حسب مورد بوده باشد.(تبصره ماده 19 ق.م.م)

جریمه:

درصورتی که بانکها و شرکتها و مؤسسات و اشخاصی که مالی از متوفی نزد خود دارند از اجرای مواد 34 و 36 این قانون تخلف نمایند ، علاوه براین که تا معادل ارزش مالی که نزد آنها بوده ، با وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرائم متعلق مسوؤلیت تضامنی دارند ، مشمول جریمهای معادل پنج درصد قیمت مال نیز خواهند بود . در مورد بانکها و شرکتهای دولتی و مؤسسات دولتی ، متخلف و شرکا و معاونان وی در تخلف نیز مسوؤلیت تضامنی خواهند داشت.(ماده 43 ق.م.م)