دلالى (واسطه‌گرى)
دلال کیست ؟دلال یا واسطه به کسى گفته مى‌شود که در مقابل اجرت و مزد واسطه انجام معامله‌‌اى شده باشد یعنى براى جنسى که متعلق به دیگرى است مشترى و خریدار پیدا نماید و در مقابل این عمل اجرت و مزدى دریاف کند باید توجه داشت که دلال مى‌تواند ضمن دلالى شخصاً اعمال تجارتى را انجام و تجارت بنماید ولى دلالى اصولاً تابع مقررات مربوط به وکالت است.
دلال کیست ؟ شرایط دلالى:
دلال باید داراى شرایط زیر باشد:
- باید با صداقت، طرفین معامله را از جزئیات معامله آگاه سازد هر چند معامله را براى یکى از طرفین انجام داده باشد.
- در مقابل هر یک از طرفین مسؤول تقلب و تقصیر خود مى‌باشد. (ماده ۳۴۳ قانون تجارت)
- مسؤول کلیه اموال و اجناس و اسنادى است که در ضمن معاملات به او داده شده است و در صورت معیوب یا تلف نمودن آنها باید ثابت نماید که ضایع شدن یا تلف اشیاء مربوط به عمل او نبوده است.
- دلال ضامن اعتبار اشخاصى که براى آنها دلالى مى‌نماید نیست، مگر اینکه ظرفین معامله یا یکى از آنها به اعتبار شخص دلال معامله نموده باشد که در این صورت دلال ضامن است.
- هرگاه دلال در نفس و اصل معامله شریک بوده و یا نفعى داشته باشد باید به طرفى که از این امر و موضوع بى‌خبر است. اطلاع دهد و او را آگاه سازد وگرنه مسؤول خسارت وارده خواهد بود به‌علاوه به جزاى نقدى از پانصد ریال تا سه هزار ریال محکوم خواهد شد. (ماده ۳۴۶ قانون تجارت)
- در صورتى‌که دلال در معامله شریک و سهیم باشد با آمر یعنى کسى که به دستور او دلالى مى‌نماید متضامناً مسؤول اجراء تعهد خواهد بود.
اجرت دلال
دلال کیست ؟دلال در صورتى مستحق دریافت حق دلالى بوده و مى‌تواند آن را مطالبه کند که معامله با راهنمائى او انجام گرفته باشد و هرگاه دلال برخلاف وظیفه خود به نفع طرف معامله اقدام و یا برخلاف عرف تجارتى محل از او وجهى دریافت نماید و یا وعده اخذ وجهى را بنماید مستحق اجرت مخارجى که نموده است نخواهد بود و به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهد شد. و در صورتى‌که معامله مشروط به تحقق شرطى باشد دلال در صورتى مستحق اجرت است که آن شرط تحقق یافته باشد و هرگاه شرط شده باشد که مخارجى را که دلال مى‌نماید به او داده شود مستحق اخذ مخارج است هرچند معامله انجام نشده باشد و هرگاه معامله با رضایت طریق با یکى از خیارات قانونى فسخ شود حق مطالبه دلالى از دلال سلب نخواهد شد مشروط بر اینکه فسخ معامله مستند به عمل دلال نباشد.
خیار به معنى اختیار برهم زدن معامله مى‌باشد و خیارات در ماده۳۶۹ قانون مدنى عبارتند از: خیار مجلس، خیار حیوان، خیار شرط، خیار تأخیر ثمین، خیار رؤیت و تخلف وصف، خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس، خیار به تعض صفقه، خیار تخلف شرط
دفاتر دلال
چون دلالى عملى تجارتى محسوب مى‌شود به این جهت هر دلالى باید داراى دفترى باشد و کلیه معاملاتى که با وساطت او انجام مى‌گیرد باید در آن دفتر ثبت و ضبط گردد که ترتیب این ثبت و ضبط به‌صورت زیر است:
- اسم متعاملین
- مالى که موضوع معامله بوده است.
- نوع معامله
- شرایط معامله و مشخص نمودن اینکه تسلیم مورد معامله فورى است یا وعده دارد.
- عوض مالى که باید پرداخت شود و مشخص نمودن تحویل فورى یا مهلت‌دار بودن آن و اینکه وجه نقد است یا مال‌التجاره یا برات و هرگاه برات است برات وعده‌دار است یا به رؤیت.
- امضاء طرفین معامله، که مطابق مقررات دفتر دلال تابع کلیه مقررات مربوط به دفاتر تجارى است.