جبران خسارات و مروری بر چگونگی جبران خسارات ناشی از جرم

وقتی خسارتی به شما وارد می‌شود و مسئول خسارت، آن را جبران نمی‌کند، روانه دادگاه می‌شوید و با تقدیم دادخواستی جبران خسارات خود را مطالبه می‌کنید؛ دادگاه هم بر اساس درخواست شما رای می‌دهد؛ این مسیر در مورد خسارت‌هایی که ناشی از جرم نباشد، تا حدود زیادی روشن و واضح است؛ اما اگر در نتیجه جرمی به شما خسارتی وارد شود، تکلیف چیست؟ به جرایم در دادگاه های کیفری رسیدگی می‌شود، در حالی که پرداخت خسارت جنبه کیفری ندارد. این خسارت را باید از کجا مطالبه کرد؟

جرم چیست

جرم یعنی فعل یا ترک فعل برخلاف قانون که دارای مجازات است.

جنبه‌های مختلف جرم

1. عمومی: از آنجایی که فعل یا ترک فعل برخلاف هنجارهای جامعه بوده و نظم عمومی را بر هم می زند، دارای جنبه عمومی است.
2. جنبه خصوصی: جرمی که فقط به شاکی ضرر وارد کند
3. جرایمی که هر دو جنبه را دارند: پاره‌ای از جرایم علاوه برآن که جنبه عمومی دارند، واجد جنبه خصوصی نیز هستند مانند کلاهبرداری و سرقت که علاوه بر برهم زدن نظم عمومی و داشتن جنبه عمومی، به اموال شخص دیگری ضرر می‌رسانند.

معنی خسارات ناشی از جرم

جرمی به وقوع پیوسته و مجنی‌علیه (کسی که جرم بر او واقع شده است) متحمل خسارت شده است.

انواع خسارات ناشی از جرم

1. زیان‌های مادی (خسارت به جان و مال)
2. زیان‌های معنوی (ضرر به حیثیت و آبرو)
3. عدم النفع

خسارت عدم نفع در زمانی به وقوع می‌پیوندد که مجنی‌علیه می‌تواند از طریق مشروع درآمدی به دست آورد؛ اما ارتکاب جرم از سوی مجرم باعث می‌شود تا او درآمد یا نفع مزبور را از دست بدهد و متحمل خسارت شود.

نوشته های مشابه

• 
  مجرمان روانی و نحوه مجازات آن ها در صورت ارتکاب جرم چگونه است؟

  ۱۴۰۱/۰۲/۲۷
• 
  وکالت بلاعزل چیست و نقش آن در معاملات چگونه است؟

  ۱۴۰۱/۰۲/۲۶

مطالبه عدم‌النفع

1. به طور معمول در دادگاه‌ها، علی‌رغم صدور رای به جبران خسارات مادی و گاه معنوی، در مورد عدم نفع رایی صادر نمی‌شود.
2. بسیاری از دادگاه‌ها اعتقاد دارند که عدم نفع، خسارتی قابل مطالبه نیست.
3. با نگاه دقیق به قانون می‌توان دریافت که منظور قانونگذار پرداخت خسارت است

مسئولیت مدنی تکلیف به جبران خسارت وارد به اشخاص است که منشأ آن عدم اجرای قرارداد ، زیان ناشی از جرم یا شبه جرم می باشد.

جبران منافع ممکن ‌الحصول

1. بر اساس قانون تنها آن دسته از خسارات قابلیت مطالبه دارند که بی‌واسطه و به طور مستقیم از جرم ناشی شده باشند.
2. تنها عدم نفعی که ممکن‌الحصول باشد قابلیت مطالبه را دارد و عدم نفع غیرقابل حصول قابل مطالبه نیست.
3. مرز میان عدم نفع و منافع ممکن‌الحصول بسیار ظریف است تا آنجا که حتی عده‌ای این دو را یکی می‌دانند.

شرایط مطالبه خسارت

1. مطالبه خسارات ناشی از جرم در گرو ارائه دادخواست است.
2. پس از صدور کیفرخواست، پرونده جرم از دادسرا خارج و به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود.
3. دادگاه کیفری صالح علاوه بر تکلیف رسیدگی به اتهام مطروحه وظیفه دارد تا در صورت درخواست مجنی‌علیه مبنی بر جبران خسارات وارده به آن تقاضا نیز رسیدگی کند.
4. درخواست زیان‌دیده در خصوص جبران خسارات باید در قالب ارائه دادخواست صورت بگیرد؛ به این معنی که مجنی‌علیه باید با ارائه دادخواستی به دادگاه رسیدگی‌کننده به جرم، جبران خسارات ناشی از جرم را مطالبه کند.

اگر مجنی‌علیه نتوانست یا اینکه نخواست در حین رسیدگی به اتهام اصلی دادخواست جبران خسارت ارائه کند، می‌تواند پس از صدورحکم دادگاه کیفری حسب مورد به شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی صالح مراجعه و با استناد به حکم صادره، دادخواست جبران خسارت خود را تقدیم کند.

شرایط اقامه دعوای ضرر و زیان در دادگاه

شرایط برای اینکه متضرر از جرم بتواند دعوای ضرر و زیان خود را در مقابل دادگاه اقامه کند، از این قرار است:

• دارا بودن اهلیت
• ذی‌نفع بودن در دعوا

طلب خسارت از سوی وارث

در برخی مواقع، وراث و قائم‌مقام‌های قانونی بزه‌دیده هم می‌توانند تحت شرایطی خسارت ناشی از جرم را مطالبه کنند بنابراین می‌توان گفت:

1. خسارت ناشی از جرم قابل مطالبه است.
2. این خسارت با اموال ناشی از جرم متفاوت است؛ چرا که اموال حاصل از جرم بدون نیاز به دادخواست به مالک آن برگردانده می‌شود؛ اما خسارات ناشی از جرم برای اینکه پرداخت شود، نیازمند تقاضای خسارت‌دیده است. باید با خسارت‌های قابل مطالبه آشنا شد.
3. خسارت ناشی از جرم را می‌توان در قالب دادخواستی از دادگاه کیفری مطالبه کرد
4. اگر این خسارت را مطالبه نکردید، می‌توانید بعد از صدور رای از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی این خسارت را مطالبه کنید.

ارتباط خسارت ناشی از جرم با دعوای عمومی

قانون برای جلوگیری از صدور تصمیم‌های متفاوت در موضوعاتی که منشأ واحد دارند، تسریع در رسیدگی، اجرای صحیح‌تر عدالت و استفاده از دلایل مشابه در دعوی عمومی و خصوصی، به شاکی خصوصی اجازه می‌دهد تا ادعای خود را به عنوان مدعی خصوصی در دادگاه (رسیدگی‌کننده به امر کیفری) طرح و اقامه دعوا کند.

اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاکم نمی ‌تواند او را به بیشتر یا کمتر از آنچه ملزم شده است محکوم کند.

کدام خسارت‌ها قابل مطالبه هستند

1. خسارت مادی و معنوی قابل مطالبه است.
2. منافع ممکن‌الحصول را هم می‌توان گرفت.
3. اما خسارت بر خسارت قابل مطالبه نیست.

• پس از صدور کیفرخواست، پرونده جرم از دادسرا خارج و به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود.
• برخلاف خسارت ناشی از عدم نفع؛ اصل خسارت عدم نفع قابلیت مطالبه را دارد.
• یکی از روش های تعیین میزان مسئولیت، وجه التزام است که بر اساس آن طرفین به طور قاطع میزان خسارت خسارت را معین می‌کنند.
• تنها آن دسته از خسارات قابلیت مطالبه دارند که بی‌واسطه و به طور مستقیم از جرم ناشی شده باشند.

الهه حبیبی

؛ دادگاه هم بر اساس درخواست شما رای می‌دهد؛ این مسیر در مورد خسارت‌هایی که ناشی از جرم نباشد، تا حدود زیادی روشن و واضح است؛ اما اگر در نتیجه جرمی به شما خسارتی وارد شود، تکلیف چیست؟ به جرایم در دادگاه های کیفری رسیدگی می‌شود، در حالی که پرداخت خسارت جنبه کیفری ندارد. این خسارت را باید از کجا مطالبه کرد؟

جرم چیست

جرم یعنی فعل یا ترک فعل برخلاف قانون که دارای مجازات است.

جنبه‌های مختلف جرم

1. عمومی: از آنجایی که فعل یا ترک فعل برخلاف هنجارهای جامعه بوده و نظم عمومی را بر هم می زند، دارای جنبه عمومی است.
2. جنبه خصوصی: جرمی که فقط به شاکی ضرر وارد کند
3. جرایمی که هر دو جنبه را دارند: پاره‌ای از جرایم علاوه برآن که جنبه عمومی دارند، واجد جنبه خصوصی نیز هستند مانند کلاهبرداری و سرقت که علاوه بر برهم زدن نظم عمومی و داشتن جنبه عمومی، به اموال شخص دیگری ضرر می‌رسانند.

معنی خسارات ناشی از جرم

جرمی به وقوع پیوسته و مجنی‌علیه (کسی که جرم بر او واقع شده است) متحمل خسارت شده است.

انواع خسارات ناشی از جرم

1. زیان‌های مادی (خسارت به جان و مال)
2. زیان‌های معنوی (ضرر به حیثیت و آبرو)
3. عدم النفع

خسارت عدم نفع در زمانی به وقوع می‌پیوندد که مجنی‌علیه می‌تواند از طریق مشروع درآمدی به دست آورد؛ اما ارتکاب جرم از سوی مجرم باعث می‌شود تا او درآمد یا نفع مزبور را از دست بدهد و متحمل خسارت شود.

مطالبه عدم‌النفع

1. به طور معمول در دادگاه‌ها، علی‌رغم صدور رای به جبران خسارات مادی و گاه معنوی، در مورد عدم نفع رایی صادر نمی‌شود.
2. بسیاری از دادگاه‌ها اعتقاد دارند که عدم نفع، خسارتی قابل مطالبه نیست.
3. با نگاه دقیق به قانون می‌توان دریافت که منظور قانونگذار پرداخت خسارت است

مسئولیت مدنی تکلیف به جبران خسارت وارد به اشخاص است که منشأ آن عدم اجرای قرارداد ، زیان ناشی از جرم یا شبه جرم می باشد.

جبران منافع ممکن ‌الحصول

1. بر اساس قانون تنها آن دسته از خسارات قابلیت مطالبه دارند که بی‌واسطه و به طور مستقیم از جرم ناشی شده باشند.
2. تنها عدم نفعی که ممکن‌الحصول باشد قابلیت مطالبه را دارد و عدم نفع غیرقابل حصول قابل مطالبه نیست.
3. مرز میان عدم نفع و منافع ممکن‌الحصول بسیار ظریف است تا آنجا که حتی عده‌ای این دو را یکی می‌دانند.

شرایط مطالبه خسارت

1. مطالبه خسارات ناشی از جرم در گرو ارائه دادخواست است.
2. پس از صدور کیفرخواست، پرونده جرم از دادسرا خارج و به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود.
3. دادگاه کیفری صالح علاوه بر تکلیف رسیدگی به اتهام مطروحه وظیفه دارد تا در صورت درخواست مجنی‌علیه مبنی بر جبران خسارات وارده به آن تقاضا نیز رسیدگی کند.
4. درخواست زیان‌دیده در خصوص جبران خسارات باید در قالب ارائه دادخواست صورت بگیرد؛ به این معنی که مجنی‌علیه باید با ارائه دادخواستی به دادگاه رسیدگی‌کننده به جرم، جبران خسارات ناشی از جرم را مطالبه کند.

اگر مجنی‌علیه نتوانست یا اینکه نخواست در حین رسیدگی به اتهام اصلی دادخواست جبران خسارت ارائه کند، می‌تواند پس از صدورحکم دادگاه کیفری حسب مورد به شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی صالح مراجعه و با استناد به حکم صادره، دادخواست جبران خسارت خود را تقدیم کند.

شرایط اقامه دعوای ضرر و زیان در دادگاه

شرایط برای اینکه متضرر از جرم بتواند دعوای ضرر و زیان خود را در مقابل دادگاه اقامه کند، از این قرار است:

• دارا بودن اهلیت
• ذی‌نفع بودن در دعوا

جبران خسارات از سوی وارث

در برخی مواقع، وراث و قائم‌مقام‌های قانونی بزه‌دیده هم می‌توانند تحت شرایطی خسارت ناشی از جرم را مطالبه کنند بنابراین می‌توان گفت:

1. خسارت ناشی از جرم قابل مطالبه است.
2. این خسارت با اموال ناشی از جرم متفاوت است؛ چرا که اموال حاصل از جرم بدون نیاز به دادخواست به مالک آن برگردانده می‌شود؛ اما خسارات ناشی از جرم برای اینکه پرداخت شود، نیازمند تقاضای خسارت‌دیده است. باید با خسارت‌های قابل مطالبه آشنا شد.
3. خسارت ناشی از جرم را می‌توان در قالب دادخواستی از دادگاه کیفری مطالبه کرد
4. اگر این خسارت را مطالبه نکردید، می‌توانید بعد از صدور رای از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی این خسارت را مطالبه کنید.

ارتباط خسارت ناشی از جرم با دعوای عمومی

قانون برای جلوگیری از صدور تصمیم‌های متفاوت در موضوعاتی که منشأ واحد دارند، تسریع در رسیدگی، اجرای صحیح‌تر عدالت و استفاده از دلایل مشابه در دعوی عمومی و خصوصی، به شاکی خصوصی اجازه می‌دهد تا ادعای خود را به عنوان مدعی خصوصی در دادگاه (رسیدگی‌کننده به امر کیفری) طرح و اقامه دعوا کند.

اگر در ضمن معامله شرط شده باشد که در صورت تخلف متخلف مبلغی به عنوان خسارت تادیه نماید حاکم نمی ‌تواند او را به بیشتر یا کمتر از آنچه ملزم شده است محکوم کند.

کدام خسارت‌ها قابل مطالبه هستند

1. خسارت مادی و معنوی قابل مطالبه است.
2. منافع ممکن‌الحصول را هم می‌توان گرفت.
3. اما خسارت بر خسارت قابل مطالبه نیست.

• پس از صدور کیفرخواست، پرونده جرم از دادسرا خارج و به دادگاه کیفری صالح ارسال می‌شود.
• برخلاف خسارت ناشی از عدم نفع؛ اصل خسارت عدم نفع قابلیت مطالبه را دارد.
• یکی از روش های تعیین میزان مسئولیت، وجه التزام است که بر اساس آن طرفین به طور قاطع میزان خسارت خسارت را معین می‌کنند.
• تنها آن دسته از خسارات قابلیت مطالبه دارند که بی‌واسطه و به طور مستقیم از جرم ناشی شده باشند.

الهه حبیبی