دیه در ماه های حرام چگونه محاسبه می شود؟

تغلیظ دیه در ماه های حرام

ماه های حرام شامل چهار ماه رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم هستند
قتل ولو غیر از قتل عمدی در این ماه ها موجب افزایش ثلث دیه می شود، که اصطلاحا تغلیظ  دیه در ماه های حرام گفته می شود.

نکات بحث تغلیظ دیه در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲:

1. در مادۀ ۵۵۵، به جای عبارت “حرم مکۀ معظمه” که در مادۀ ۲۹۹ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵ آمده بود از عبارت “محدودۀ حرم مکه” استفاده شده است، در مورد محدودۀ مسجد الحرام اقوال مختلفی وجود دارد ولی مسلما محدودۀ حرم، فضایی بیشتر از خود مسجدالحرام را شامل می شود. امام محمد باقر (ع) محدودۀ حرم را  یک منزل در یک منزل دانسته اند که برابر با چهار فرسخ در چهار فرسخ است، (حرم ا… حرمه بریدا فی‌برید).

2. به تغلیظ دیه در چند مورد تصریح شده است:

• در مورد قتل غیر مسلمان (صدر مادۀ ۵۵۶)، به جهت سکوت قانون سابق در این مورد نظریه مشورتی شماره ۷/۷۰۴۶ صادر شده بود که مفید همین معنی بود.
• در مورد قتل غیر از قتل عمدی (شبه عمدی و خطای محض)(مادۀ ۵۵۵)
•  در مورد سقط جنین پس از پیدایش روح (تقریبا پایان ماه چهارم بارداری)(مادۀ ۵۵۶)، دیه جنینی که روح در آن دمیده شده باشد طبق بند ج مادۀ ۷۱۶ برابر دیه کامل می باشد.
• در مواردی که پرداخت دیه بر عهدۀ عاقله یا بیت المال قرار می گیرد (مادۀ ۵۵۶).
• در مورد قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود (انتهای مادۀ ۵۵۶).
• در مورد دیه ای که شرکای قتل، به علت سهمشان از جنایت، حسب مورد به قصاص شونده یا ولی دم و یا به هر دو آنان می پردازند (انتهای مادۀ ۳۸۵).

3. در مادۀ ۳۸۵ به عدم تغلیظ دیه در دو مورد تصریح شده است:

• فاضل دیه
• دیه ای که ولی دم به دیگر اولیاء دم می پردازد

مستندات قانونی:

در مواد ۳۸۵، ۵۵۵، ۵۵۶ و ۵۵۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به بحث تغلیظ دیه در ماه های حرام پرداخته شده است:

ماده ۳۸۵- اگر قتل در یکی از ماههای حرام (محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه) یا در حرم مکه مکرمه واقع شده باشد یا قاتل در زمان یا مکان مذکور، قصاص گردد و قصاص مستلزم پرداخت فاضل دیه از سوی ولی دم به قاتل باشد، فاضل دیه تغلیظ نمی شود.

همچنین دیه ای که ولی دم به دیگر اولیاء میپردازد تغلیظ نمی شود، لکن اگر قتل در زمان یا مکان مذکور باشد، دیه ای که شرکای قاتل، به علت سهمشان از جنایت، حسب مورد به قصاص شونده یا ولی دم و یا به هر دو آنان می پردازند، تغلیظ می شود.

دیه در ماه های حرام

ماده ۵۵۵- هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماههای حرام «محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه» یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد. سایر مکان ها و زمان های مقدس و متبرک مشمول حکم تغلیظ دیه نیست.

تبصره ـ معیار شروع و پایان ماه های حرام، مغرب شرعی است مانند ماه رجب که از مغرب شرعی آخرین روز ماه جمادی الثانی، شروع و با مغرب شرعی آخرین روز ماه رجب به پایان می رسد.

ماده ۵۵۶- در حکم تغلیظ دیه در ماه های حرام فرقی میان بالغ و غیربالغ، زن و مرد و مسلمان و غیرمسلمان نیست. سقط جنین نیز پس از پیدایش روح، مشمول حکم تغلیظ است. تغلیظ دیه، در مواردی که عاقله یا بیت المال پرداخت کننده دیه باشد نیز جاری است. در قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود نیز این حکم جاری است.

ماده ۵۵۷- تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضاء و منافع جاری نیست.