بعد از اینکه شخصی فوت میکند ممکن است ماترکی (مال و اموالی) داشته باشد که وراث شخص بعد از گرفتن گواهی انحصار وراثت میتوانند آن ماترک را بین خود تقسیم کنند. به این ماترک که به وراث میرسد ارث میگویند.
طبقات ارث
- طبقه اول: پدر، مادر، فرزندان، نوادگان و فرزندان آنها.
- طبقه دوم: پدربزرگ، مادربزرگ، برادر و خواهر و فرزندان آنها.
- طبقه سوم: عمه، عمو، خاله، دایی و فرزندان آنها.
اگر طبقه اول وجود داشته باشد، طبقات دوم و سوم ارثی نخواهند برد. مثلا در صورتیکه متوفی فرزند داشته باشد، برادر و خواهر و یا عمو، ارث نمیبرند.
اقدامات لازم برای مطالبه ارث
برای این که وراث بتوانند سهم الارث خود را مطالبه و در آن تصرف کنند، ابتدا لازم است مشخص گردد که تعداد وراث و اموالی که از متوفی باقی مانده است، چقدر است.
در این خصوص شورای حل اختلاف پس از رسیدگی، گواهی نامه ای به نام تصدیق انحصار وراثت صادر میکند که در اختیار وراث قرار خواهد گرفت.
درآگهی های حصروراثت از مطلعین درخواست می شود هرکس وصیت نامه ای از متوفی (اعم از رسمی و یا سری و یا عادی) دارد در جریان رسیدگی به درخواست گواهی انحصار وراثت جهت ملاحظه شورای حل اختلاف و یا متقاضی درخواست و سایر افراد ذینفع ارائه دهد و شورا گواهی انحصار وراثت را با رعایت مفاد وصیت نامه، صادره میکند.
مالیات بر ارث
باید تکلیف اموال و دارایی‌های فرد متوفی هم در این مرحله مشخص شود.
وارثان باید فهرستی از اموال منقول و غیرمنقول باقی‌مانده تهیه کنند. سپس یکی از وراث باید به اداره دارایی مراجعه کند تا تکلیف مالیات بر ارث مشخص شود.
میزان مالیات بر اث در خصوص اموال غیر منقول 5 درصد و اموال منقول 2 درصد میباشد.
فقط یادتان باشد که این مالیات براساس اینکه وراث چه نسبتی با متوفی دارند دریافت میشود. سپس اداره دارایی به شما رسیدی می‌دهد که این رسید هم برای گرفتن گواهی انحصار وراثت لازم است.
وصیت نامه جعلی
تا زمانیکه گواهی انحصار وراثت دریافت نشده باشد امکان تنظیم سند هر یک از اموال متوفی به وراث نمیباشد.
در مواردی پیش میاید که هر یک از ورثه ادعا میکنند که مثلا پدرش که متوفی میباشد یکی از زمین های خود را با قولنامه به ایشان انتقال داده است و ممکن است این قولنامه جعلی باشد و امضای پدر توسط پسرش امضا شده باشد.
در مواردی هم پیش میاید که یکی از ورثه وصیت نامه ای را تنظیم میکند که در آن متوفی (شخصی که فوت شده است) تا یک سوم به نفع ایشان وصیت کرده است.
در مواردی متوفی اموالی داشته و به دلیل اینکه وراث در خارج از کشور میباشند اطلاعی از اموال متوفی ندارند و نمیدانند که متوفی چه اموالی و در کجا دارد.
مهر و موم ترکه
پس از آنکه یک نفر فوت می نماید، اولین اقدامی که برای جلوگیری از حیف و میل احتمالی و افراط و تفریط، در مورد ترکه متوفی متصور است، مهر و موم ترکه می باشد.
مهر و موم ترکه گاهی با درخواست اشخاص، صورت می پذیرد و گاهی بدون درخواست اشخاص.
اشخاصی که می توانند درخواست مهر و موم ترکه کنند
- هر کدام از ورثه و یا وکیل آنها
- فردی که وصیت به نفع او شده است.
- طلبکاران متوفی، که سند رسمی برای طلب خود داشته باشند.
تبانی برای ارث
تعداد فوت‌شدگانی که هیچ وارثی ندارند و اموالشان در نهایت به نفع دولت ضبط میشود، زیاد نیست.
در ازای آن بیشتر فوت‌شدگان، ورثه‌ای عریض و طویل دارند که وقتی اموال میانشان تقسیم میشود به هر کدام سهم ناچیزی میرسد.
در مقابل برخی نیز سهم‌الارث قابل توجهی دارند به طوری که با تقسیم ارث میان آنها زندگی هر کدامشان از این رو به آن رو میشود.
در بین این دو گروه یعنی چه آنها که ارث اندکی از متوفی می‌برند و چه آنها که با سهم‌الارث خود به رفاه می‌رسند، کسانی هستند که یا به دنبال تبانی برای بیشتر سهم بردن هستند یا به دنبال حذف بقیه ورثه، اما قوانین ارث و سهم هر یک از افراد از آن کاملا مشخص است و هیچ فردی نمی‌تواند فرد دیگر را از رسیدن به ارث محروم کند، در حالی که اگر در جایی در حق برخی افراد اجحاف شود راه محاکم دادگستری، طرح شکایت و تلاش برای احقاق حقوق از دست رفته نیز برای آنها باز است.
ارث فرزندان از پدر و مادر
اگر پدر یا مادری فوت کند و غیر از فرزندان، وارث دیگری در طبقه اول ارث نداشته باشد، چنانچه همه دختر باشند و یا همه پسر باشند، تمام اموال بین آنها به طور مساوی تقسیم میگردد و اگر دختر و پسر با هم باشند اموال طوری تقسیم میشود که سهم هر پسر دو برابر هر دختر باشد و در این حکم فرقی نمیکند که متوفی زن (مادر) باشد یا مرد (پدر).
زن چه اموالی را به ارث میبرد؟
زن به عنوان همسر متوفی، یک چهارم (اگر همسرش فرزند نداشته باشد) یا یک هشتم (اگر همسرش فرزند داشته باشد) از اموال مرد را به ارث میبرد.
این که چه مالی را می‌تواند به ارث ببرد بسیار مهم است، زیرا که در مقدار سهم زن موثر است. در گذشته یعنی قبل از بهمن ۸۷ زن فقط از اموال منقول (مانند خودرو و حساب بانکی) و دوم از ساختمان (اعیان) و درختان ارث میبرد، یعنی هیچ حقی از اموال غیرمنقول که همان زمین است برای زن درنظر گرفته نشده بود.
اما این رأی پس از ۷۰ سال تغییر کرد و بدین صورت شد که زن در صورت فرزنددار بودن مرد، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان را ارث میبرد.
در صورتی که مرد هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زن یک چهارم از همه اموال است.
پس باید بعد از مرگ شوهر علاوه بر اموال منقول که تقسیم میشود، اموال غیرمنقول قیمت گذاری شده و یک چهارم یا یک هشتم از این قیمت به زن داده شود.
مراحل مطالبه ارث
- بعد از فوت شخص، در صورتیکه وراث ایشان قصد تقسیم ماترک متوفی و سهم الارث را داشتند باید به شیوه زیر عمل کنند.
- وراث میتوانند به صورت تلفنی با وکیل ارث مشورت کنند تا وکیل آنها را برای مطالبه ارث و گرفتن گواهی انحصار وراثت راهنمایی کند.
- برای گرفتن ارث از وراث دیگر، به دلیل اینکه نیاز به تنظیم دادخواست میباشد، وراث میتوانند به صورت حضوری با وکیل ارث مشورت کنند تا وکیل آنها را در تنظیم دادخواست راهنمایی کند و یا دادخواست توسط وکیل تنظیم شود.
- اگر وراث قصد داشتند که برای مطالبه ارث، وکیل بگیرند باید مدارک زیر را همراه داشته باشند.
مدارک مطالبه ارث
- گواهی فوت
- شناسنامه متوفی
- شناسنامه و کارت ملی وراث
- در صورت امکان، ارائه گواهی انحصار وراثت
