سقط جنین، خطرات، مجازت و قوانین

طبق آمارها حدود 20 درصد از حاملگی های تشخیص داده شده سقط می شوند و درصد بیشتری نیز قبل از این که بتوان حاملگی را تشخیص داد، به دلیل عدم توانایی تخمک لقاح یافته در جایگزینی در رحم یا از بین رفتن تخمک پس از جایگزینی، سقط می شوند و این مساله حتی سیکل طبیعی قاعدگی را نیز به هم نمی زند درنتیجه در بیشتر موارد حتی چنین فردی متوجه سقط نمی شود.

متخصص پزشکی قانونی

منتشر شده در پایگاه نشر مقالات حقوقی

سقط جنین از نظر پزشکی قانونی چگونه تعریف می شود؟

برای تعریف سقط نظرات مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال بعضی از منابع، ختم حاملگی قبل از 20 هفتگی یا دفع جنین با وزن کمتر از 500 گرم را سقط می نامند، اما از نظر پزشکی قانونی سقط جنین عبارت است از ختم بارداری قبل از زمانی که جنین توانایی ادامه حیات خارج از رحم را داشته باشد. اگر جنین بعد از این موعد متولد شود، زایمان زودرس محسوب می شود. شاید جالب باشد بدانید که نوزاد بعد از 28 هفته بدون استفاده از تجهیزات و مراقبت های ویژه پزشکی قابلیت ادامه حیات را در خارج از رحم دارد.

مجازات سقط غیرقانونی

طبق قوانین مجازات اسلامی هرکس عالما و عامدا به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب مورد به حبس از یک تا 3 سال محکوم خواهد شد. هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به 6 ماه تا یک سال حبس محکوم می شود و اگر عالما و عامدا زن حامله را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری کند که جنین وی سقط شود به حبس از 3 تا 6 ماه محکوم خواهد شد مگر این که ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد. اگر پزشک یا ماما یا داروفروش وسایل سقط جنین را فراهم سازند یا مباشرت به سقط جنین کنند، به حبس از 2 تا 5 سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد گرفت.

آنچه که لازم است بدانید این که سقط جنین جزو جرایمی است که جنبه عمومی دارد، در نتیجه رضایت زن باردار و همسرش در سقط، مانع پیگیری قانونی نخواهد شد.

اگر چه سقط جنین در بسیاری از ادیان الهی امری نامشروع و در اغلب کشورها عملی غیرقانونی محسوب می شود و به همین دلیل مجازات های سنگینی را برای آن در نظر گرفته اند، ولی باز هم شاهد افزایش آمار این عمل غیراخلاقی در بسیاری از کشورها هستیم. گرچه آمار دقیقی از تعداد سقط های غیرقانونی در دست نیست، اما آمارهای غیررسمی خبر از ابعاد هولناک این فاجعه می دهد.

آنچه باعث نگرانی می شود این است که به دلیل غیرقانونی بودن این عمل، اغلب سقط ها در مکان های غیربهداشتی و توسط افراد غیرمتخصص صورت می گیرد که می تواند حیات فرد را به مخاطره بیندازد برای اطلاع از این موضوع کافی است کمی در سطح شهر جستجو کنید. در مدت زمان کوتاهی می توانید نشانی مکان هایی را که عمل سقط غیرقانونی انجام می دهند به دست آورید. این مکان ها می تواند در یکی از اتاق های به ظاهر بهداشتی و مجهز در بالای شهر تا اتاقی در یک زیرزمین قدیمی در محله های جنوب شهر باشد.

نرخ آنها نیز متفاوت است و این بستگی به بودجه فرد دارد.

در واقع چنانچه فردی مشکل مالی داشته باشد، نباید انتظار یک متخصص، اتاق شیک و کاملا بهداشتی و استریل را داشته باشد بلکه حتما سر از یک زیرزمین نمور در خواهد آورد که عمل سقطش را هم قابله ای بی سواد انجام می دهد. یعنی باید جانش را کف دستش بگذارد و به آنجا برود.
اغلب مشتریان سقط غیرقانونی شامل زنان و دخترانی می شوند که دچار حاملگی ناخواسته شده اند. برخی از این زنان به دلیل مشکلات مالی یا روحی توانایی بزرگ کردن بچه را ندارند و تعدادی هم شامل زنان و دخترانی می شود که به دلیل حاملگی نامشروع، می خواهند به هر شکل ممکن از شر
ناخواسته ای به نام بچه راحت شوند و به همین دلیل تن به هر نوع عملی برای سقط می دهند.

غافل از عواقبی که ممکن است تا آخر عمر گریبان آنها را بگیرد یا حتی عوارضی که می تواند حیات آنان را تهدید کند و نهایتا منجر به مرگ شود.

امروز در بسیاری از کشورها، قوانین خاصی برای ختم حاملگی پیش بینی شده و اغلب این نوع سقط ها را می نامند در حالی که این واژه همیشه با سقط قانونی مترادف (Therapeutic abo‐tion ) سقط درمانی نیست. در برخی کشورها، سقط به صورت آزادانه انجام می شود و هر زنی حق دارد بدون نیاز به اثبات دلایل پزشکی برای انجام سقط اقدام کند، حال آن که چنین سقطی را نمی توان سقط درمانی نامید.

و اما در بعضی کشورها و از جمله کشور ما، قبل از صدور مجوز سقط، باید وجود بعضی بیماری ها به اثبات برسد

و البته لازم به ذکر است که تعداد این بیماری ها در کشورهای مختلف متفاوت است.

در کشور ما نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فقط در مواردی که سلامت جسمی مادر و در موارد اندکی سلامت روحی وی در خطر باشد از اندیکاسیون های مادری(موارد مجاز مادری جنینی) استفاده می شود.

در سال 82 اندیکاسیون های مادری و جنینی (مانند ژن تالاسمی ماژور در جنین) سقط جنین توسط کمیته سقط جنین سازمان پزشکی قانونی کشور تعیین شد و به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید.

مطابق این دستورالعمل درخواست صدور مجوز سقط درمانی تنها در ادارات کل پزشکی قانونی مراکز استان ها و با دستور مقام قضایی یا درخواست زوجین با معرفی نامه پزشک معالج قبل از 4 ماهگی مورد پذیرش قرار می گیرد. معرفی نامه پزشک باید شامل عکس بیمار، مشخصات شناسنامه ای به جهت احراز هویت، تشخیص بیماری و روش تشخیصی آن باشد. همچنین نتایج آزمایش های پاراکلینیک نیز باید ارائه شود. اگر سقط به دلیل اندیکاسیون های جنینی توصیه شده باشد باید حداقل 2 نوبت سونوگرافی توسط پزشک صورت گرفته باشد و چنانچه سقط به دلیل اندیکاسیون های مادری باشد، لازم است که علاوه بر یک نوبت سونوگرافی برای تعیین سن حاملگی، 2 مشاوره تخصصی در تایید تشخیص بیماری صورت گیرد.

سقط جنین و قانون

سقط جنین از نظر پزشکی قانونی به 4 نوع تقسیم می شود: جنایی یا غیرقانونی، درمانی، تروماتیک و خود به خودی.

ختم حاملگی بدون مجوز قانونی زمانی به سقط کلمه غیرقانونی را می توان اطلاق کرد که حاملگی بدون کسب مجوز قانونی و به صورت ارادی خاتمه پیدا کند. حتما شما هم شنیده اید که سقط غیرقانونی در کشور ما و البته در بیشتر کشورها جرم بزرگی محسوب می شود و این جرم نه تنها شامل حال زن باردار می شود بلکه برای پزشک یا فردی که در آن دخالت داشته نیز مجازات های انضباطی و حرفه ای نیز در نظر گرفته شده است.

از عواملی که باعث می شود خانمی اقدام به سقط غیرقانونی کند می توان به ناخواسته بودن حاملگی، شکست روش های جلوگیری از حاملگی، بارداری حاصل از روابط نامشروع، تشخیص دیرهنگام بیماری های جنینی (بعد از 4 ماهگی) و… اشاره کرد.

روش های سقط جنین در جوامع مختلف متفاوت است؛ از مصرف داروهای محلی گرفته تا روش های دقیق بالینی شبیه به سقط های قانونی.
طبق قانون کشورمان هیچ پزشکی جز در مواردی که قانون کشور اجازه می دهد، نباید اقدام به عمل سقط کند. حتی در مواردی که پزشک احساس می کند می تواند با انجام سقط، به یک زن یا دختر نگون بخت کمک کند، بازهم چنین عملی برخلاف قسم نامه بقراط و قانون کشوری است.

چنانچه پزشک متوجه سقط غیرقانونی در بیمار شد، باید علاوه بر معالجه چنین بیماری که در معرض عوارض سقط قرار دارد، باید در پرونده بیمار تمامی علائمی را که دلالت بر سقط غیرقانونی می کند، ثبت کند حتی اگر بیمار اعتراف به سقط غیرقانونی نکند پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق می تواند به آن پی ببرد.

دکتر کامران آقاخانی