تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری

تجدیدنظر خواهی زمانی صورت می گیرد که رای صادر شده از مرحله بدوی مورد رضایت خواهان یا خوانده دعوا واقع نشود و درصدد اعتراض به رای برآید. البته به موجب قوانین آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری هر نوع رایی قابلیت اعتراض در مرحله تجدیدنظر را ندارد. سوالی که ممکن است مطرح شود این است که آیا آرای مراجع دیگر از جمله دیوان عدالت اداری که به شکایات علیه دولت رسیدگی می کند هم تابع قانون آیین دادرسی مدنی یا قانون آیین دادرسی کیفری است و آرای این مرجع بر اساس قوانین مذکور قابل تجدیدنظرخواهی هست؟

در این مقاله در پایگاه حقوقی یاسا به موضوع تجدیدنظر خواهی در دیوان عدالت اداری خواهیم پرداخت.

ساختار دیوان عدالت اداری

همانطور که می دانید اختلاف و دعاوی بین شهروندان در صلاحیت محاکم و دادگاه های عمومی است اما همیشه طرفین دعوا شهروندان نیستند و گاهی یکی از طرفین دعوا یک وزارتخانه یا نهاد دولتی است که مورد شکایت واقع شده است. در این موارد نظام حقوقی ایران به موجب اصل صد و هفتاد و سه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مرجعی به نام دیوان عدالت اداری تشکیل شده است.

این مرجع که زیر مجموعه قوه قضاییه است در شهر تهران تاسیس شده است؛ البته دفاتری از دیوان عدالت اداری هم در دادگستری مراکز شهرستان ها تاسیس شده است تا شهروندان مجبور نباشند برای ثبت شکایت خود به تهران بیایند. هدف از تفکیک مرجع رسیدگی به شکایات شهروندان نسبت به یکدیگر و شکایت شهروندان نسبت به دولت این است که شکایت علیه دولت با دقت بیشتر و تخصصی تر رسیدگی می کند تا حقوق شهرواندن ضایع نشود.

لازم به ذکر است که رسیدگی در دیوان عدالت اداری تابع تشریفات و اصول و قواعد مخصوص خود صورت می گیرد. همانطور که ذکر شد دیوان مستقر در تهران است به لحاظ تشکیلات اداری متشکل از شعب بدوی، تجدیدنظر، هیات عمومی و هیات های تخصصی می ‌باشد. تشکیلات قضائی، اداری و تعداد شعب دیوان با تصویب رئیس قوه قضائیه تعیین می ‌ شود.

چه دعاوی در صلاحیت دیوان عدالت اداری است؟

دیوان عدالت اداری نیز همانند سایر مراجع قضایی یکی از زیرمجموعه های قوه قضاییه است که تنها صلاحیت رسیدگی به برخی از دعوا را دارد که به موجب ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری؛ صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:

• رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:

1. تصمیمات و اقدامات واحد های دولتی اعم از وزارتخانه ‌ ها و سازمان ها و مؤسسات و شرکت های دولتی و شهرداری‌ ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهاد های انقلابی و مؤسسات وابسته به آن ها
2. تصمیمات و اقدامات مأموران واحد های مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آن ها

• رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون ‌هایی مانند کمیسیون‌ های مالیاتی، هیأت حل‌اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری‌ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آن ها
• رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحد ها و مؤسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان مؤسساتی که شمول این قانون نسبت به آن ها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی

آرای قابل تجدیدنظر دیوان عدالت اداری

آرای بدوی دیوان هم همانند آرای سایر مراجع قضایی مورد رضایت یکی از طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده واقع نشود و شخصی که خود را متضرر می بیند، درصدد اعتراض و تجدیدنظر خواهی در دیوان عدالت ادرای برآید. در این بخش به نحوه رسیدگی در شعب تجدید نظر دیوان می پردازیم:

به موجب قانون دیوان عدالت اداری، کلیه آراء شعب بدوی دیوان به درخواست یکی از طرفین یا وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی آن ها، قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر است.

مهلت ‌تجدیدنظرخواهی دیوان عدالت اداری

مهلت ‌ تجدیدنظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از ایران دو ماه از تاریخ ابلاغ است.

روش تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری

به منظور تجدیدنظر خواهی در دیوان عدالت اداری باید دادخواست تجدیدنظرخواهی خود را به دفتر شعبه صادرکننده رای یا دبیرخانه یا دفاتر اداری دیوان تقدیم کنید. دادخواست تجدیدنظر توسط رئیس دیوان به یکی از شعب تجدیدنظر ارجاع می ‌ شود.

ویژگی دادخواست تجدیدنظر

برای ثبت اعتراض خود در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری باید دادخواست تجدیدنظر شما ویژگی هایی داشته باشد تا از موارد نقص شمرده نشود.

دادخواست تجدیدنظر شما باید روی برگه ‌های مخصوص نوشته شود و حاوی مطالب زیر باشد:

• الف ـ مشخصات و اقامتگاه تجدیدنظرخواه
• ب ـ شماره و تاریخ رأی تجدیدنظرخواسته
• پ ـ شعبه صادرکننده رأی تجدیدنظرخواسته
• ت ـ تاریخ ابلاغ رأی تجدیدنظرخواسته
• ث ـ دلایل و جهات تجدیدنظرخواهی

چنانچه دادخواست تجدیدنظر، فاقد مشخصات تجدیدنظرخواه یا اقامتگاه او باشد، پس از انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی، دادخواست به موجب قرار مدیر دفتر شعبه تجدیدنظر، رد می ‌ شود. این قرار قطعی است. اگر دادخواست تجدیدنظر، خارج از مهلت مقرر تسلیم شده باشد، شعبه تجدیدنظر قرار رد دادخواست را صادر می ‌ کند.

اگر دادگاه تجدیدنظر بعد از دریافت دادخواست، متوجه شود که شرایط قانونی دادخواست رعایت نشده است و یا رفع نقص آن در موعد مقرر قانونی در مرحله بدوی، انجام نشده، رأی را نقض نمی کند؛ بلکه در این موارد شعبه تجدیدنظر به دادخواست ‌دهنده بدوی اخطار می ‌ کند که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ نسبت به رفع نقص اقدام ‌ نماید. درصورت عدم اقدام و همچنین درصورتی که سمت دادخواست دهنده محرز نباشد رأی صادرشده نقض و قرار رد دعوی صادر ‌ می ‌ شود.

نحوه رسیدگی در شعب تجدبدنظر

بعد از اینکه دادخواست تجدیدنظر به صورت قانونی تنظیم شود و به شعب تجدیدنظر خواهی ارسال شود؛ شعبه تجدید نظر رای بدوی را مورد بررسی قرار می دهد، چنانچه شعبه تجدیدنظر در رای بدوی غیر از اشتباهاتی از قبیل اعداد، ارقام، سهو قلم، مشخصات طرفین و یا از قلم افتادگی در آن قسمت از خواسته که به ‌ اثبات رسیده، اشکال دیگری ملاحظه نکند ضمن اصلاح رأی، آن را تأیید می ‌ کند. همچنین درصورتی که شعبه تجدیدنظر، ایراد تجدیدنظرخواه را وارد تشخیص ندهد، رأی شعبه بدوی را تأیید و در غیر این ‌ صورت آن را نقض و پس از رسیدگی ماهوی، مبادرت به صدور رأی می ‌ نماید.

تمام موارد مذکور در فوق در صورتی است  که رای به صورت حکم صادر شده باشد، حال اگر رای به صورت قرار صاد ر شده باشد و از آن قرار تجدیدنظر خواهی شود، شعبه تجدیدنظر در صورتی ‌ که قرار مورد تجدیدنظرخواهی را مطابق با موازین قانونی تشخیص دهد، آن را تأیید می ‌ کند. در غیر این ‌‌ صورت پس از ‌ نقض قرار، پرونده را برای رسیدگی ماهوی به شعبه صادرکننده قرار عودت می ‌ نماید.

تصور افراد از مرحله تجدیدنظر معمولا مرحله ای است که تنها به اعتراض رسیدگی می کند و نمی دانند که آیا در شعب تجدیدنظر هم می توان تقاضای قرارهای مثل دستور موقت را داشت یا خیر؟ در پاسخ می توان گفت که با توجه به موضوع پرونده، افراد می توانند در مرحله تجدید نظر در دیوان هم تقاضای دستور موقت داشته باشند، هرگاه در مرحله تجدیدنظر تقاضای صدور دستور موقت شود، اتخاذ تصمیم با شعبه تجدیدنظر است. اجرای دستور موقت مستلزم تأیید رئیس دیوان است. دستور موقت صادرشده از شعبه بدوی مادام که توسط مرجع تجدیدنظر لغو نگردد، به قوت خود باقی است.

اشتباه در رای تجدیدنظر

گاهی پیش می آید که در رای صادره از شعب دیوان عدالت اداری اشتباهاتی دیده می شود که در این موارد، چنانچه قاضی شعبه بدوی صادرکننده رأی، پی به اشتباه خود ببرد و پرونده به هر علتی به شعبه تجدیدنظر نرفته باشد، با ذکر دلیل پرونده را از طریق رئیس دیوان به شعبه تجدید نظر ارسال می ‌ کند. شعبه یاد شده با توجه به دلیل ابرازی و درصورت وارد دانستن اشتباه، رأی صادرشده را نقض می ‌ نماید و هرگاه رأی صادره به ‌ صورت قرار باشد پرونده را جهت ادامه رسیدگی به شعبه بدوی اعاده و در غیر این ‌ صورت اقدام به رسیدگی ماهوی می ‌ کند.

گاهی این اشتباه در رای صادره از شعب تجدیدنظر دیوان دیده می شود که در این صورت اگر حداقل یک قاضی از دو قاضی و یا دو قاضی از سه قاضی صادرکننده رأی در شعبه تجدیدنظر، پی به اشتباه شکلی یا ماهوی خود ببرند، مراتب را با ذکر دلیل به رئیس دیوان اعلام می ‌ دارند. رئیس دیوان پرونده را جهت رسیدگی و صدور رأی به شعبه هم ‌ عرض ارجاع می ‌ دهد.

به طور کلی به موجب ماده ۷۸ قانون دیوان عدالت اداری: مقرراتی که در مرحله بدوی رعایت می ‌ شود در مرحله تجدیدنظر نیز جاری است مگر این ‌ که به ‌ موجب قانون ترتیب دیگری مقرر شده ‌ باشد.

هزینه تجدیدنظر خواهی در دیوان عدالت اداری

همانطور که مستحضرید رسیدگی در مراجع قضایی و زیرمجموعه های آن مستلزم پرداخت هزینه است. این هزینه ها با توجه به مرحله دادرسی متفاوت است. به موجب ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری، هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر در شعب تجدیدنظر دویست هزار (۲۰۰.۰۰۰) ریال است. البته مبلغ مذکور در این ماده به تناسب نرخ تورم اعلام شده به ‌ وسیله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران هر سه سال یک ‌ بار به پیشنهاد رئیس دیوان و تأیید رئیس قوه قضائیه و تصویب هیأت وزیران قابل تعدیل می ‌ باشد.

[sc_fs_multi_faq headline-0=”h2″ question-0=”چه آرایی قابل تجدیدنظر خواهی در دیوان عدالت اداری قابل تجدیدنظرخواهی است؟” answer-0=”به موجب قانون دیوان عدالت اداری، کلیه آراء شعب بدوی دیوان به درخواست یکی از طرفین یا وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی آن ها، قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر است.” image-0=”” headline-1=”h2″ question-1=”مهلت تجدیدنظر خواهی در دیوان عدالت اداری چگونه است؟” answer-1=”مهلت تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از ایران دو ماه از تاریخ ابلاغ است.” image-1=”” count=”2″ html=”true” css_class=””]