داوری در قراردادهای مشارکت ساخت و نحوه ابطال آن

در بسیاری از موارد طرفین یک قرارداد، به هنگام تشکیل عقد ترجیح می‌دهند که تمامی احتمالات ممکن را در نظر بگیرند و برای آن قبل از بروز اختلاف، راه‌حلی بیابند و به این ترتیب از اتلاف وقت و سرمایه در یک پروژه جلوگیری کنند. داوری در قرارداد‌های مشارکت در ساخت بسیار پرکاربرد است چرا که در این قراردادها وقت بسیار ارزشمند است و با هدر رفتن آن خسارات میلیونی به بار خواهد آمد. ضمن آن که بودجه‌هایی که در این پروژه‌ها مصرف می‌شود بسیار بیشتر از یک پروژه معمولی است.

داوری چیست؟

یکی از راه‌حل‌های مفیدی که در صورت بروز اختلاف بین طرفین بسیار کارساز است، پیش‌بینی ارجاع به داوری است. داوری نهادی است که برخلاف دادگاه، رسیدگی در آن زمانبر نبوده و امکاناتی را در اختیار طرفین قرار می‌دهد تا بتوانند بدون دردسر و رفت و آمد اختلاف پیش آمده را حل و فصل کنند. پیش‌بینی زمان و مکان داوری، هزینه‌های مرتبط به داوری و کارشناسی، نحوه ابلاغ رای داور و تصمیم‌گیری در مورد امتناع و عجز داور از رسیدگی، همگی باید به هنگام امضای عقد با توافق طرفین نوشته شود.

البته در بسیاری از موارد ممکن است طرفین در هنگام امضای قرارداد، داوری را پیش‌بینی نکنند یا جزئیات آن را تعیین نکنند. برای همین هم بعد از بروز اختلاف تازه با یکدیگر بر سر سپردن کارها به شخص سوم متخصص یعنی داور به توافق برسند. این مسئله درست مانند این است که در قراردادهای مشارکت در ساخت میان پیمانکار و صاحب پروژه به دلیل توقف کار، توافق شود که به ازای هر روز دیرکرد، جریمه نقدی به متضرر تعلق گیرد.

اعتبار رای داوری

رایی که از سوی داور انتخابی طرفین پس از رسیدگی ادله و مدارک صادر می‌شود همانند رای دادگاه قطعی و قابل تجدیدنظر در مدت معین است. اگر تجدیدنظر در موعد مقرر انجام نشود رای قطعی و لازم الاجرا خواهد بود.

رای داور از صلاحیت دادگاه خارج است مگر اینکه داور یا داوران از رسیدگی منصرف شوند یا نتوانند رسیدگی را ادامه دهند و همچنین در صورت ابطال اصل قرارداد ارجاع به داوری یا رای داور، می‌توان به دادگاه مراجعه کرد. نکته‌ای که در مورد داوری در قراردادهای مشارکت در ساخت به نسبت سایر قراردادها حائز اهمیت است، درج این مطلب است که اختلاف و ارجاع به داور نباید مانعی برای توقف در اجرای پروژه باشد و متعهد باید تا مشخص شدن رای داور به تعهدات خود عمل کند.

تعیین داور در قراردادهای مشارکت در ساخت، اجباری نیست اما راهکار سریعی است تا شما را از پروسه دادرسی‌های طولانی نجات دهد.

مدت زمان رسیدگی در داوری

مطابق قانون، مدت رسیدگی برای داور سه ماه از بروز اختلاف است که با تراضی طرفین قابل تمدید خواهد بود و در غیر این صورت با اتمام مدت معلوم صلاحیت از آن مراجع قضایی خواهد شد. اجرت نیز با تعرفه مصوب تعیین و میان طرفین تقسیم و پرداخت می‌شود. ضمانت عدم اجرای رای صادره توسط داور از سوی محکوم‌علیه این است که از سوی دادگاه اجرائیه صادر می‌گردد.

در واقع اساس داوری بر صلح و مداراست و همه چیز در آن به طرفین بستگی دارد. اگر توافق دو طرف حاصل شود، هر چیزی در داوری ممکن خواهد بود.

مطابق با ماده 5 قانون اجرای احکام مدنی و ماده 29 آئین نامه اصلاحی قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب صدور اجرائیه با دادگاه نخستین (بدوی) که صالح به اصل دعوا می باشد است.

رای داور لازم الاجرا و قابل استناد در همه محاکم است و تنها یک حالت برای ابطال آن قابل تصور است، اگر دادگاه حکم به ابطال رای داوری صادر کند. درخواست ابطال رای داوری ظرف مدت بیست روز از سوی محکوم علیه می‌تواند به دادگاه تسلیم شود.   رای صادره از محاکم اعلامی است و اجراییه صادر نمی شود. اگر طرفین ابتدا به دادگاه مراجعه کرده اند و از سوی دادگاه به نهاد داوری ارجاع داده شده اند دیگر ابطال رای همان داور از سوی دادگاه نیاز به تقدیم دادخواست ندارد ولی اگر مراجعه طرفین اختلاف به داوری تصمیم از سوی خودشان و برگرفته از قراردادشان باشد، برای ابطال رأی این داور باید دادخواست تقدیم شود. البته ارجاع مجدد یک دعوا با تراضی طرفین به داوری امکان‌پذیر است.

در موارد 466 تا 280 آیین دادرسی مدنی به تمامی نکات داوری اشاره شده است. مسئله ای که حائز اهمیت این است که در صورت اینکه رای داوری باعث وارد کردن ضرر به ثالث شود، شخص ثالث میتواند اعتراض خود را در قالب اعتراض ثالث نسبت به رأی داور مطرح نماید.

رسیدگی دادگاه به ابطال رای شکلی است و وارد محتوا و ماهیت نمی‌شود. مراجعه به دادگاه فقط برای ابطال رای یک داور نیست. بلکه طرفین می توانند با پذیرش داوری بین خود، فقط از دادگاه بخواهند که داور شایسته و متخصصی به آنان معرفی نماید و این کار هم مانند ابطال رای نیازمند تقدیم دادخواست است.

در آخر باید خاطر نشان کنیم که مسائلی که در امر داوری پیش می‌آید سهل و ممتنع است و در عین حالی که آسان و ساده به نظر می‌آید از پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های خاصی برخوردار است که با دریافت راهنمایی از مشاور و وکیل از بروز هزینه‌های بیشتر جلوگیری کرده و پروژه‌های ساخت و ساز خود را به موقع به اتمام رساند.