شرایط تنظیم قرارداد داوری از نگاه حقوقی

بدون شک دنیای امروزی دنیای سرشار از معادلات و معاملات دو جانبه و چند جانبه بین کشورها، اشخاص، کمپانی ها و مردم عادی می باشد. به هر قسمت از زندگی اجتماعی مربوط به مسائل کاری و شخصی خود بنگرید؛ متوجه این موضوع خواهید شد. به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان بین المللی و داخلی؛ دنیا امروزی دنیای قراردادها می باشد. قراردادهایی که مناسبات و شرایط حاکم بر زندگی مردم را تعیین کرده و نظام تشکیلاتی اداره این دنیا را پایه ریزی می ‌کند. عنصر طلایی و حیاتی این جهان را می توان قانون قلمداد کرد؛ قانونی که شکل ‌گیری روابط مربوط به قراردادها و ساز و کارهای این حوزه را میسر و منظم ساخته و به عنوان عنصری قابل قبول برای کلیه ی مردم تلقی می شود. یکی از موضوعات مهمی که در رابطه با قراردادها و معاملات تجاری حائز اهمیت می باشد؛ بحث قرارداد داوری بین اشخاص حقوقی و حقیقی جهت حل اختلاف و داوری پیرامون روابط و معاملات اقتصادی و تجاری می ‌باشد.

بدون شک معاملات و قراردادهای اقتصادی که بین اشخاص مختلف در زمینه های گوناگون منعقد می شود؛ دارای جنبه‌ های مهمی در خصوص احتمال شکل گیری اختلافات به دلیل انجام ندادن تعهدات و عدم رعایت مفاد قرارداد منعقد شده می باشد.

بر همین اساس قرار داد داوری به منظور مشخص سازی ابعاد حقوقی اختلافات و مشکلات احتمالی معاملات اقتصادی در نظر گرفته می شود.

قرارداد داوری همچون دیگر قراردادهای مختلف دارای ابعاد حقوقی مربوط به خود می باشد که بایستی از جانب طرفین قرارداد مورد توجه و رعایت قرار گیرد و طبعاً در صورتی که قرارداد داوری با لحاظ شاخص ها و نکات قانونی منعقد شود؛ در نزد مراجع قضایی نیز مورد اهمیت و وجاهت قانونی قرار خواهد گرفت.

بر همین اساس گروه وکلای یاسا به منظور رفع ابهامات و سوالات مخاطبان محترم در خصوص قرارداد داوری و ابعاد حقوقی مرتبط با آن، تصمیم گرفته است تا مطلب آموزشی در این باب تهیه نماید تا سوالات و ابهامات مخاطبان محترم مرتفع شود.

با گروه وکلای یاسا در مطلب آموزشی ابعاد حقوقی و شرایط تنظیم قرارداد داوری همراه باشید…

قرارداد داوری چیست؟

اگر بخواهیم به صورت ساده تعریفی از قرارداد داوری داشته باشیم، می توانیم این چنین بیان نماییم که قرارداد داوری به قراردادی اطلاق می شود که طی آن طرفین معامله و داد و ستد تجاری و دیگر معاملات به منظور رسیدگی به اختلافات احتمالی پیرامون معامله و روابط تجاری شان تصمیم می گیرند که اشخاص یا مرجعی را به‌عنوان به رسیدگی کننده به اختلافات احتمالی تعیین نمایند و این مرجع امکان تعیین و تکلیف نهایی در رابطه با اختلاف شکل گرفته شده را در اختیار داشته باشد.

قرارداد داوری می ‌تواند به صورت بین‌ المللی و یا داخلی در نظر گرفته شود که این موضوع مرتبط با حجم معامله انجام شده و حوزه کاری مورد معامله می باشد. طبعاً این اختیار برای طرفین قرارداد داوری وجود دارد که در صورت عدم رضایت از داور مورد نظر طرف مقابل اقدامات مخالفتی خود را با آن داور یا مرجع اعلام داشته باشند. بنابراین توافق و رضایت طرفین قرارداد داوری در انتخاب داور رسیدگی کننده به اختلافات احتمالی الزامی می باشد.

ماده ۴۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی

«متعاملین می توانند ضمن معامله ملزم شوند و یا به موجب قرارداد جداگانه تراضی نمایند که در صورت بروز اختلاف بین آنان به داوری مراجعه کنند و نیز می توانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین نمایند.

تبصره- درکلیه موارد رجوع به داور، طرفین می توانند انتخاب داور یا داوران را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار کنند.»

ابعاد عمومی تنظیم قرارداد داوری

به طور کلی طرفین معامله ای که متقاضی استفاده از قرار داد داوری هستند بایستی در خصوص موارد مهم در قرارداد داوری توجه لازم را داشته باشند. مواردی همچون؛ موضوع قرارداد داوری و مدت زمان این قرارداد و همچنین تعداد و افراد داور در قرارداد داوری، موضوعاتی هستند که بایستی توسط طرفین به طور شفاف و دقیق لحاظ گردد تا در صورت بروز اختلافات احتمالی، قرارداد داوری بتواند با صراحت و انسجام پیرامون اختلافات رخ داده تعیین و تکلیف نماید.

در خصوص داوران انتخابی نیز بایستی طرفین قرارداد، صلاحیت و توانایی داوران انتخابی را مد نظر قرار دهند. چرا که در صورت عدم صلاحیت و توانمندی داور های انتخابی، قرارداد داوری آن چنان مفید به فایده نمی باشد و لاجرم کار به محاکم قضایی کشیده می شود.

بنابراین بایستی در هنگام تنظیم قرارداد داوری از متخصصان و افراد مورد اطمینان و توانمند در حوزه معامله صورت گرفته جهت داوری استفاده نمود تا به نحو احسنت موضوع قرارداد داوری مفید به فایده ی شود.

توجه داشته باشید که پس از انعقاد قرارداد داوری و انتخاب داورها، طرفین از این حق برخوردار نیستند که داوران را عزل نمایند و فقط این موضوع با رضایت طرفین امکان پذیر است.

ماده ۴۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی

«در هر مورد که داور تعیین می شود باید موضوع و مدت داوری و نیز مشخصات طرفین و داور یا داوران به طوری که رافع اشتباه باشد تعیین گردد. در صورتی که تعیین داور بعد از بروز اختلاف باشد، موضوع اختلاف که به داوری ارجاع شده باید به طور روشن مشخص و مراتب به داوران ابلاغ شود.

تبصره: قراردادهای داوری که قبل از اجرای این قانون تنظیم شده اند با رعایت اصل ( 139) قانون اساسی تابع مقررات زمان تنظیم می باشند.»

برخی از اشخاصی که از منظر قانونی، حق دادرسی و داوری را برخوردار نمی باشند عبارتند از:

• اشخاصی که از سن قانونی و بلوغ برخوردار نیستند؛ نمی توانند به عنوان داور قرارداد داوری انتخاب شوند.
• اشخاصی که با بیماری های روانی و جنون و دیوانگی درگیر می باشند، نمی توانند واجد شرایط داوری و دادرسی قراردادهای داوری باشند.
• شخصی که فاقد توانایی لازم برای اداره امور مالی مربوط به خود می باشد؛ از صلاحیت لازم برای داوری قرارداد داوری برخوردار نیست.
• افراد ورشکسته نمی توانند داور قراردادهای داوری انتخاب شوند.
• افرادی که به حکم قطعی مرجع قضائی؛ امکان دادرسی را از دست داده اند و یا از داوری محروم گشته اند.

ماده ۴۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی

«اشخاص زیر را هر چند با تراضی نمی توان به عنوان داور انتخاب نمود :

۱- اشخاصی که فاقد اهلیت قانونی هستند.

۲- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا دراثر آن از داوری محروم شده اند.»

ماده ۴۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی

«کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی نمی توانند داوری نمایند هرچند با تراضی طرفین باشد.»

شرایط تنظیم قرارداد داوری

همانطور که عنوان نمودیم در قرارداد داوری باید موارد مربوط به شرایط داوری همچون مدت زمان داوری، موضوع قرارداد داوری، اشخاص به همراه مشخصات کامل شان و … به صورت شفاف در قرارداد داوری منعقد شده لحاظ گردد.

نکته دیگر که بایستی در تنظیم قرارداد داوری و انتخاب داور ها رعایت شود این موضوع می باشد که تعداد داوران یک قرارداد داوری باید فرد باشند. بدین معنی که تعداد داوران بایستی به نحوی انتخاب شود که با حداکثر آرا رأی داوری مشخص شود.( 1، 3، 5، 7)

براساس قانون؛ داوران قرارداد داوری تابع قوانین دادرسی نمی باشند ولی بایستی پیرامون داوری انجام شده مقررات مربوط به داوری و قضاوت را رعایت نموده و با در نظر گرفتن اصل عدالت داوری را به انجام برسانند. همچنین در صورتی که داوران قرارداد داوری از اختیار صلح برخوردارند می توانند به وسیله صلح نامه ای که تنظیم می نمایند؛ دعوی  صورت گرفته شده را به صلح ختم نمایند.

لازم به ذکر است که این صلح نامه در صورتی که دارای امضای همه داوران باشد معتبر و قانونی محسوب می شود.

این مکان برای داوران وجود دارد که در صورت تشخیص و لزوم اقدام به کسب مشاوره از کارشناسان تخصصی حوزه مربوطه نمایند تا بتوانند تصمیم و داوری درستی پیرامون دعوی صورت گرفته انجام دهند. همچنین طرفین معامله و قرارداد داوری مکلفند که اسناد و مدارک مربوط به اختلاف صورت گرفته را به داوران ارائه داشته و می توانند جهت اطمینان خاطر؛ اقدام به دریافت سند رسید تحویل مدارک نمایند.

در خصوص قرارداد داوری قانون آیین دادرسی مدنی به صورت کامل و همه جانبه تعیین و تکلیف کرده است و ابعاد مختلف حقوقی موضوع قرارداد داوری را به صراحت مشخص نموده تا متقاضیان استفاده از این نوع قرارداد از جوانب قانونی آن مطلع باشند.

توجه داشته باشید که در صورت فوت یکی از طرفین قرارداد یا حجر وی و همچنین توافق دو طرف؛ موضوع قرارداد داوری از بین می رود.

ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی

«در موارد زیر داوری از بین می رود :

1-  با تراضی کتبی طرفین دعوا.

۲- با فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا.»

شما می توانید جهت تکمیل اطلاعات خود در خصوص تنظیم قرارداد داوری و شرایط حقوقی مربوط به آن، به باب هفتم قانون آیین دادرسی مدنی بخش داوری مراجعه نموده و از کلیه مفاد قانونی در نظر گرفته شده پیرامون قرارداد داوری و شرایط داور های انتخابی مطلع شوید.

شایان ذکر است که گروه وکلای یاسا با وکلای متخصص و متعهد در انواع دعاوی حقوقی و کیفری آماده ارائه مشاوره های رایگان و انعقاد قرارداد وکالت با کلیه شخصیت های حقیقی و حقوقی می باشد.

در صورت هر گونه سوال و ابهام و همچنین نیاز به مشاوره رایگان از طریق پل های ارتباطی گروه وکلای یاسا اقدام بفرمایید.