نگهداری از طفل یکی از مسائل مهمی است که در زمان جدایی زوجین از یکدیگر در دادگاه به آن پرداخته می‌شود. عموما هر یک از زوجین از نگهداری فرزند در نزد خود استقبال می‌‌کنند و تمایل دارند تا از طریقی به این مهم دست یابند.
در این مقاله با شما در مورد حضانت فرزند صحبت خواهیم کرد. اگر تمایل دارید تا اطلاعات خود را در این زمینه ارتقا بخشید، در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
نگهداری از طفل و حضانت به چه معناست؟
پیش از هرچیزی باید بدانیم که در قوانین جمهوری اسلامی ایران و قانون مدنی کشور، تعریفی در مورد نگهداری از طفل وجود ندارد. این تعریف به رویه قضایی واگذار شده است که در شکل گیری تعریف آن از عرف و حقوق استفاده شده است.
حضانت فرزند در بعضی از کتب حقوقی نگهداری از طفل معنا شده است. به طوری که بتوان کلیه وسایل مورد نیاز کودک را برای رشد، نمو، سلامت، بقا، بهداشت جسم و روح، خوراک، پوشاک و… را مهیا نمود. به طور کلی نگهداری از طفل تمام مراقبت‌هایی که در سنین مختلف لازم می‌باشد را شامل می‌شود. این مراقبت‌ها می‌تواند در سنین کمتر از غذا دادن، تمیز نگه داشتن فرزند، بردن کودک به تختخواب، پوشاندن روی کودک در حین خواب، شستن البسه کودک و… باشد.
از دید برخی دیگر از حقوق دانان نگهداری از طفل معنای متفاوت‌تری دارد و به معنای اقتداری می‌باشد که قانون کشور برای نگهداری از فرزند به یکی از زوجین بخشیده است.
با طلاق، نقش پدری یا مادری حفظ خواهد شد
یکی از مسائلی که زوجین باید پیش از طلاق به آن توجه داشته باشند این است که طلاق تنها رابطه زناشویی را از بین می‌برد و هیچ گونه تاثیری بر نقش پدری یا مادری آنها نخواهد داشت. ارتباط مادر و پدر با فرزند یک ارتباط عمیق و ابدی است که هیچ کس نمی‌تواند منکر و مانعی برای آن باشد. لذا مادر و پدر می‌توانند تا پایان عمر با فرزند خود ملاقات داشته باشند. به همین جهت مطابق با قانون، پدر یا مادر نمی‌توانند بدون کسب اجازه از طرف مقابل، فرزند را از کشور خارج کنند و یا به شهری دیگر ببرند. این مسئله تنها زیر نظر حقوق دان و در صورتی که مصلحت فرزند ایجاب کند، قابل پیگیری می‌باشد. لازم به ذکر است که برای سفرهای زیارتی کودک، نیازی به رضایت پدر نخواهد بود و دادگاه این اجازه را به وی خواهد داد.
با استناد به ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی، هر یک از والدین که حق حضانت فرزند بر عهده‌اش نیست، می‌توانند در بازه‌های زمانی مشخص با کودک خود ملاقات داشته باشند. در صورتی که والدین در این زمینه با یکدیگر اختلاف داشته باشند، تعیین زمان، مکان و سایر جزئیات آن بر عهده دادگاه خواهد بود. بر طبق این ماده حتی فاسد بودن والدین سبب نمی‌شود تا جلوی دیدار پدر و مادر با فرزند گرفته شود. در صورتی که والدین در مدت زمان ملاقات خود با فرزند به توافق رسیده باشند، نیازی به مراجعه به محکمه نخواهد بود. در غیر این صورت دادگاه مدت ملاقات و نحوه آن را برای کسی که حق حضانت از فرزند را ندارد، مشخص خواهد کرد.
مدت ملاقات برای پدر یا مادری که حق حضانت ندارد
عموما دادگاه یک یا دو روز انتهایی هر هفته را به ملاقات پدر یا مادری که حق نگهداری از طفل ندارد، اختصاص داده است. حقوق دانان و کارشناسان بر این باورند که افزایش این بازه زمانی برای ملاقات والدین با فرزندشان موجب دوگانگی و اختلال در نوع تربیتی کودک خواهد شد.
لازم به ذکر است سلب حق ملاقات از پدر یا مادری که حق حضانت ندارد، بر‌خلاف صراحت قانون مدنی قلمداد می‌شود و دادگاه هیچ وقت به این ترتیب حکم نخواهد داد. مگر اینکه یکی از والدین دارای وضعیت روحی- روانی نامساعد باشد و جان کودک در ملاقات‌ها در خطر قرار بگیرد. در این شرایط می‌توان با مراجعه به دادگاه و اخذ حکم، مانع ملاقات پدر یا مادر با فرزند شد.
در صورتی که ملاقات فرزند با پدر یا مادری که حق حضانت ندارد، به ضرر وی باشد و مصلحت کودک را به خطر بیندازد، دادگاه در زمان ملاقات تجدید نظر خواهد کرد. در این شرایط ملاقات در بازه‌های زمانی طولانی‌تری انجام می‌شود. مثلا ملاقات‌ها به جای هر هفته، هر یک ماه و یا هر شش ماه یک بار صورت می‌پذیرد. در برخی از مواقع نیز ملاقات با حضور شخص سوم امکان پذیر خواهد بود.
منع از ملاقات از سوی والدین
در صورتی که پدر یا مادری که دارای حق نگهداری از طفل می‌باشد، از ملاقات فرزند با طرف دیگر ممانعت کند، کار برای اجرای دستور دادگاه به نیروی انتظامی سپرده خواهد شد. با استناد به ماده ۶۳۲ تعزیرات قانون مجازات اسلامی که در سال ۱۳۷۵ شمسی به تصویب رسید، با والدینی که از ملاقات فرزند با طرف دیگر ممانعت بورزند، به صورت قانونی برخورد خواهد شد. این دست از افراد به سه تا شش ماه حبس و یا پرداخت جریمه نقدی ا میلیون و پانصد هزار ریال الی ۳ میلیون ریال محکوم می‌شوند.
مسئول پرداخت نفقه کودک چه شخصی است؟
مطابق با ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی پرداخت نفقه کودک بر عهده پدر می‌باشد. در صورتی که حق نگهداری از طفل بر عهده پدر نباشد نیز فرقی حاصل نمی‌شود و پدر موظف است تا نیاز مسکن، خوراک، پوشاک، سلامت، بهداشت و… فرزند خود را تامین نماید. در صورتی که پدر با داشتن استطاعت مالی از پرداخت نفقه فرزند سر باز زند، بر طبق ماده ۶۴۲ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی با وی برخورد خواهد شد. در این شرایط با شکایت ذی نفع، پدر به سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌شود.
در صورتی که پدر فوت کرده باشد و یا توان مالی در پرداخت نفقه فرزندش را نداشته باشد، این مهم بر گردن جد و یا اجداد پدری خواهد بود. در نبود اجداد پدری و یا نداشتن شرایط مالی مساعد، مادر مسئول پرداخت نفقه فرزند می‌باشد. چنانچه مادر نیز فوت کند و یا توانایی پرداخت هزینه‌های مذکور را نداشته باشد، این مسئولیت بر عهده جد و یا اجداد مادری خواهد بود.
پرداخت نفقه فرزند تا چه سنی ادامه دارد؟
پرداخت نفقه فرزند فقط تا زمان رسیدن به سن رشد ادامه ندارد. چنانچه فرزند منبع مالی در دسترس نداشته باشد و نتواند مایحتاج و معیشت خود را تامین نماید، بر طبق ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی پدر یا سایر اشخاص ذکر شده ملزم به پرداخت هزینه برای تامین مخارج فرزند کبیر خواهند بود.
انحطاط اخلاقی والدین و حق حضانت فرزندان
با تکیه بر ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی، چنانچه مادر یا پدری که دارای حق نگهداری از طفل هستند از شرایط مطلوب برخوردار نباشند و نتوانند به درستی از فرزند نگهداری کنند و یا دارای انحطاط اخلاقی باشند که در پی آن سلامت جسم و روح و تربیت کودک به خطر بیفتد، محکمه قادر است با تقاضای نزدیکان، قیم و یا رئیس حوزه قوه قضائیه تصمیمات جدید را درباره حضانت طفل اخذ نماید.
اعتیاد زیان آور به مشروبات الکلی و مواد مخدر، قمار، مبتلا بودن به بیماری‌های روحی و روانی، تکدی گری، قاچاق، سوء استفاده از طفل برای مشاغل ضد اخلاقی، شهره داشتن به فساد و فحشا و… از جمله مصادیق انحطاط اخلاقی والدین به شمار می‌رود.
در صورتی که پدری فرزندش را از سن ۷ سالگی تحت حضانت خود در بیاورد و رفتاری خلاف مصلحت کودک داشته باشد، محکمه پس از اثبات ادعا، فرزند را از پدر باز می‌ستاند و حضانتش را سلب خواهد کرد. در این شرایط، فرزند به مادر داده می شود مگر اینکه مادر نیز از شرایط مطلوب و صلاحیت برخوردار نباشد. تکدی گری، فساد، قاچاق، فحشا و… از مواردی است که صلاحیت مادر را برای داشتن حق نگهداری از طفل رد می‌کند.
