ضرب و جرح همسر موضوع بسیار ناخوشایندی است که در سراسر دنیا رخ می دهد و کشور های اروپایی در جایگاه نخست رفتار های خشونت آمیز علیه زنان قرار دارند. متاسفانه هرساله آمار خشونت علیه زنان در جهان در حال افزایش است و طبق بررسی های انجام شده به طور میانگین از هر سه زن، یک نفر در طول دوران زندگی خود حداقل یک مرتبه انواع گوناگون خشونت را تجربه کرده است.
آمار خشونت علیه زنان در ایران قابل مقایسه با کشور های اروپایی نیست اما هرساله این روند رو به افزایش است و زنان از سوی همسران خود مورد ضرب و شتم قرار می گیرند. در اغلب مواقع زنان مورد ضرب و شتم همسران خود قرار می گیرند و زمینه این گونه جنایات از مشاجره لفظی پدید می آید. به طور کلی مسائل مربوط به ضرب و جرح همسر، دلایل و عوامل مختلفی دارد و اغلب کشور های دنیا مقررات سختی در این زمینه درنظر گرفته اند تا به نوعی خشونت علیه زنان کاهش یابد. در ایران قانونگذار به منظور حمایت از حقوق زنان، مجازات های سنگینی برای مردانی که همسران خود را مورد ضرب و شتم قرار می دهند، در نظر گرفته است. در ادامه مطلب بعد حقوقی و کیفری ضرب و جرح همسر را مورد بررسی قرار می دهیم و همچنین به مجازات این گونه رفتار های خشونت آمیز نیز می پردازیم.
مجازات ضرب و جرح همسر در قانون ایران
امروزه پرونده هایی نظیر ضرب و شتم همسر در محاکم قضایی مخصوصا دادگاه خانواده و دادسرا به وفور مطرح است و در این زمینه احکام مختلفی از سوی دادگاه ها صادر می شوند. در علم حقوق منظور از ضرب آسیب هایی است که بدون ایجاد شکستگی یا خونریزی بر اعضای بدن وارد می‌شود. همچنین جرح به صدماتی گفته می شود که منجر به شکستن، خونریزی و پارگی اعضای بدن شده و در قانون این گونه رفتار ها جرم تلقی می شوند.
در قانون مجازات اسلامی ضرب و جرح یا ضرب و شتم همسر تحت عنوان جنایت بر عضو شناخته می شود و مجرم تحت شرایطی به قصاص، دیه و حبس محکوم خواهد شد. مطابق ماده 387 قانون مجازات اسلامی، جنایت بر عضو عبارت از هر آسیب کمتر از قتل مانند قطع عضو، جرح و صدمه های وارد بر منافع است. ضرب و جرح حتی اگر به اندازه یک خراش باشد، در قانون برای آن مجازات تعیین شده است و هرچه میزان آسیب یا صدمه بیشتر باشد، مجرم به مجازات سنگین تری محکوم خواهد شد. اثبات ضرب و شتم همسر و میزان جراحت وارد شده از سوی پزشکی قانونی انجام می شود و دادگاه مطابق نظر کارشناسان مربوطه حکم مقتضی را صادر می کند. در ادامه به بررسی مجازات های قصاص، دیه و حبس جنایت بر عضو مانند ضرب و جرح همسر می پردازیم.
1.قصاص
درصورتی که شوهر عمدا همسر خود را مورد ضرب و شتم قرار دهد، طبق ماده 386 قانون مجازات اسلامی، مجنی علیه (آسیب دیده) یا ولی دم او می توانند تقاضای قصاص کنند در غیر این صورت مجازات های تعزیر و دیه در انتظار وی خواهد بود. البته قصاص تحت شرایط خاص انجام می شود و بدون وجود شرایط زیر امکان قصاص وجود ندارد. شرایط عمومی و اختصاصی قصاص به شرح زیر است:
- الف- قصاص با مقدار جنایت در تساوی باشد.
- ب- قصاص عضو سالم در برابر عضو نا سالم نباشد.
- ج- بیم تلف شدن مرتکب یا صدمه بر عضو دیگر نباشد.
- د- قصاص عضو کامل در برابر عضو ناقص نباشد.
- ه- قصاص عضو اصلی در مقابل عضو غیر اصلی نباشد.
- و- مرتکب در ارتکاب جنایت عمد داشته باشد.
2.دیه
به صورت کلی در جنایت غیرعمدی بر اعضا و جنایت عمدی که قصاص ندارد یا قصاص در آن ممکن نیست یا بر دیه توافق شده است، حکم به پرداخت دیه داده می‌شود. چنانچه شوهر به صورت غیر عمدی همسر خود را مورد ضرب و شتم قرار دهد، تنها به مجازات دیه محکوم می شود. درصورتی که آسیب منجر به تورم، سیاه و کبود شدن پوست یا تغییر رنگ پوست اعضا شود، مقدار دیه طبق موارد زیر تعیین می شود:
- سیاه شدن پوست صورت: شش هزارم دیه کامل
- کبودشدن آن: سه هزارم دیه کامل
- سرخ شدن آن: یک و نیم هزارم دیه کامل
- تغییر رنگ پوست سایر اعضا حسب مورد نصف مقادیر دیه مذکور
اگر صدمه به گونه ای باشد که منجر به تورم اعضای بدن شود، مطابق قانون حکم به ارش (مقدار مالی مشخص برای جبران خسارت بدنی) داده می شود. در حالتی که صدمه باعث تورم و تغییر رنگ پوست می شود، مجازات مرتکب جنایت، دیه به همراه ارش تغییر رنگ پوست خواهد بود.
3.حبس
باتوجه به مطابق ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی، هر کس عمدا به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن و یا از کار افتادن عضوی از اعضاء بدن یا منتهی به مرضی دائمی یا از دست دادن یا نقص یکی از منافع، حواس یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد، چنانچه قصاص امکان نداشته باشد و در صورتی که اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد، به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی‌علیه مرتکب به پرداخت دیه نیز محکوم خواهد شد.
بررسی بعد حقوقی ضرب و جرح همسر
ضرب و جرح همسر علاوه بر مجازات مرتکب، می تواند حق طلاق برای زوجه ایجاد کند. البته قانونگذار مستقیما ضرب و جرح همسر را دلیلی بر حق طلاق از سوی زوجه مطرح نکرده و اصطلاح عسر و حرج را به عنوان یکی از موارد حق طلاق زن درنظر گرفته است. عسر و حرج عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد. مطابق ماده 1130 قانون مدنی، در صورتی که دوام زوجیت یا ادامه زندگی موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. اگر عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود. در واقع ضرب و شتم همسر یکی از مصادیق عسر و حرج می باشد که حق طلاق برای زوجه ایجاد می کند. البته نظر برخی دادگاه های خانواده با هم متفاوت است و درصورتی که ضرب و شتم همسر به صورت مستر باشد، اقدام به صدور حکم طلاق می کنند.
درصورتی که از جانب همسر خود مورد ضرب و شتم قرار گرفتید، باید در اسرع وقت به پزشکی قانونی مراجعه کرده و گواهی مربوطه را اخذ نمایید. اگر مدت طولانی بعد از ضرب و جرح به پزشکی قانونی مراجعه کنید، ممکن است آثاری از جنایت در بدن شما باقی نمانده باشد و اثبات این موضوع به مراتب دشوارتر خواهد بود. برای درخواست طلاق بهتر است از وکلا متخصص در امور خانواده استفاده کنید؛ زیرا رسیدگی به این پرونده ها کمی دشوار است و بدون بهره مندی از وکلا مجرب قطعا در ادامه دادرسی با مشکل مواجه خواهید شد. برای شکایت از همسر خود می توانید به دادسرا مراجعه کنید و مدارک زیر را جهت اثبات ضرب و جرح به مرجع مربوطه ارائه نمایید:
- مدارک شناسایی مانند شناسنامه و کارت ملی
- شهادت شهود
- گواهی پژشکی قانونی
- سایر مستندات و مدارکی که ضرب و جرح همسر را اثبات می کند
