قرارداد ساخت، انتقال و فناوری چیست؟

در این مقاله در مورد قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری که در اصطلاح به آن BOT گفته می‌شود، با شما صحبت خواهیم کرد.

ضرورت استفاده از قراردادهای ساخت و انتقال و فناوری

همان طور که می‌دانید کشورهای در حال توسعه در زمان اجرای پروژه‌­ها با مشکلات عدیده ای مواجه هستند که تامین بودجه این پروژه‌ها از جمله مشکلات رایجی است که در پیش روی مدیران صنعتی قرار می‌گیرد. در پروژه­‌هایی که این روزها به مرحله اجرا می­‌رسد، دیگر نمی‌توان فقط به منابع طبیعی، منابع زیر­زمینی و نبروهای انسانی بسنده کرد. مدیران صنعتی موفق به خوبی بر این امر واقفند که برای پیشرفت و توسعه به چیزهایی بیشتر از موارد مزبور نیاز خواهد بود. این دست از مدیران برای پیشبرد پروژه‌های خود از سرمایه گذاران داخلی و مخصوصا خارجی استفاده می­‌کنند و بدین ترتیب پروژه های مذکور را به پروژه‌هایی سودآور مبدل می‌سازند.

از قراردادهای رایجی که در چند سال اخیر توجه مدیران پروژه را به خود جلب کرده است، می‌­توان به قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری اشاره کرد.

در مورد قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری بیشتر بدانیم

اگر بخش دولتی پروژه‌ای را با ارائه مجوز به بخش خصوصی تحویل دهد و در ادامه بخش خصوصی متعهد شود که نسبت به تمام عملیات پروژه اعم از: تامین مالی، تامین محصولات مورد نیاز، ساخت و بهره­برداری در مدت زمانی مشخص و… مسئول باشد، به آن قرارداد BOT گفته می‌شود. لازم به ذکر است که پس از اتمام موعد مقرر و یا اتمام پروژه بخش خصوصی موظف خواهد بود تا پروژه را به بخش دولتی تحویل دهد و از آن پس دولت به عنوان مالک تاسیسات ایجاد شده شناخته می­‌شود.

این اختیار به بخش خصوصی طرف قرارداد داده شده است که در مدت زمانی که پروژه تحت بهره ­برداری قرار دارد، با اجاره و یا فروش تاسیسات، محصولات، اعمال عوارض و… هزینه‌های ساخت و بهره برداری خود را بازیابی نماید تا در ادامه بتواند سود مورد نظر از پروژه مزبور را به دست آورد.

قراردادهای BOT چه مراحلی دارند؟

به طور کلی قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری را می‌توان به سه مرحله زیر تقسیم نمود:

• ساخت
• بهره ­برداری
• انتقال

مرحله ساخت در قراردادهای BOT چگونه است؟

مرحله ساخت خود قسمت­‌ها و مراحل مختلفی را در برمی گیرد که در این میان می‌توان به تامین مالی، طراحی، مدیریت پروژه،  تامین کالا و عملیات نصب و راه­ اندازی اشاره نمود.

مرحله بهره ­برداری در قراردادهای BOT چگونه است؟

مرحله بهره­ برداری نیز خود دارای مراحل مختلفی است که عملیات تامین و نگهداری، فروش محصولات و درآمدزایی از فروش محصولات و خدمات در این میان جای دارند.

مرحله انتقال در قراردادهای BOT چگونه است؟

پس از اینکه موعد مقرر در قرارداد فرارسید، بخش خصوصی موظف خواهد شد تا مالکیت پروژه در حال کار را به صورت سلامت به کارفرما یا همان بخش دولتی تحویل دهد.

قراردادهای BOT چه ملزوماتی دارند؟

برای عقد قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری (BOT) سه پیش نیاز لازم است.

• در نخستین گام باید بررسی شود که آیا پروژه مورد نظر توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟ لازم به ذکر می‌باشد که این توجیه اقتصادی با در نظر گرفتن نیاز کاربردی و محسوس کشور تعیین می‌شود.
• در گام دوم باید همت و قصد اساسی دولت و یا بخش دولتی برای انجام پروژه مورد نظر تعیین شود که برای این کار باید قراردادی امضا شود و مجوزهای مربوط و لازم تهیه شود. در ادامه نیز امنیت سرمایه­ گذاری در این پروژه بررسی خواهد شد.
• گام سوم که به عنوان پیش­ نیاز آخر هم شناخته می‌­شود به بررسی و انتخاب سرمایه­ گذاران مالی و حامیان تعلق دارد. زیرا برای اجرای قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری (BOT) باید از میان گزینه‌های موجود، حامیانی انتخاب شوند که بتوانند ریسک‌های مختلفی که در پروژه وجود دارد را بر عهده گیرند.

به طور کلی مورد اول و دوم در تمامی قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری (BOT) مورد پیگیری قرار می‌گیرد. اما در بسیاری از مواقع به دلیل عدم وجود حامیان مورد قبول و در واقع محقق نشدن گام سوم، بسیاری از پروژه‌ها هیچ گاه به مرحله اجرایی نمی­‌رسند.

شاید این سوال برایتان مطرح شود که چه افرادی به عنوان حامیان قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری (BOT) شناخته می‌شوند؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که عموما بانک‌های بین المللی و یا شرکت‌های سرمایه گذاری حمایت مالی این گونه از قراردادها را می‌پذیرند که البته باید به این نکته توجه داشت که قانع نمودن آنها برای پذیرش این گونه از پروژه­‌ها چندان کار ساده‌ای نیست.

علت این سرسختی برای پذیرش پروژه‌ها، ریسک­‌های عمومی پروژه است که روال کار را با سختی همراه می‌سازد. همین مسئله موجب می‌شود تا بسیاری از شرکت­‌های سرمایه گذاری از امتیازات پروژه‌ها چشم پوشی کنند و از پذیرش آن شانه خالی کنند.از موارد دیگری که برای بخش خصوصی دارای اهمیت است، می‌توان به سودآوری پروژه اشاره کرد. در واقع سرمایه­ گذاران در فرآیند انجام یک پروژه بیشتر از آنکه به اعتبار وام گیرنده توجه داشته باشند، سودآوری پروژه را مورد بررسی قرار می­‌دهند. به همین دلیل است که می‌­گوییم توجیه اقتصادی پروژه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

ضرورت استفاده از وکیل برای تنظیم قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری (BOT)

قراردادهای ساخت، انتقال و فناوری (BOT) به عنوان یکی از مهم‌ترین قراردادهایی است که به صورت اشتراکی بین بخش دولتی و بخش خصوصی منعقد می­‌شود. در تنظیم این قراردادها باید به قوانین صنعتی، تجاری، سرمایه­ گذاری داخلی و بین­ المللی توجه داشت. لذا این کار تنها از عهده افراد متبحری که به حقوق ملی و بین المللی به خوبی واقف باشند، بر می‌آید.

به جرات می‌­توان گفت تا کنون هیچ قرارداد BOT بدون کمک وکلای تنظیم قراردادها مابین طرفین معامله به امضا نرسیده­ است.