در این مقاله به بررسی تعقیب کیفری متهم به ارتکاب جرم توسط دادسرا چگونه انجام می شود می پردازیم.
دعوای عمومی
دعوای عمومی یا همان تعقیب کیفری متهم به ارتکاب جرم توسط دادسرا و به نمایندگی از طرف جامعه طرح و دنبال می شود. به جریان انداختن تعقیب کیفری علیه برخی از افراد تابع رعایت شرایط خاصی است. در برخی موارد ممکن است با موانعی روبه رو شود و برخی موارد نیز ممکن است که دعوای عمومی ساقط شده و ادامه نیابد.
در صورت اجتماع شرایط لازم و فقدان موانع تعقیب تحقیقات مقدماتی مهم ترین مرحله تعقیب دعوای عمومی است که در دادسرا و در فاصله ی اندکی از وقوع جرم صورت می گیرد که خود تابع ضوابط معینی است. بنابراین در هنگام مطالعه ی دعوای عمومی لازم است مقام تعقیب شروط و موانع تعقیب و همچنین موارد سقوط دعوای عمومی بررسی و سپس اصول و مقررات ناظر بر تحقیقات مقدماتی معین گردد.
مرجع تعقیب تعقیب کیفری و دعوای عمومی
امروزه مرجع تعقیب دعوای عمومی در بسیاری از کشورها از جمله ایران دادسرا است.
ویژگی های دادسرا
- سلسله مراتب
قضات دادسرا تابع اصل سلسله مراتب هستند همچون روابط اداری می توان رابطه ی رئیس و مرئوس و تبعیت از نظر مقام بالاتر را میان آنها مشاهده نمود. - وحدت دادسرا
مجموعه قضات دادسرا بدنه ی واحدی را تشکیل می دهند و اقدام هریک از آنها به عنوان اقدام دادسرا تلقی می شود. - استقلال دادسرا
دادسرا هم در برابر دادگاه و هم در برابر طرفین شکایت در یک پرونده از استقلال برخوردار است .غیر قابل رد بودن - اصولا عقیده براین است که برخلاف قضات دادگاه که ممکن است بر اساس قاعده رد دادرس از رسیدگی به بک پرونده ممنوع شوند قضات دادسرا توسط متهم غیر قابل رد هستند زیرا در دعوای عمومی دادسرا خود یک طرف دعوا می باشد و علیه متهم به تعقیب دعوا می پردازد و اصولا یک طرف نمی تواند طرف مقابل خود را رد کند.
با این حال در حقوق ایران قابل رد بودن قضات دادسرا بیشتر مورد توجه قانون گذار بوده است که این امر به تضمین برگزاری یک دادرسی منصفانه کمک می کند و مقامات قضایی را از شائبه ی جانب داری به نفع یکی از طرفین دور می سازد. - عدم مسئولیت
معنی عدم مسئولیت دادسرا این است که به منظور تامین شرایط مناسب برای کشف و تعقیب جرائم که وظیفه ی اصلی دادسرا را تشکیل می دهد در صورت برائت متهم از اتهام منتصب به او دادسرا را نمی توان به جبران خسارت متهم محکوم و یا به عنوان مفتری مسئول قلمداد نمود(مگر در صورت ارتکاب یک خطای شخصی) . عدم مسئولیت به قضات دادسرا امکان می دهد که به محض مواجه شدن با کوچکترین نشانه هایی از وقوع جرم بدون هراس و با آزادی و شهامت کامل تعقیب کیفری را به منظور کشف جرم و تعیین و تعقیب مرتکب آن به جریان اندازند.
تشکیلات دادسرا
- دادسرای دیوان عالی کشور
این دادسرا در کنار دیوان عالی کشور انجام وظیفه می کند و چون مقر دیوان عالی کشور در پایتخت و دارای شعبی نیز در قم و مشهد است محل تشکیل این دادسرا نیز در این شهرها می باشد.
در عین حال همچون دیوان عالی کشور قلمرو صلاحیت محلی آن تمام کشور است. - دادسرای عمومی و انقلاب
در آخرین سالهای فعالیت دادسراها قبل از تصویب قانونی برای حذف آنها دو دادسرای مستقل از یکدیگر وظیفه ی تغییر جرائم را برعهده داشتند. یکی دادسرای عمومی و دیگری دادسرای انقلاب.دادسرای نظامی - به منظور رسیدگی به جرائم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح اعم از نیروی نظامی یا انتظامی دادگاه های نظامی تشکیل شده است.
- دادسرای ویژه ی روحانیت
دادسرای ویژه ی روحانیت در معیت دادگاه ویژه ی روحانیت به امر تعقیب و تحقیق در جرائم و امور مربوط به صلاحیت این دادگاه می پردازد.
نتیجه گیری
تعقیب جرائم مهم ترین وظیفه ی دادسرا است تا پس از تشکیل و تکمیل پرونده تحقیقات مقدماتی زمینه محاکمه و صدور حکم توسط دادگاه فراهم گردد.
از این تکلیف به عنوان اصل قانونی بودن یا الزامی بودن تعقیب یاد می شود.
تهیه و تدوین : واحد تحریریه گروه وکلای یاسا
