پس از فوت شوهر زوجه بایستی توانایی آن را داشته باشد که به راحتی زندگی خویش را ادامه دهد و حق یا حقوقی که پیش از درگذشت شوهر داشته، در نبود او نیز داشته باشد؛ مطالبه مهریه و استرداد جهزیه یکی از این حقوق است.
زن نیز مانند مرد میتواند در اموال خود هر تصرفی که خواست، انجام دهد و در مسایل مالی خود استقلال تام دارد. درصورتی که زوجه در اوایل زندگی زنانشویی، جهزیه خریداری کرده و با خود به خانه همسر برده باشد، اجازه دارد تا در نبود شوهرش جهزیه را مطالبه کند.
مهریه
اگر زوجه مهریه را در زمان حیات همسر درخواست نکرده باشد، می تواند پس از فوت شوهر مطالبه نماید.
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، پس از جاری شدن خطبه عقد مهریه، ملک زوجه محسوب می‌شود و زوجه عقد حق تصرف در آن را به صورت تمام و کمال دارد.
حقوقی که به ترکه میت تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود، بر اساس ماده ۸۶۹ قانون مدنی، بدین صورت است:
- قیمت کفن میت و حقوق متعلق به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است
- دیون و واجبات مالی متوفی و وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.
همانطور که مشاهده می‌کنید در بند دوم ماده ۸۶۹ قانون مدنی به دیون و واجبات مالی متوفی اشاره شد که یکی از این دیون در رابطه با مهریه است که الزاما باید پرداخت شود. بنابراین، زوجه برای مطالبه مهریه خود بایستی به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادگاه پس از بررسی اموال شوهر می تواند مهریه را به همسرش دهد.
نکته حائز اهمیت آن است که مرد بایستی در هر شرایطی، مهریه عندالمطالبه را پرداخت کند. درخصوص مهریه صرفاً تا میزان ۱۱۰ عدد سکه بهار آزادی یا معادل آن میسر می باشد. اگر اموالی از زوج توقیف شود یا ایشان توانایی پرداخت داشته باشد بیش از ۱۱۰ سکه قابل وصول است و برای آن ضمانت اجرایی در نظر گرفته شده است.
افرادی که پس از فوت مرد از او ارث می برند
- والدین شوهر
- همسر یا همسران وی
- فرزندان وی
پرداخت ترکه به عنوان ارث به مورثان شوهر، پس از پرداخت دیون و بدهی‌های فرد میسر است.
زمان ارایه دادخواست دریافت مهریه به دادگاه توسط زن
زوجه پس از فوت شوهر تا هر زمانی که خودش اراده کند، میتواند برای مطالبه مهریه به دادگاه مراجعه کرده و درخواست خود را به انجام برساند.
نحوه محاسبه مهریه
اگر مهریه زوجه، وجه رایج است، می تواند در هر زمانی برای مطالبه مهریه خود به دادگاه مراجعه و طبق شاخص سال فوت شوهر مهریه محاسبه می شود. اگر مهریه سکه یا مال منقول یا مال غیرمنقول باشد، به دلیل اینکه این اموال به ارزش روز هستند، معادل ارزش آن محاسبه و به زن پرداخت می‌شود. زوجه از عین اموال غیرمنقول ارث نمی‌برد تنها از قیمت آن می تواند ارث ببرد. اگر مهریه اموال غیرمنقول باشد، عین همان مال به زن تعلق می‌گیرد و قانون ارث بود اجرا نخواهد شد.
نحوه مطالبه جهیزیه پس از فوت مرد
همانند رسوم قدیم، اموالی که زوجه به خانه شوهر می‌آورد، با نام جهیزیه شناخته می‌شود. دو راه برای استرداد جهزیه زن وجود دارد:
- نوشتن سیاهه اموال زن
- داشتن فاکتور اموال خریداری شده به نام زوجه
این سیاهه زمانی اعتبار دارد که اولا شوهر این سیاهه اموال را امضا کند و در ضمن دو نفر نیز به عنوان شاهد زیر آن سیاهه را امضا کنند. توصیه می شود شهود امضاکننده جهیزیه، مذکر باشند و بهتر است از خویشاوندان زن نیز نباشند. پس از امضای شوهر و دو شاهد، این سیاهه حالت سند عادی پیدا می‌کند. بنابراین در زمان جدایی و طلاق اثبات ادعای زن ساده و راحت است.
اکنون می رویم سراغ افرادی که هیچ مدرکی اعم از سیاهه و فاکتور در دست ندارند، در این صورت اموال اختصاصی مرد به زوج و اموال اختصاصی زن به زوجه اختصاص داده می شود. در خصوص اموال مشترک نیز، اگر هیچ یک از زن و مرد مدرکی در دست نداشته باشند، این اموال به صورت مشترک بین زن و شوهر تقسیم خواهد شد.
عرف خرید جهیزیه
در برخی شهرها، تمامی وسایل جهیزیه توسط مرد و خانواده اش خریداری می‌شود. در برخی مناطق دیگر خرید اقلام بزرگ جهیزیه با مرد است. همچنین در شهرهای معدودی اینکه زن همه وسایل را خریداری کند به چشم می خورد و همین موضوع باعث مطالبه آسان اموال هنگام بروز اختلافات است.
آسیب رساندن به جهیزیه
جهیزیه نوعی امانت است که در اختیار شوهر قرار می‌گیرد. اگر مرد در حین استفاده از جهیزیه، به طور عمدی به آنها آسیب برساند و آنها را بشکند، زن با طرح شکایت و مراجعه به دادسرا میتواند از همسرش شکایت کیفری کند.
بر اساس قانون، جهیزیه متعلق به زوجه است. پس از فوت زوجه اموالی که از او بر جا می‌ماند به میزان سهم‌الارث به ورثه تعلق می‌گیرد. اگر زن و شوهر فرزند داشته باشند، یک چهارم اموال به مرد می‌رسد و اگر صاحب فرزندی نباشند، یک دوم اموال به مرد رسیده و اموال باقی مانده میان سایرین تقسیم می‌شود.
