مهریه بعد از مرگ شوهر و مطالبه جهیزیه به چه صورت است؟

1. مهریه بعد از مرگ شوهر یکی از مهم ترین مسائل حقوقی است که اصولا مورد ابهام قرار دارد  و لذا در این مقاله بر آن شدیم که آن را مورد بررسی قرار دهیم.

زوجه پس از فوت شوهر باید بتواند به راحتی زندگی خودش را ادامه دهد و حقوقی که پیش از مرگ شوهر داشته، همچنان در نبود وی داشته باشد؛ یکی از این حقوق، مطالبه مهریه و استرداد جهیزیه است. اگر زوجه در ابتدای زندگی مشترک، بخشی از وسایل مورد نیاز زندگی را در قالب جهزیه تهیه و به خانه شوهر برده باشد، حق دارد تا در فراق شوهر بتواند اثاثیه مذکور را مطالبه کند؛ در خصوص مهریه بعد از مرگ شوهر هم قانون بدین صورت است که اگر زن مهریه را در زمان حیات شوهر نگرفته باشد، باید بتواند پس از مرگ، آن را دریافت کند.

مهریه بعد از مرگ شوهر

مطابق ماده 1082 قانون مدنی ، به مجرد عقد، مهریه، ملک زوجه محسوب می‌شود و زوجه از همان لحظه عقد حق تصرف در آن را دارد. وی تصریح کرد: بر اساس ماده 869 قانون مدنی، حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود، از قرار ذیل است: قیمت کفن میت و حقوق متعلق به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است؛ دیون و واجبات مالی متوفی و وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.

در بند دو این ماده به «دیون و واجبات مالی متوفی» اشاره است که یکی از این دیون، مهریه است که باید پرداخت شود. وی اضافه کرد: بر این اساس، زوجه می‌تواند برای مطالبه مهریه بعد از مرگ شوهر خود به دادگاه خانواده محل اقامتش مراجعه کند و دادگاه نیز بر اساس اموال باقیمانده از مرد، مهریه را به همسرش می‌دهد.

در هر شرایطی، مرد باید مهریه عندالمطالبه را پرداخت کند البته قانونگذار تا 110 سکه، مرد را دارا فرض می‌کند و برای بیش از 110 سکه، ضمانت اجرایی در نظر گرفته است. وی با اشاره به اینکه پس از مرگ شوهر، ابتدا باید دیون وی پرداخت شود، خاطرنشان کرد: والدین شوهر‌، همسر یا همسران وی و فرزندان وی از جمله افرادی هستند که پس از فوت مرد از وی می‌توانند ارث ببرند اما پرداخت ترکه به عنوان ارث به مورثان شوهر، پس از پرداخت دیون و بدهی‌های فرد میسر است.

زن پس از فوت همسرش تا هر زمانی که خودش اراده کند، می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و مهریه بعد از مرگ شوهر را که به او تعلق می گیرد را مطالبه کند. وی با اشاره به نحوه محاسبه مهریه توضیح داد: اگر مهریه زن، وجه رایج است،‌ بر اساس «شاخص» سال فوت شوهر باید مهریه را محاسبه کرد، بنابراین هر زمانی که زن برای مطالبه مهریه بعد از مرگ شوهر خود به دادگاه مراجعه کرد، مقدار مهریه بر اساس زمان فوت همسرش محاسبه خواهد شد.

در خصوص مهریه‌ای که سکه یا مال منقول یا مال غیرمنقول باشد، چون این اموال به ارزش روز هستند، عین همان اموال محاسبه و معادل ارزش آن، به زن پرداخت می‌شود. وی تصریح کرد: زن به طور طبیعی از عین اموال غیرمنقول ارث نمی‌برد بلکه از قیمت آن ارث می‌برد اما اگر مهریه زن، مال غیرمنقولی باشد، عین همان مال غیرمنقول به زن تعلق می‌گیرد و قواعد ارث در این خصوص جاری نخواهد بود.

دعوای استرداد جهیزیه

اموالی که بر طبق رسوم قدیم، زوجه به خانه شوهر می‌آورد، تحت عنوان جهیزیه شناخته می‌شود. اصولا زن نیز مانند مرد می‌تواند در اموال خود هر تصرفی که خواست، انجام دهد و در واقع زن در مسایل مالی خود استقلال تام دارد‌.

نوشتن سیاهه اموال زن یکی از راه‌های دریافت جهیزیه است البته داشتن فاکتور اموال خریداری‌شده به نام زوجه، یکی دیگر از راه‌های استرداد جهیزیه محسوب می‌شود. این حقوقدان تاکید کرد: تا زمانی که شوهر این سیاهه اموال را امضا نکرده و در ضمن دو نفر نیز به عنوان شاهد زیر آن سیاهه را امضا نکرده باشند، چنین سیاهه جهیزیه‌ای اعتبار نخواهد داشت. بهتر است تا شهود امضاکننده ذیل اموال مربوط به جهیزیه، مذکر باشند و ترجیحا از خویشاوندان زن نیز نباشند. پس از آن که شوهر و آن دو شاهد، زیر سیاهه جهیزیه را امضا کردند، این سیاهه حالت سند عادی پیدا می‌کند که در زمان بروز اختلاف می‌تواند برای اثبات ادعای زن به کمک او بیاید. وی درباره افرادی که فاکتور و سیاهه در دست ندارند، نیز گفت: در مورد ‌کسانی که هیچ یک از این موارد یعنی سیاهه و فاکتور را در اختیار نداشته باشند، اموال اختصاصی مرد به زوج و اموال اختصاصی زن به زوجه تخصیص می‌یابد. اگر برای اموال مشترک، مدرکی در دست نباشد، این اموال به صورت مشترک میان زن و مرد تقسیم می‌شود.

عرف نیز یکی از مسایل مورد توجه در تهیه جهیزیه محسوب می‌شود، در بعضی مناطق، همه وسایل جیزیه توسط مرد خریداری می‌شود و در برخی مناطق نیز تهیه اقلام بزرگ جهیزیه با وی خواهد بود همچنین در برخی شهرهای دیگر، زن همه وسایل را خریداری می‌کند و همین موضوع، ملاک پس گرفتن اموال است.

جهیزیه به عنوان «امانت» در اختیار مرد قرار می‌گیرد. اگر مرد در استفاده از این وسایل، به طور عمدی به آنها آسیب رسانده یا آنها را بشکند، همسر وی می‌تواند با مراجعه به دادسرا و طرح شکایت، از وی شکایت کیفری کند.

مطابق قانون،‌ جهیزیه ‌متعلق به زوجه است و در صورت فوت وی، اموالی که از او بر جا می‌ماند به میزان سهم‌الارث به ورثه تعلق می‌گیرد. اگر زوج و زوجه صاحب فرزند باشند، یک چهارم اموال به مرد به ارث می‌رسد و اگر صاحب فرزندی نباشند، یک دوم اموال به مرد به ارث رسیده و بقیه اموال میان سایر وراث تقسیم می‌شود.