مرگ جنین : همزمان با بسته‌شدن نطفه تمامی حقوق انسانی بر جنین مترتب می‌شود و تا زمانی که سالم و زنده به دنیا می‌آید دارای حق و حقوقی است؛ می‌تواند مالک شود، می‌تواند ارث ببرد و حتی می‌توان به نفعش وصیت کرد. البته همه اینها مشروط به این است که زنده به دنیا بیاید و اگر زنده نماند، ماجرا به‌خصوص در بحث ارث کمی پیچیده می‌شود. برای مثال زنی که همسرش فوت کرده و علایمی از باردارشدن در خود حس کند و بتواند ادعا کند دارای فرزندی در زمان حیات همسر متوفایش بوده و سقط شده، می‌تواندد تقاضای ارث برای جنین خود کند. بنابراین در گزارش پیش‌رو سعی شده شرایط ارث‌بردن جنین مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
فرزند ناشی از زنا ارث نمی‌برد
به موجب ماده ۸۸۴ قانون مدنی، فرزند ناشی از زنا از پدر و مادر و اقوام خود ارث نمی‌برد اما اگر حرمت رابطه‌ای که طفل ثمره آن است، نسبت به یکی از پدر و مادر ثابت شود ولی نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا ثابت نباشد، فرزند فقط از طرف اخیر و اقوامش ارث می‌برد. این حکم در ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی نیز آمده که طفل ناشی از زنا ملحق به زانی نمی‌شود. در رابطه با وصیت برای ارث بردن جنین حاصل از رابطه نامشروع قانونگذار در این مورد سکوت کرده اما نباید فراموش کرد وصیت امری غیر ازز وراثت است، بنابراین به نفع جنین حاصل از ارتباط نامشروع نیز می‌توان وصیت از جانب اشخاص را ممکن دانست.
تامین ارث حمل
به حکم ماده ۸۷۸ قانون مدنی، برای این‌که سهم‌الارث جنین حفظ شود و حقوق وی ضایع نشود، دو راهکار متصور است.
- اگر جنین با زنده متولد شدن خود مانع از ارث‌بردن تمام یا بعضی از ورثه شود، ترکه تا زمان تولد وی تقسیم نخواهد شد. به‌عنوان مثال اگر بازماندگان متوفی برادر و خواهر او باشند و همسر متوفی باردار باشد، این جنین که فرزند متوفی محسوب می‌شود، در صورت زنده متولد شدن مانع از ارث بردن برادر و خواهر متوفی خواهد شد؛ در چنین موردی تقسیم ترکه تا زمان تولد جنین به تعویق خواهد افتاد.
- اگر جنین مانع ارث بردن هیچ یک از سایر ورثه نباشد و آنها بخواهند ترکه را تقسیم کنند، باید برای جنین سهمی که مساوی سهم «دو پسر» از همان طبقه باشد، کنار گذارند و بقیه را بین خود تقسیم کنند، البته این تقسیم تا زمانی که وضع جنین معلوم شود، معتبر است. چنانچه جنین مرده متولد شود، مثل این است که اصلا به نفع او وصیتی نشده است اما اگر حتی برای چند لحظه پس از تولد زنده بماند، حقوق به او تعلق می‌گیرد و اگر فوت کند، اموال و حقوق او در قالب ارث و وارث به وراث او منتقل می‌شود.
شروط تعلق ارث به جنین
- نطفه جنین در زمان مرگ جنین مورث منعقد بوده باشد، چراکه اگر تاریخ انعقاد نطفه، پس از مرگ مورث باشد می‌توان گفت جنین در زمان مرگ جنین موجود نبوده است. به استناد ماده ۸۷۷ ق.م در صورتی که در وجود این شرط، بین ورثه اختلافی پیدا شود، امارات قانونی که برای اثبات نسب مقرر است، ملاک عمل خواهد بود. با این توضیح که ارث بردن جنین مشروط بر این است که فاصله زمانی بین مرگ مورث و تولد نوزاد بیش از ۱۰ماه نباشد. قانونگذار این امارات را در مواد ۱۱۵۸ و ۱۱۵۹ ق.م ذکر کرده است.
- جنین زنده متولد شود، اگرچه فورا پس از تولد بمیرد (م ۸۷۵ ق.م). در این مورد به استناد ماده ۸۷۶ ق.م اگر هنگام به‌دنیا آمدن نوزاد، در زنده متولد شدن آن شک شود؛ یعنی ندانیم که جنین، مرده یا زنده به دنیا آمده و لحظه‌ای بعد مرده است و دلیلی هم برای اثبات این امر وجود نداشته باشد، مسأله ارث بردن وی منتفی خواهد بود. مقصود از دلایل یاد شده، اماره‌های پزشکی و مفاد شهادت پرستار و سایر گواهان است. لازم به ذکر است که گریه و حرکت کردن جنین در زمان ولادت از نشانه‌های ظاهری حیات او است، ولی اظهارنظر نهایی در این مورد به عهده پزشک کارشناس است.
اداره سهم‌الارث جنین
مرگ جنین : اداره سهم‌الارث جنین به عهده ولی یا وصی منصوب از جانب پدر و جدپدری خواهد بود. اگر جنین فاقد ولی یا وصی باشد، دادگاه صالح برای اداره سهم‌الارث او، امین معین می‌کند. (م ۱۰۳ ق.ا.ح) البته به استناد ماده ۱۲۰ ق.ا.ح، سمت امینی که برای حفظ اموال جنین معین شده است، پس از تولد طفل زائل می‌شود.
شرط وصیت برای جنین و مرگ جنین
در مرحله‌ای می‌توان برای جنین وصیت کرد که نطفه او منعقد شده باشد به گونه‌ای که بتوان گفت در این حالت وصیت از مصادیق وصیت به نفع معدوم نیست و آن نطفه امکان تکامل و تکوین را داشته باشد. حال این سوال به ذهن متبادر می‌شود که آیا برای نطفه منعقدنشده هم می‌توان وصیت کرد؟ طالع در این خصوص اذعان می‌کند: خیر چنانچه نطفه جنین منعقد نشده باشد و برای آن وصیت شده باشد، این وصیت از مصادیق وصیت به نفع معدوم و مآلا باطل است. البته اگر نطفه منعقد شده باشد و یاا جنین زنده متولد شود، شرایط صحت وصیت به نفع جنین نیز فراهم می‌شود. با توجه به ماده ۸۵۱ قانون مدنی، وصیت برای حمل صحیح است اما تملک او منوط به زنده متولدشدن جنین است، بنابراین با عنایت به ماده فوق چنانچه جنین زنده متولد نشود،، شرط تملک را از دست می‌دهد اما چنانچه علت زنده متولد‌نشدن جنین سقط جنین باشد، به حکم ماده ۸۵۲۲ قانون مدنی موصیبه به ورثه جنین منتقل می‌شود.
