شکایت شغلی و بررسی نحوه پیگیری شکایت های کاری در حقوق کار

شکایت شغلی :نظامهای حقوقی سالم و پیشرفته به سیستم دادرسی کارآمد خود متکی هستند. اگر بسترهای لازم برای احقاق حق ذی نفعان در یک قانون و مقرره فراهم نشود، قطعا یکی از ارکان وجود عدالت دچار تزلزل و نقصان میشود. دادرسی در هر کشور و سیستم قضایی فیلتری است که روابط قانونی و اداری افراد را پاالایش می کند. در حقوق کار و تامین اجتماعی نیز این موضوع صادق است، چراکه هرگونه حق و تکلیف در این زمینه موکول به تشخیص و تعیین صاحبان آن است و بدون وجود مرجع و سیستمی که بتواند سره را از ناسره و درست را از نادرست تمییز دهد، نیل به چنین نظامی ممکن نخواهد بود. از این رو هم در قانون کار و هم در قانون تامین اجتماعی مراجعی جهت دادرسی پیش بینی شده است. افراد می توانند شکایات و تظلمات خود را در این مراجعع  مطرح و خواستار رسیدگی و حل آنها شوند. مراجع و کمیسیون هایی که در این خصوص در قوانین کار و تامین اجتماعی معرفی می شوند، عبارتند از:

• هیئت ‌های حل اختلاف وزارت کار

این هیئت ها که در ادارات کار استان ها تشکیل میشوند، به شکایات کارگران علیه کارفرمایان و برعکس در چارچوب روابط کار و ضوابط مندرج در قانون کار رسیدگی میکنند. اهم موضوعاتی را که در این هیئت ها مورد رسیدگی و صدور رای قرار می گیرد به این موارد می توان خلاصه کرد: تشخیص ارتباط کاری بین کارفرما و کارگر (قرارداد کار)، حقوق و مزایا اعم از حقوق مبنا و مزایای انگیزشی: بن، حق مسکن، عائله مندی، اضافه کاری، نوبتکاری، عیدی، سنوات سالانه، فوق العاده های شبکاری، جمعه کاری، سختی کار، بیمه بیکاری، حق ماموریت، تعطیلات، مرخصی ها، ساعات کار، شرایط کار، بهداشت و حفاظت فنی، طبقه بندی مشاغل، بیمه تامین اجتماعی در چارچوب ماده 148 قانون کار، رسیدگی به هرگونه شکایات و اختلاف بین کارفرما، کارگر و کارآموز در چارچوب قانون کار. فرایند دادرسی در این هیئت ها دو مرحله ای است و رای هیئت بدوی یا هیئت تشخیص در ظرف پانزده روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر است. رای هیئت حل اختلاف یا تجدیدنظر قطعی است و کارفرما و کارگر ملزم به اجرای آن هستند.. در صورتی که هریک از کارفرما یا کارگر نسبت به رای قطعی هیئت های حل اختلاف معترض باشند می توانند به دیوان عدالت اداری شکایت شغلی کنند. در غیر این صورت آرای قطعی هیئت های حل اختلاف برای کارفرما و کارگر الزامی است.

• دیوان عدالت اداری

یکی از وظایف و اختیارات این دیوان رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردم نسبت به آرا و تصمیمات قطعی هیئت های حل اختلاف وزارت کار و کمیسیون های تشخیص مطالبات سازمان تامین اجتماعی، کمیسیون های پزشکی و… است. در حال حاضر رسیدگی در دیوان عدالت اداری دو مرحله ای است. آرای دیوان برای دستگاه های اداری و ازجمله هیئت های حل اختلاف وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی لازم الاجراست.

• کمیسیون‌های تشخیص مطالبات سازمان تامین‌ اجتماعی

این کمیسیونها وظیفه رسیدگی به اعتراضات کارفرماها نسبت به بدهی های بیمه ای، جرائم و خساراتی را بر عهده دارند که از طرف شعب سازمان تامین اجتماعی ابلاغ می شوند. کمیسیون های تشخیص مطالبات دارای دو مرحله بدوی و تجدیدنظر هستند. به آرای تجدید نظر و رای های کمیسیون بدوی در صورتی که در مهلت زمانی مقرر (20 روز) اعتراض نشود قطعی هستند. کارفرمایانی که نسبت به آرای قطعی کمیسیون ها معترض هستند می توانند به دیوان عدالت اداری شکایت شغلی کنند.

• کمیسیون‌های پزشکی

وظیفه کمیسیون های پزشکی رسیدگی به درخواست های پزشکی بیمه شدگان از قبیل تشخیص ازکارافتادگیهای کلی، جزئی و نقص عضو، تعیین درصد ازکارافتادگی، تشخیص حوادث ناشی از کار، و بررسی استراحت های پزشکی طولانی مدت است. شکایت شغلی از آرای قطعی کمیسیون های پزشکی در دیوان عدالت اداری میسر است، ولی به لحاظ اینکه این کمیسیون ها تخصصی است فقط از نظر شکلی امکان درخواست رسیدگی در دیوان وجود دارد و دیوان به موضوعات تخصصی پزشکی ورود نخواهد کرد.

• کمیته تشخیص مشاغل سخت و زیان‌آور

این کمیته در ادارات کار استانها تشکیل می شود و وظیفه انطباق مشاغل مشمول قانون کار را با مقررات و ضوابط مشاغل سخت و زیان آور دارد. این کمیته با توجه به نوع شغل و شرایط خاص آن به صورت مصداقی هر شغل را مورد بررسی قرار می دهد.

محمد حسین قشقائی