هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به اوسپرده شده است یا به هر طریق بدست آورده سوء استفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد. شرط تحقق جرم سوء استفاده از سفید امضاء یا سفید مهر نیز، وجودرابطه امانت قراردادی یا امانت قانونی بین مودع و مستودع یا متصرف قانونی مال است. فعل بر سفید امضاء یا سفید مهر عبارت است از امضاء نمودن ورقه‌ای از قبل، بمنظور تأیید نوشته‌ای که باید متعاقباً در بالای آن‌درج شود. سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضاء، عبارت است از نوشتن متقلبانه یا خلاف توافق در بالای امضاء یا مهر و یا مهر وامضاء در یک نوشته یا سندی مغایر با آنچه که قبلاً مورد توافق واقع شده باشد.
در حقوق ایران، جرم سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضاء، موضوع ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی است که تحت عنوان”فصل بیست و چهارم ، خیانت در امانت” است و می‌گوید:” هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هرطریق بدست آورده سوء استفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.”
در واقع، هرکس که مبادرت به سوء استفاده از سفید امضایی که به او سپرده شده است کرده باشد و انجام تعهد یا سلب تعهدی راکه می‌توانست شخص یا دارایی امضاء کننده را تهدید کند به خطر اندازد، مستوجب مجازات است. به علاوه، در مواردی هم‌که به حکم قانون، ید متصرف و تحصیل کننده سفید امضاء یا سفید مهر، مشروعیت قانونی داشته باشد، جرم مزبور قابل تحقق‌است.
بنابراین، چنانچه سارق، جاعل و اخذ کننده‌ی سند (سفید مهر یا سفید امضاء) به عنف و تهدید واکراه مبادرت به تحصیل‌سفید امضاء یا سفید مهر کرده باشند و از آن سوء استفاده کنند، مرتکب جرایم سرقت، جعل و اخذ سند به عنف و تهدید و اکراه شده‌اند که موضوع جرایم خاص هستند و با منتفی بودن امانت قانونی یا قراردادی، موضوع از شمول جرایم تحت عنوان خیانت در امانت های ذیل عنوان فصل بیست و چهارم قانون مجازات اسلامی خارج است.
ارکان تشکیل دهنده جرم سوء استفاده از سفید امضاء
نحوه سوء استفاده، ضرر و زیان و قصد مجرمانه، عناصر تشکیل دهنده جرم مزبور را (با توجه به احراز شرط مقدم قانونی بودن رفتارمجرمانه) تشکیل می‌دهند.
رفتار مجرمانه
سوء استفاده از سفید امضاء عبارت است از نوشتن مطالبی در بالای امضاء، به نحوی که با آنچه طرفین توافق داشته‌اند هماهنگی‌نداشته و مشتمل بر تعهد یا ایفای تعهد یا هر رفتاری دیگری باشد که بتواند شخص یا دارایی امضاء کننده را به خطر اندازد.
مصادیق رفتار مجرمانه
کسی که مطالبی را برخلاف توافق قبلی در بالای امضاء ورقه‌ای می‌نویسد، مرتکب جرم سوء استفاده از سفید امضاء می‌شود. بدین‌ترتیب:
- اقدام مغایر با توافق یا پیش‌بینی قبلی
چنانچه احراز وجود یک دین، در ورقه سفید امضاء به عمل آید، در شرایطی که ورقه مزبور به منظور دیگری تودیع شده باشد، جرم‌واقع شده است. بطور مثال، ورقه سفید امضاء برای تنظیم متن وکالت‌نامه، امضاء شده باشد ولی در بالای امضاء، اقرار به دین‌صاحب امضاء نوشته شود.
- تغییر مبلغ مورد توافق در سفید امضاء
ممکن است متن سفید امضاء هماهنگ با توافق قبلی نوشته شود، لکن مبلغ مذکور در سند متفاوت با مبلغ توافق شده قبلی درج‌شود. بطور مثال، خریداری که فاکتور کالا یا قولنامه‌ای را قبل از تکمیل متن امضاء و تحویل داده، ولی فروشنده مبلغ را مغایر با آنچه‌که قبلاً توافق شده بنویسد؛ جرم واقع شده است. در صورتی که متن سند تنظیمی در بالای امضاء، هماهنگ با موارد پیش‌بینی شده نباشد، جرم محقق شده است گر چه رقم مورد تعهد تغییر نیافته باشد.
سوء استفاده از سفید امضا در واقع دارای دو جزء متفاوت است، ممکن است کسی به درخواست دیگری بالای امضاء، مطلبی به‌زیان صاحب امضاء بنویسد و شخص دیگری آن سفید امضاء را عالماً، عامداً مورد بهره‌برداری قرار دهد، در این صورت هر دو نفرمشمول جرم سوء استفاده از سفید امضاء هستند؛ اولی بخاطر نوشتن متقلبانه مطالبی زیان آور در بالای امضاء و دیگری، با بکاربردن آن ورقه سفید امضاء به زیان دیگری مشمول جرم مزبور می‌شود.
حال، اگر چنین اقداماتی توسط یک نفر انجام بگیرد، می‌توان استدلال کرد که همانند سرقت که ربودن و نگهداری مال مسروق توسط سارق یک جرم تلقی می‌شود، نویسنده مطالب بالای امضاء و سوء استفاده کننده از آن نیز مرتکب یک جرم شده است، به‌طوری که عملیات مقدماتی، لازمه تحقق جرم سوء استفاده از سفید امضاء یا سفید مهر تلقی می‌شود.
سوء استفاده از سفید امضاء توسط شخص ثالث
اغلب سوء، استفاده از سفید امضاء به وسیله شخصی ارتکاب می‌شود که سفید امضاء به او سپرده شده باشد. ولی گاهی ممکن‌است جرم دیگری، توسط شخص ثالث هم ارتکاب شود. چنانچه شخص ثالث بدون علم و آگاهی کسی که سفید امضاء به او سپرده‌شده است، از سفید امضاء سوء استفاده نموده باشد، عنوان رفتار مجرمانه وی جعل است و نه سوء استفاده از سفید امضاء. حال چنانچه شخصی مطالب همراه با سوء استفاده را به دستور دیگری یا برحسب انشاء کسی که سفید امضاء به او سپرده شده نوشته باشد، امین مباشر جرم سوء استفاده از سفید امضاء تلقی می‌شود و شخص ثالث (غیر امین) معاون جرم مزبور خواهد بود.
ماهیت مطالب مذکور در سفید امضاء
کیفیت مطلب مذکور در سفید امضاء چندان مهم نیست، بطوری که در هر موردی که رفتار متقلبانه از طریق نوشتن در بالای امضاءمحقق شود، جرم واقع شده است. رفتار متقلبانه ممکن است یک بطلان شکلی باشد یا یک بطلان ماهوی. بطلان شکلی، مثل تعهد یک جانبه‌ای که فاقد ذکر جمله «تأیید شد» یا «خوانده شد و تأیید می‌شود» و یا «ثبت با سند برابر است» درتأیید مطلب اضافه شده در سفید امضاء باشد. ولی بطلان ماهوی، مثل موردی است که مطلب اضافه شده همراه با نامشروع بودن‌عمل باشد. مثل موردی که بالای امضای مربوط به سازش نامه، تعهدی مغایر با توافق صلح و سازش نوشته شود. در تمامی مواردمزبور، جرم سوء استفاده از سفید امضاء محقق شده است.
ضرر و زیان در جرم سوء استفاده از سفید امضاء
ثبت مطالب مذکور در سفید امضاء، باید به کیفیتی باشد که شخص یا دارائی امضاء کننده را به خطر اندازد. ضرر و زیان ممکن است مادی یا معنوی باشد، فعلیت داشته یا محتمل در آینده باشد. زیان محتمل، مثل موردی که طی آن، درشرکت نامه مربوط به یک شرکت تضامنی که فقط واجد امضاء باشد، مرتکب جرم مبادرت به تغییر نام شریک مورد توافق به شخص‌دیگری نماید. به هر حال در شرکت تضامنی، هر شریک، دارائی خود را با توجه به تعهدات شریک معیّن دیگری در معرض خطرقرار می‌دهد. بنابراین، تغییر نام شریک در بالای سفید امضاء موجب تحقق جرم به جهت زیان احتمالی در آینده می‌شود.
عنصر معنوی جرم سوء استفاده از سفید امضاء
وجود قصد مجرمانه، برای تحقق جرم مزبور از ضروریات است: عنصر معنوی جرم، مبتنی بر آگاهی مرتکب جرم بر این امر است که مفاد مطالبی که بر روی سفید امضاء نوشته شده، غیر از موارد توافق شده قبلی بوده باشد، به نحوی که شخص یا دارائی امضاء کننده را در معرض خطر قرار دهد.
کیفر و ضوابط اختصاصی تعقیب
گرچه در حقوق فرانسه، از جرم سوء استفاده از سفید امضاء یا سفید مهر، جرم زدایی و کیفر زدایی گردیده و جنبه حقوقی دارد واحتمالاً آمار وقوع جرم مزبور رو به کاهش بوده است، امّا در حقوق ایران، جرم مزبور وصف جزایی خود را حفظ نموده است.
کیفر جرم سوء استفاده از سفید امضاء یا سفید مهر
در اجرای ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی مرتکب جرم مزبور مستوجب حبس از یک تا سه سال حبس می‌باشد. با توجه به‌موقعیت مرتکب و میزان همکاری وی در کشف جرم و جلب رضایت شاکی، ممکن است بر حسب مورد کیفر جرم تغییر، و ممکن‌است مشمول کیفیات مخففه یا برعکس، کیفیات مشدده باشد. به علاوه اعمال مجازات‌های تنبیهی و تکمیلی نیز امکان‌پذیر است.
سلام بنده مبلغی روبه شخصی دادم.درقبال آن شخص مبایعه نامه ای رو سفید امضا کرد و گفت اگرپولت رو ندادم شما ملک منو بگیر.وطرف پول رونداد من هم درحضورخودش ودوتا شاهد قراردادو تکمیل کردم.طرف دوماه متواری بود بعد برگشت من رفتم روملک شکایت کردم چون زمان تکمیل کردن بابت الباقی ثمن معامله بهش چندفقره چک دادم.وتوقرارداد قیدکردم بعداز تنظیم سند حق دارد چکهارو پاس کنداما متاسفانه چکهاروخرج کرد با امضای که پشت چک زده بود.سندی هم نزد.بنده رفتم شکایت خیانت در امانت کردم.اون شخص رفت دادگاه گفت من بابت پولی که ازش گرفتم مبایعه نامه رو سفید امضا گرفتم.کارشناس هم تایید کرده اول امضا شده بعدمتن نوشته شده.دادگاه رای منع تعقیب داده.منم اعتراض زدم .به نظرتون جواب رای چی میشه.یه نظرکلی هم دراین مورد بدین ممنون میشم.چون من شکایت مال غیرهم کردم چون اصلا ملک مال خانومش بوده.